Viersprong van de Schemer

Proloog Glinsteringen van het Patroon

Rodel Ituralde had een hekel aan wachten, hoewel hij wist dat dat het grootste deel van zijn werk als soldaat uitmaakte. Wachten tot de volgende slag begon, tot de vijand in actie kwam, tot die een fout maakte. Hij keek vanuit zijn zadel waakzaam naar het winterse woud, net zo bewegingloos als de bomen. De zon was tot halverwege het hoogste punt geklommen en gaf geen enkele warmte. Zijn adem hing als een witte mist voor zijn mond, en zijn netjes bijgewerkte snor en het zwarte vossenbont waarmee zijn kap was afgezet, waren berijpt. Hij was blij dat zijn helm aan de zadelknop hing. Zijn borstkuras hield de kou vast, die door zijn mantel en elke laag wol, zijde en linnen daaronder sneed. Zelfs het zadel van Schicht voelde kil aan, alsof de witte ruin uit bevroren melk bestond. De helm zou zijn hersens beneveld hebben. De winter was laat, heel laat naar Arad Doman gekomen, maar wel met verdubbelde woede. De zomerhitte, die onnatuurlijk lang in de herfst was blijven hangen, was in minder dan een maand omgeslagen naar hartje winter. De bladeren die de lange zomerdroogte overleefd hadden, waren bevroren geraakt voor ze van kleur hadden kunnen veranderen en nu glinsterden ze als vreemde, in ijs gekapselde smaragden in het ochtendzonlicht. De paarden van de ongeveer twintig wapenknechten om hem heen stampten van tijd tot tijd met een hoef in de kniediepe sneeuw. Tot aan hier was het een lange rit geweest en ze moesten nog verder, of dit nu een goede of een slechte dag zou worden. Donkere wolken joegen langs de hemel naar het noorden. Hij had genoeg verstand van het weer om te weten dat de temperatuur voor het vallen van de nacht scherp zou dalen. Tegen die tijd moesten ze onderdak hebben.

‘Niet zo’n strenge winter als de laatste, nietwaar, Heer?’ zei Jaalam kalm. De jonge krijgsman wist op de een of andere manier altijd Ituraldes gedachten te lezen, en zijn stem was luid genoeg om door de anderen gehoord te worden. ‘Maar toch denk ik dat een paar man nu wel van kruidenwijn dromen. Niemand van hier, natuurlijk. Die zijn volstrekt onverstoorbaar. Drinken allemaal thee, meen ik. Koude thee. Als ze wat berkentakken hadden, zouden ze uit de kleren gaan om een sneeuwbad te nemen.’

‘Ze zullen hun kleren nu toch aan moeten houden,’ zei Ituralde droog, ‘maar misschien kunnen ze vanavond wat koude thee krijgen, als ze geluk hebben.’ Dat maakte wat gegrinnik los. Zacht gegrinnik. Hij had deze mannen met zorg gekozen, en ze wisten wanneer ze zich stil moesten houden.

Hijzelf had wel een kom dampende kruidenwijn of zelfs thee kunnen gebruiken. Maar het was lang geleden sinds kooplieden thee naar Arad Doman gebracht hadden. Lang geleden sinds een koopman zich voorbij de grens met Saldea had gewaagd. Tegen de tijd dat nieuws van de buitenwereld hem bereikte, was het al even oudbakken als het brood van de vorige maand, als het al om meer dan een gerucht ging. Maar dat maakte nauwelijks iets uit. Als de Witte Toren waarachtig verdeeld was, of als er werkelijk mannen die konden geleiden naar Caemlin geroepen werden... nou ja, de wereld zou het zonder Rodel Ituralde moeten doen tot Arad Doman weer een geheel was. Op dit ogenblik had iedere weldenkende man zijn handen meer dan vol aan Arad Doman.

Nog eens overdacht hij de bevelen die hij zijn snelste ruiters had laten brengen naar iedere edelman die getrouw was aan de koning. Ze mochten dan verdeeld zijn door kwaad bloed en oude veten, maar hun trouw aan de koning hadden ze nog steeds gemeen. Als de bevelen van de Wolf kwamen, zouden ze hun legers verzamelen en uitrijden, tenminste, zolang hij de gunst van de koning behield. Op zijn bevel zouden ze zich zelfs in de bergen schuilhouden en wachten. O, ze zouden ongedurig worden en een paar zouden zijn naam vervloeken, maar ze zouden gehoorzamen. Ze wisten dat de Wolf veldslagen won. Sterker nog, ze wisten dat hij oorlogen won. Kleine Wolf noemden ze hem, als ze dachten dat hij hen niet kon horen. Maar hij gaf er niets om wat ze over zijn lengte dachten – niet veel, in ieder geval – zolang ze maar uitreden wanneer en waar hij beval.

Weldra zouden ze hard uitrijden, om een val te zetten die pas na maanden zou dichtklappen. Het was een waagstuk. Ingewikkelde plannen konden op vele manieren uiteenvallen, en dit plan had vele lagen. Alles zou al bij voorbaat mislukken als hij er niet in slaagde voor het lokaas te zorgen. Of als iemand zijn bevel negeerde om de koeriers van de koning te ontwijken. Maar allemaal kenden ze zijn redenen, en zelfs de grootste stijfkoppen onder hen deelden die, hoewel er weinigen waren die bereid waren om er hardop over te praten. Sinds hij Alsalams laatste bevel gekregen had, was hij rondgetrokken als een geest in een razende storm. Het opgevouwen papier was weggestopt in zijn mouw, boven het witte kant dat over zijn met staal beklede handschoen viel. Ze hadden een laatste kans, een heel kleine kans om Arad Doman te redden. Misschien zelfs om Alsalam tegen zichzelf te beschermen, voor de Koopliedenraad zou besluiten om een ander op de troon te zetten. Meer dan twintig jaar lang was hij een goed heerser geweest. Moge het Licht hem bijstaan dat te blijven.

Een luid gekraak deed Ituraldes hand naar het gevest van zijn slagzwaard duiken. Er klonk gekraak van leer en geschraap van ijzer toen de anderen hun wapens vrijmaakten. Verder was het stil. Het woud was zo stil als een bevroren tombe, op het knerpende geluid van een tak na die onder het gewicht van de sneeuw brak. Na een paar tellen ontspande hij zich – voor zover hij zich al had kunnen ontspannen sinds de verhalen over de Herrezen Draak die in de lucht bij Falme was verschenen hem in het noorden hadden bereikt. Misschien was de man werkelijk de Herrezen Draak, misschien was hij werkelijk in de lucht verschenen, maar wat de waarheid ook zijn mocht, die verhalen hadden een storm in Arad Doman veroorzaakt.

Ituralde was ervan overtuigd dat hij die storm had kunnen bedaren als hij meer de vrije hand gekregen had. Het was geen snoeverij dat hij er zo over dacht. Hij wist wat hij kon doen met een slag, een veldtocht of een oorlog. Maar sinds de Raad besloten had dat de koning veiliger zou zijn als hij Bandar Eban uit werd gesmokkeld, scheen Alsalam het in zijn hoofd gehaald te hebben dat hij de wedergeboorte van Artur Haviksvleugel was. En sindsdien hadden zijn handtekening en zegel tientallen gevechtsorders opgesierd, afkomstig van welke plek de Raad hem ook maar had verborgen. Ze wilden niet zeggen waar die plek was, zelfs niet tegen Ituralde zelf. Van elke vrouw van de Raad die hij hiermee confronteerde, kreeg hij een uitdrukkingloze blik en ontwijkende antwoorden als de koning zelfs maar genoemd werd. Hij zou bijna gaan geloven dat ze niet wisten waar Alsalam was. Een belachelijke gedachte natuurlijk. De Raad hield de koning scherp in het oog. Ituralde had altijd geloofd dat de koopliedenhuizen zich er te veel mee bemoeiden, maar nu wenste hij dat ze zouden ingrijpen. Waarom ze zwegen was een raadsel, want een koning die de handel belemmerde bleef niet lang op de troon.

Ituralde was zijn geloften getrouw en bovendien was Alsalam een vriend, maar als de bevelen die de koning stuurde bedoeld waren om chaos te creëren, hadden ze niet beter geformuleerd kunnen zijn. Maar desondanks konden ze niet genegeerd worden. Alsalam was de koning. En hij had Ituralde bevolen om zo snel hij kon naar het noorden op te trekken tegen een grote verzameling Draakgezworenen, die Alsalam kennelijk door geheime verspieders had ontdekt. En tien dagen later, zonder een Draakgezworene in zicht, kwam er een bevel om weer naar het zuiden te trekken, weer zo snel mogelijk en wederom tegen een verzameling lieden die nimmer verschenen. Hij had bevel gekregen om zijn troepen bijeen te brengen om Bandar Eban te verdedigen, terwijl een aanval met drie vooruitgeschoven troepen de zaak voor eens en altijd zou hebben beslist. Bovendien was hem opgedragen zijn krachten te splitsen, terwijl een mokerslag hetzelfde resultaat zou hebben. Hij moest gebieden uitkammen waarvan hij wist dat de Draakgezworenen ze allang verlaten hadden, en wegtrekken van plaatsen waarvan hij wist dat ze daar hun kampen hadden opgeslagen. Erger nog, Alsalams bevelen waren vaak rechtstreeks naar de machtige edelen gegaan die geacht werden Ituralde te volgen. Ze zonden Machir deze kant op, Teacal die kant, en Raman nog weer een andere kant op. Vier keer waren er veldslagen uitgebroken omdat delen van hetzelfde leger ’s nachts op elkaar stuitten. Ze waren opgetrokken op uitdrukkelijk bevel van de koning en hadden niemand behalve de vijand voor zich verwacht. En ondertussen groeiden de Draakgezworenen in aantal en nam hun zelfvertrouwen toe. Ituralde had wel overwinningen behaald – bij Solanje en Maseen, bij het Somalmeer en Kandelmar. Zo hadden de heren van Katar geleerd om de opbrengsten van hun mijnen en smelterijen niet langer aan de vijanden van Arad Doman te verkopen. Maar telkens hadden Alsalams bevelen tenietgedaan wat hij bereikt had.

Dit laatste bevel was echter anders. Om te beginnen had een grijzel vrouwe Tuva gedood in een poging om te verhinderen dat het bevel hem bereikte. Waarom de Schaduw dit bevel meer zou vrezen dan elk ander was een raadsel, maar het was een reden temeer om snel te handelen. Voordat Alsalam hem een ander bevel zou sturen. Dit bevel bood vele mogelijkheden, en hij had elk ervan nauwlettend overwogen. Maar de beste mogelijkheden begonnen allemaal hier, vandaag. Al is de kans op een goede afloop klein, je moet hem toch grijpen.

In de verte weerklonk de schelle kreet van een sneeuwgaai, toen nog eens, en toen nog een derde keer. Ituralde zette zijn handen om zijn mond en herhaalde de drie rauwe kreten. Even later kwam een ruige, lichtgespikkelde ruin tussen de bomen vandaan. De ruiter was gekleed in een witte mantel met zwarte vegen. Als ze stilgestaan hadden, zouden man en paard in het besneeuwde woud moeilijk te zien zijn geweest. De ruiter liet zijn paard naast dat van Ituralde stoppen. Hij was een gedrongen man die slechts één enkel zwaard met een korte kling droeg. Aan zijn zadel hingen een boog in een foedraal en een pijlkoker.

‘Het ziet ernaar uit dat ze allemaal gekomen zijn, Heer,’ zei hij met een stem die altijd hees klonk, en trok de kap van zijn hoofd. Iemand had ooit geprobeerd om Donjel op te hangen toen hij nog jong was, hoewel niemand meer wist waarom. Het restant van zijn kortgeknipte haar was ijzergrauw. De donkere leren ooglap over zijn rechteroog was een overblijfsel van een andere jeugdzonde. Maar of hij nu één of twee ogen had, hij was de beste verkenner die Ituralde ooit gekend had. ‘De meesten in ieder geval,’ ging hij door. ‘Ze hebben twee kordons schildwachten om het jachtslot uitgezet, het een binnen het ander. Je kunt ze al van een span ver zien, maar niemand kan dichtbij genoeg komen zonder dat ze het horen en ervandoor gaan. Aan de sporen te zien hebben ze niet meer man meegenomen dan u zei; niet genoeg om te tellen. Tuurlijk,’ voegde hij er droog aan toe, ‘bent u nog steeds behoorlijk in de minderheid.’ Ituralde knikte. Hij had het Witte Lint aangeboden en de lieden die hij op het punt stond te ontmoeten hadden dat aanvaard. Drie dagen lang, zo hadden de mannen onder het Licht, bij hun zielen en hoop op redding gezworen, zouden ze geen wapens tegen elkaar opnemen of bloed vergieten. Maar het Witte Lint was in deze oorlog nog niet beproefd en in deze tijden hadden sommige lieden vreemde denkbeelden over waar hun redding lag. Zoals degenen die zichzelf Draakgezworenen noemden. Hij werd altijd een gokker genoemd, maar dat was hij niet. De kunst was om te weten wat je kon wagen. En soms te weten wat je moest wagen.

Uit zijn laars haalde hij een pakje dat in geoliede zijde was genaaid en gaf het aan Donjel. ‘Als ik in twee dagen de voorde van Coron niet bereikt heb, breng dit dan naar mijn vrouw.’ De verkenner stopte het pakje onder zijn mantel, raakte zijn voorhoofd aan en keerde zijn paard naar het westen. Hij had soortgelijke pakjes al eerder voor Ituralde gedragen, gewoonlijk aan de vooravond van een veldslag. Mocht het Licht geven dat Tamsin ook dit keer dat pakje niet zou hoeven openen. Ze zou achter hem aan komen – zo had ze het hem gezegd – de eerste keer dat een levende een dode achtervolgde.

‘Jaalam,’ zei Ituralde, ‘laten we eens gaan kijken wat ons wacht in de jachthut van vrouwe Osana.’ Hij spoorde Schicht aan en de anderen sloten zich achter hem aan.

De zon rees tot het hoogste punt en begon te dalen terwijl ze reden. De donkere wolken in het noorden kwamen dichterbij en de kilte drong dieper in hen door. Er klonk geen ander geluid dan het kraken van hoeven door de sneeuwkorst. Op hen na scheen het woud verlaten. Hij zag geen van de schildwachten over wie Donjel gesproken had. ’s Mans mening over wat je een span ver kon zien verschilde nogal van die van de anderen. Ze verwachtten hem natuurlijk. En ze hielden hem ongetwijfeld in de gaten om er zeker van te zijn dat hij niet gevolgd werd door een leger, of hij nou wel of niet een Wit Lint had. Een flink aantal van hen zou best reden hebben om Rodel Ituralde met pijlen te bestoken. Een heer zou het Witte Lint bindend verklaren voor zijn mannen, maar zouden al die lieden zich gebonden voelen? Soms moest je gewoon iets wagen. Tegen het eind van de middag doemde ineens Osana’s jachtslot tussen de bomen op, een heleboel torens en slanke puntkoepels die tussen de paleizen van Bandar Eban niet zouden hebben misstaan. Bij haar was de jacht altijd om mannen of macht gegaan, en haar trofeeën waren talrijk en berucht, ondanks haar jeugdige leeftijd. De ‘jachtpartijen’ die hier hadden plaatsgevonden, zouden zelfs in de hoofdstad verbazing hebben veroorzaakt. Maar het slot lag er nu verlaten bij. Gebroken ramen gaapten hen met versplinterde tanden aan. Achter geen enkel raam was een lichtpuntje of enige beweging te zien. Maar de sneeuw die op de vrijgemaakte grond rondom het jachtslot lag, was behoorlijk door paardenhoeven vertrapt. De overdadig versierde en met koper beslagen poorten naar de grote binnenplaats stonden open. Ituralde reed er zonder in te houden doorheen, gevolgd door zijn mannen. Paardenhoeven kletterden over het plaveisel, waar de sneeuw tot modder was vertrapt. Er kwamen geen dienaren te voorschijn om hem te begroeten, wat hij ook niet verwacht had. Osana was kort na het begin van de onrusten die Arad Doman plaagden verdwenen, en haar dienaren waren snel weggetrokken naar andere leden van haar Huis als ze daar een plek konden vinden. In tijden als deze verhongerden dienaren die geen meester hadden, of ze werden struikrover. Of Draakgezworene.

Hij steeg af bij de brede marmeren trap aan het eind van de binnenplaats en gaf de teugels van Schicht aan een van zijn gewapende mannen. Jaalam beval de mannen om onderdak te zoeken voor henzelf en hun paarden. Ze loerden naar de marmeren balkons en de brede vensters rond de binnenplaats, en bewogen zich alsof ze elk ogenblik de pijl van een kruisboog tussen hun schouderbladen verwachtten. Een van de staldeuren stond op een kier. Ondanks de kou verspreidden de mannen zich over de gehele binnenplaats, zodat ze alle kanten in de gaten konden houden, en drongen ze zich dicht tegen hun paarden aan. Als het ergste zou gebeuren, konden er misschien een paar naar buiten ontsnappen.

Ituralde trok zijn handschoenen uit en stak ze achter zijn riem. Hij beklom met Jaalam de treden en trok zijn kanten mouwen recht. De vertrapte sneeuw was weer bevroren en kraakte onder zijn laarzen. Hij dwong zich recht vooruit te kijken. Hij moest er ongenaakbaar en zelfverzekerd uitzien, alsof er niets kon gebeuren wat hij niet verwachtte. Vertrouwen was een van de sleutels tot de overwinning. Als de tegenpartij dacht dat je zelfverzekerd was, was dat bijna even goed als het ook daadwerkelijk zijn. Boven aan de trap trok Jaalam een van de hoge, bewerkte deuren open aan een vergulde ring. Ituralde raakte zijn ereteken aan om er zeker van te zijn dat hij op zijn plaats zat – zijn wangen waren te koud om te voelen of de zwartfluwelen ster was blijven zitten. Toen stapte hij naar binnen, even zelfverzekerd alsof hij naar een bal ging.

In de spelonkachtige grote zaal was even ijzig als buiten. Hun adem maakte mistige wolkjes. De onverlichte ruimte leek al in de schemer gehuld te zijn. De vloer was een kleurrijk mozaïek van jagers en dieren. Hier en daar waren stukjes van de tegels gesprongen alsof er zware gewichten op waren gevallen of overheen waren gesleept. Behalve een omgevallen voetstuk, waar ooit misschien een grote vaas of een klein standbeeld op gestaan had, was de zaal leeg. Wat de dienaren bij hun vlucht niet hadden meegenomen was al lang geleden door bandieten geroofd. Ze werden opgewacht door slechts één man met witte haren, die nog magerder was dan de laatste keer dat Ituralde hem gezien had. Zijn borstkuras was gebutst en zijn oorring was niet meer dan een smalle gouden band, maar zijn kantwerk was vlekkeloos en het roodglinsterende wassende maantje naast zijn linkeroog zou, in betere tijden, aan het hof niet misstaan hebben. ‘Bij het Licht, welkom onder het Witte Lint, Heer Ituralde,’ zei hij vormelijk en neeg lichtjes.

‘Bij het Licht, ik kom onder het Witte Lint, Heer Shimron,’ antwoordde Ituralde en boog op zijn beurt. Shimron was een van Alsalams meest vertrouwde raadslieden geweest, tot hij zich bij de Draakgezworenen had gevoegd. Nu was hij een regelmatig terugkerend onderwerp tijdens de beraadslagingen. ‘Mijn wapenknecht is Jaalam Nishur, in eer gebonden aan het Huis Ituralde, zoals allen die met mij meegekomen zijn.’

Voor Rodel was er geen Huis Ituralde geweest, maar Shimron beantwoordde Jaalams buiging met de hand op zijn hart. ‘Eer aan eer. Wilt u me begeleiden, Heer Ituralde?’ zei hij toen hij zich oprichtte. De grote deuren naar de balzaal waren uit hun hengsels gelicht, hoewel Ituralde zich nauwelijks kon voorstellen dat ze door bandieten geroofd waren. Ze liepen door een hoge spitsboog die breed genoeg was om tien man door te laten. In de vensterloze ovale zaal erachter drongen tientallen lantaarns in alle maten en soorten de schaduwen terug, hoewel het licht nauwelijks de koepelvormige zoldering bereikte. Bij de beschilderde muren stonden twee groepen mannen op flinke afstand van elkaar. Het Witte Lint mocht hen dan bewogen hebben om hun helmen af te laten, maar alle tweehonderd of meer waren gewapend en er had beslist niemand zijn zwaard afgelegd. Aan één kant stonden een paar Domaanse heren die even machtig waren als Shimron – Rajabi, Wakeda, Ankaer – elk omgeven door een groepje mindere heren en eedgezworen gewone lieden. Er stonden ook kleinere groepjes mannen, soms niet meer dan twee of drie, waar vaak helemaal geen edelen bij zaten. De Draakgezworenen voerden beraadslagingen, maar niemand was woordvoerder. Niettemin was ieder van hen een zelfstandig aanvoerder. Sommigen hadden tientallen volgelingen, een paar zelfs duizenden. Niemand scheen zich hier op zijn gemak te voelen, en een of twee wierpen dreigende blikken naar de overkant, waar zo’n vijftig of zestig Taraboners stonden die al even woeste blikken terugwierpen. Ze mochten dan allemaal Draakgezworenen zijn, maar er was weinig genegenheid tussen Domani en Taraboners. Toch moest Ituralde bijna glimlachen bij het zien van de uitlanders. Er waren twee keer zoveel mannen gekomen als waar hij op had durven hopen.

‘Heer Rodel Ituralde komt onder het Witte Lint,’ schalde Shimrons stem door het schaduwlicht van de lantaarns. ‘Laat eenieder die aan geweld denkt, zijn hart en ziel doorzoeken.’ En dat was het einde van de vormelijkheden.

‘Waarom biedt heer Ituralde het Witte Lint aan?’ wilde Wakeda weten. Zijn ene hand greep het gevest van zijn slagzwaard, de andere was als een vuist in zijn zij geplant. Hij was geen lange man, zij het groter dan Ituralde, maar zo hooghartig alsof hij zelf op de troon zat. Vrouwen hadden hem knap genoemd, ooit. Nu bedekte een zwarte doek de oogkas waar zijn rechteroog had gezeten, en zijn ereteken was een zwarte pijlpunt die naar het litteken wees dat van zijn wang tot zijn voorhoofd liep. ‘Is hij van plan zich bij ons aan te sluiten? Of wil hij dat we ons overgeven? Iedereen weet dat de Wolf even sluw als stoutmoedig is. Is hij zo stoutmoedig?’ Onder de mannen aan zijn kant rees een gegrom op, deels van grijnzende vrolijkheid en deels van boosheid.

Ituralde klemde zijn handen achter zijn rug in elkaar om de robijn in zijn linkeroor niet aan te raken. Het was wijd en zijd bekend dat dat een teken van boosheid was en soms deed hij het doelbewust, maar nu moest hij beheerst lijken. Nee. Kalm. Tweegevechten werden in boosheid aangegaan, maar hij was hier om een tweegevecht uit te vechten, en dat vereiste kalmte. Woorden konden dodelijker wapens zijn dan zwaarden.

‘Iedereen hier weet dat we nóg een vijand hebben, in het zuiden,’ zei hij met vaste stem. ‘De Seanchanen hebben Tarabon opgeslokt.’ Zijn blik zwierf over de Taraboners die hem uitdrukkingloos aanstaarden. Hij had nooit iets kunnen opmaken uit de gezichten van Taraboners. In plaats van die opgedirkte snorren – het leken wel harige slagtanden, nog erger dan die van Saldeanen – en die belachelijke sluiers hadden ze evengoed maskers kunnen dragen. Het armzalige lantaarnlicht hielp ook al niet. Maar hij had hen gesluierd in maliën gezien en hij had hen nodig. ‘Ze zijn over de Vlakte van Almoth gestroomd en trekken steeds verder op naar het noorden. Hun bedoelingen zijn duidelijk. Ze zijn van plan om ook Arad Doman in te nemen. Ik vrees dat ze de hele wereld willen hebben.’

‘Wilt u weten wie we zullen steunen als die Seanchanen ons land binnenvallen?’ vroeg Wakeda.

‘Ik vertrouw er beslist op dat u voor Arad Doman zult vechten, Heer Wakeda,’ zei Ituralde kalm. Wakeda liep paars aan van de rechtstreekse belediging die in zijn gezicht werd geslingerd, en de handen van zijn eedgezworenen gingen naar hun gevesten. ‘Vluchtelingen hebben bericht dat er Aiel op de vlakte zijn,’ zei Shimron haastig, alsof hij bang was dat Wakeda het Witte Lint zou kunnen breken. Geen van Wakeda’s mannen zou een zwaard trekken, tenzij hij het zelf deed of het hun beval. ‘Er word gezegd dat ze voor de Herrezen Draak vechten, dus moet hij hen gestuurd hebben, misschien om ons te helpen. Niemand heeft ooit een Aielleger verslagen, zelfs Artur Haviksvleugel niet. Herinnert u zich nog de Bloedsneeuw, Heer Ituralde, van toen we jonger waren? Ik denk dat u met me eens zult zijn dat we ze daar toen niet verslagen hebben, wat de kronieken ook beweren, en ik kan niet geloven dat de Seanchanen met zo velen zijn als wij destijds. Zelf heb ik gehoord dat er Seanchanen naar het zuiden trekken, van de grens af. Nee, ik vermoed dat het volgende dat we van hen zullen horen is dat ze zich uit de vlakte terugtrekken, niet dat ze tegen ons optrekken.’ Hij was geen slechte veldheer, maar hij was altijd al zelfgenoegzaam geweest. Ituralde glimlachte. Berichten kwamen altijd sneller uit het zuiden dan van waar ook. Hij was bang geweest dat hij de Aiel ter sprake had moeten brengen, en dat ze zouden denken dat hij hen iets op de mouw probeerde te spelden. Hij kon het zelf nauwelijks geloven. Aiel op de Vlakte van Almoth. Hij wees hen er maar niet op dat Aiel die gestuurd werden om de Draakgezworenen te helpen, waarschijnlijk eerder in Arad Doman zelf zouden zijn verschenen. ‘Ook ik heb vluchtelingen ondervraagd, en zij hebben het over bendes Aiel, geen legers. Wat de Aiel op de vlakte ook aan het doen zijn, het heeft de Seanchanen misschien vertraagd, maar niet de andere kant opgedreven. Hun vliegende beesten zijn begonnen onze kant van de grens te verkennen. Dat lijkt niet echt op een aftocht.’ Met een zwierig gebaar trok hij de rol uit zijn mouw en hield hem omhoog zodat iedereen het Zwaard en de Hand in de groenblauwe was kon zien. Zoals hij de laatste tijd wel vaker had gedaan had hij een heet lemmet gebruikt om het koninklijke zegel aan een kant los te maken, zodat hij het ongebroken aan twijfelaars kon laten zien. Daar waren er genoeg van, als ze kennisnamen van Alsalams bevelen. ‘Ik heb bevelen van koning Alsalam om zo veel mogelijk mannen te verzamelen, waar ook maar vandaan, en de Seanchanen met al mijn macht aan te vallen.’ Hij haalde diep adem. Dit was wederom een gok, en Alsalam zou zijn hoofd op het schavot leggen als de dobbelstenen niet op de juiste manier vielen. ‘Ik bied een wapenstilstand aan. Uit naam van de koning beloof ik niet tegen u op te trekken zolang de Seanchanen een bedreiging tegen Arad Doman vormen. Mits u allen dezelfde belofte wilt doen en naast mij wilt vechten tot zij verdreven zijn.’

Er viel een verblufte stilte. Rajabi, met zijn stierennek, keek of hij door de donder was getroffen. Wakeda kauwde op zijn lip als een geschrokken meisje.

Toen bromde Shimron: ‘Kunnen ze wel teruggedreven wórden, Heer Ituralde? Ik heb op de Vlakte van Almoth tegenover... hun geketende Aes Sedai gestaan, net als u.’ Er schraapten laarzen over de vloer toen mannen gingen verzitten, en gezichten werden donker van kille woede. Niemand dacht graag dat hij geen verweer tegen een vijand had, maar velen van hen waren destijds met Ituralde en Shimron op de vlakte geweest, zodat iedereen wist wat dit voor een vijand was.

‘Ze zijn te verslaan, Heer Shimron,’ antwoordde Ituralde, ‘zelfs met hun... kleine verrassingen.’ Het was een vreemde manier om het scheuren van de grond onder je voeten en verkenners die reden op iets wat leek op Schaduwgebroed te beschrijven, maar hij moest even zelfverzekerd klinken als hij eruitzag. Bovendien, als je wist wat de vijand kon doen, paste je je aan. Dat was al een basisbeginsel van oorlogsvoering lang voordat de Seanchanen verschenen waren. Die Seanchaanse voordelen waren gevoelig voor duisternis en stormen, en iemand die er gevoel voor had kon je altijd vertellen wanneer er een storm aankwam. ‘Een verstandig man houdt op met kluiven als hij het bot bereikt,’ ging hij door, ‘maar tot op heden hebben de Seanchanen hun vlees aan reepjes opgediend gekregen voor ze er zelfs maar naar reikten. Ik zal ze een forse schenkel geven om op te kauwen. Sterker nog, ik heb een plan waardoor ze zo hard toebijten dat ze hun tanden op het bot breken voor ze een bek vol vlees hebben. Welnu, ik heb mijn belofte gedaan. Wilt u dat ook doen?’ Het was moeilijk om zijn adem niet in te houden. Iedere man scheen in zijn binnenste te kijken. Hij kon ze zowat zien nadenken. De Wolf had een plan. De Seanchanen hadden geketende Aes Sedai en vliegende beesten en het Licht mocht weten wat nog meer. Maar de Wolf had een plan. De Seanchanen. De Wolf.

‘Als iémand hen kan verslaan,’ zei Shimron uiteindelijk, ‘dan bent u het, Heer Ituralde. Ik verbind mij.’

‘Ik ook!’ riep Rajabi. ‘We zullen ze tot over de wereldzeeën terugjagen tot waar ze vandaan kwamen!’ Hij had niet alleen de nek van stier maar ook diens vurige aard.

Verrassend genoeg stemde ook Wakeda geestdriftig met donderende stem in, en toen stak er een storm van stemmen op die riepen dat zij zich bonden aan ’s konings bevel en dat zij de Seanchanen zouden verpletteren. Sommigen riepen zelfs dat ze de Wolf tot in de Doemkrocht zelf zouden volgen. Dat was allemaal heel bevredigend, maar het was niet alles waar Ituralde voor gekomen was. ‘Als u óns vraagt om voor Arad Doman te vechten,’ riep een stem boven de rest uit, ‘vraag óns dan!’ De lieden die zich verbonden hadden vervielen tot boos gebrom en halfzacht gevloek. Ituralde verborg zijn tevredenheid achter een uitdrukkingsloos gezicht toen hij zich omdraaide en de spreker aan de andere kant van de zaal aankeek. De Taraboner was een magere man met een scherpe neus waardoor zijn sluier op een tent leek. Maar zijn ogen waren hard en scherp. Enkele Taraboners fronsten hun wenkbrauwen alsof ze afkeurden dat hij gesproken had. Het leek er dus op dat zij evenmin een woordvoerder hadden als de Domani, maar hij had gesproken. Ituralde had gehoopt op de beloften die hij gekregen had, maar voor zijn plan had hij ze niet nodig. Maar de Taraboners wel. Zij zouden de kans op succes ten minste verhonderdvoudigen. Hij sprak de man met een beleefde buiging aan.

‘Ik bied u de kans aan om voor Tarabon te vechten, edele Heer. De Aiel zaaien enige verwarring op de vlakte; de vluchtelingen spreken daarover. Zeg eens, zou een kleine groep van uw mannen – honderd, misschien tweehonderd – in die verwarring de vlakte kunnen oversteken en Tarabon binnentrekken, als hun wapenrusting onderscheiden was met strepen, zoals degenen die onder de Seanchanen rijden?’

Hoewel het onmogelijk scheen dat het uit steen gehouwen gezicht van de Taraboner nog meer zou verstrakken, gebeurde dat toch. En nu was het de beurt aan de mannen aan zijn kant van de zaal om boos te grommen en te vloeken. Er waren genoeg berichten naar het noorden gekomen, en ze wisten dat de Seanchanen een koning en een panarch op hun tronen hadden gezet en dat die een eed van trouw hadden gezworen aan een Keizerin aan de andere kant van de Arythische Oceaan. Ze vonden het vast niet prettig om eraan herinnerd te worden hoeveel van hun landgenoten nu voor deze Keizerin reden. De meeste ‘Seanchanen’ op de Vlakte van Almoth waren Taraboners.

‘Wat kan één enkele kleine groep uitrichten?’ gromde de magere man minachtend.

‘Weinig,’ zei Ituralde. ‘Maar als er vijftig van die groepen waren? Een honderdtal?’ Alles bij elkaar konden deze Taraboners misschien inderdaad zoveel mannen achter zich zien te krijgen. ‘Als ze allemaal op dezelfde dag zouden toeslaan, over heel Tarabon? Ik zou zelf met hen meerijden, en zoveel mannen meenemen als er in Tarabonse wapenrusting kunnen worden uitgerust. Opdat u weet dat dit niet zomaar een plannetje is om u kwijt te raken.’

Achter hem begonnen de Domani luid te protesteren. Ongelofelijk genoeg protesteerde Wakeda het luidst van allemaal! Een plan van de Wolf was allemaal goed en wel, maar ze wilden de Wolf zelf aan het hoofd. De meeste Taraboners begonnen onder elkaar te redetwisten of er inderdaad zoveel mannen over de vlakte konden trekken zonder ontdekt te worden, zelfs in zulke kleine groepen, of ze wel wat zouden kunnen uitrichten, en of ze bereid waren om wapenrustingen te dragen met Seanchaanse strepen. Taraboners redetwistten even makkelijk als Saldeanen en al even verhit. Maar niet de man met de scherpe neus. Hij bleef Ituralde kalm aankijken. En gaf toen een kort knikje. Het was moeilijk te zeggen vanwege die dikke snor, maar Ituralde dacht dat hij glimlachte. De laatste spanning gleed van Ituraldes schouders. De man moest meer aanvoerder zijn dan hij zo op het eerste gezicht leek, anders had hij er nooit mee ingestemd terwijl de anderen nog aan het twisten waren. De anderen zouden ook komen, daar was hij zeker van. Zij zouden met hem naar het zuiden rijden, tot in het hart van wat de Seanchanen als hun eigendom beschouwden, en hun hard en brutaal een klap in hun gezicht geven. De Taraboners zouden daarna natuurlijk willen achterblijven om het gevecht verder aan te gaan in hun thuisland. Meer kon hij niet verwachten. Dan zouden hij en de paar duizend man die hij met zich mee kon nemen overblijven en teruggejaagd worden naar het noorden, de hele weg terug over de Vlakte van Almoth. Als het Licht met hem was, in verschrikkelijke woede.

Hij beantwoordde de glimlach van de Taraboner, als het tenminste een glimlach was. Met een beetje geluk zouden woedende krijgsheren niet zien waar hij hen naartoe leidde, tot het te laat was. En als ze het wél zagen... Ach, dan had hij nog een tweede plan.

Emon Valda hield zijn mantel stijf om zich heen toen hij door de sneeuw tussen de bomen stampte. De wind joeg een koude, gestadige zucht door de besneeuwde takken, een verrassend zacht geluid in het bleke grijze licht. Die zucht sneed door de dikke witte wol alsof het gaas was en verkilde hem tot op het bot. Het kamp dat om hem heen in het bos verspreid lag, was te stil. Doorgaans gaf beweging een klein beetje warmte, maar hierin bleven zijn mannen op elkaar gedrongen zitten tenzij ze opgepord werden.

Plotseling bleef hij staan en trok zijn neus op vanwege een plotselinge stank, een misselijkmakende smerigheid als twintig mesthopen waarin het krioelde van de maden. Hij kokhalsde niet maar brieste. Het kamp ontbeerde de ordelijkheid waaraan hij de voorkeur gaf. De tenten stonden in groepjes bijeen onder de dikste overhangende takken, en de paarden waren dichtbij vastgezet in plaats van aan de piketlijnen bevestigd, zoals het hoorde. Juist dit soort gebrek aan orde leidde tot smerigheid. Zonder toezicht bedekten de mannen de uitwerpselen van hun paarden haastig met een paar scheppen aarde en groeven ze latrines op plekken in de buurt, zodat ze niet zo ver hoefden te lopen in de kou. Wie van zijn officieren dit toestond, zou snel geen officier meer zijn en uit eerste hand leren hoe hij een schop moest gebruiken.

Hij tuurde het kamp in, op zoek naar de oorzaak van de stank, toen die plotseling verdween. De wind veranderde niet; de stank verdween gewoon. Even was hij geschrokken. Hij liep door en brieste des te harder. Die stank was érgens vandaan gekomen. Hij zou degenen weten te vinden die dachten dat de tucht was verslapt en eens wat voorbeelden stellen. De tucht moest streng zijn, nu meer dan ooit. Aan de rand van een brede open plek bleef hij opnieuw staan. De sneeuw hier was ongerept, ondanks het kamp dat eromheen verborgen lag. Hij bleef tussen de bomen staan en speurde de lucht af. De voortjagende grijze wolken onttrokken de middagzon aan het gezicht. Hij zag een flikkerende beweging en zijn adem stokte, tot hij besefte dat het slechts een vogel was, een klein bruin diertje dat beducht was voor haviken en laag bleef. Hij lachte blaffend, een lach die vermengd was met bitterheid. Het was weinig meer dan een maand geleden sinds de door het Licht vervloekte Seanchanen Amador en de Burcht van het Licht in één ongelofelijke slok hadden verzwolgen, maar hij had bijgeleerd. Wijze lieden leerden, terwijl dwazen...

Ailron was een dwaas geweest, vol oude verhalen van glorie die met de jaren steeds mooier werden en gevoed werden door een nieuwe hoop om werkelijke gekroonde macht te gewinnen. Hij had geweigerd om de werkelijkheid onder ogen te zien en het gevolg was Ailrons Ramp geweest. Valda had gehoord dat het de Slag van Jeramel genoemd werd, maar alleen maar door het handjevol Amadiciaanse edelen dat ontsnapt was. Ze waren dan wel verdoofd als een gevelde os, maar probeerden nog steeds dwangmatig om de gebeurtenissen zo fraai mogelijk voor te stellen. Hij vroeg zich af welke naam Ailron eraan gegeven zou hebben toen de Seanchaanse tamme heksen zijn ordelijke gelederen aan bloedige flarden begonnen te rijten.

Hij kon in zijn eigen hoofd nog steeds zien hoe de aarde veranderde in fonteinen van vlammen. Hij zag het in zijn dromen. Nou ja, Ailron was dood, neergesabeld toen hij het slagveld probeerde te ontvluchten, waarna zijn hoofd tentoongesteld werd op een Tarabonse speer. Een passende dood voor een dwaas. Hij had echter meer dan negenduizend Kinderen om zich heen verzameld. Een man met overzicht kon in tijden als deze behoorlijk voordeel halen. Aan de andere kant van de open plek, net voorbij de bomenrij, stond een in grove stijl opgetrokken huis dat ooit had toebehoord aan een kolenbrander. Het bestond uit een enkele kamer waar het in de winter verdorde onkruid overal in de spleten tussen de stenen zat. Zo te zien had de man de plek al een tijd geleden verlaten. Sommige delen van het rieten dak waren gevaarlijk ingezakt en wat er ooit in de smalle ramen gezeten had, was allang verdwenen en nu vervangen door donkere dekens. Er stonden twee wachten naast de slecht passende deur, forse mannen met de scharlakenrode herdersstaf achter de gouden zonnevlam op hun mantels. Ze hadden hun armen om zich heen geslagen en stampten met hun laarzen tegen de kou. Als Valda een vijand geweest was, had geen van beiden zijn zwaard op tijd kunnen trekken om nog iets uit te halen. Ondervragers werkten graag binnenshuis.

Ze vertrokken geen spier toen ze hem zagen aankomen. Ze salueerden slechts halfhartig. Meer deden ze niet voor een man zonder herdersstaf, zelfs al was hij de kapiteinheer-gebieder van de Kinderen. Een van hen opende zijn mond alsof hij naar Valda’s bedoelingen wilde vragen, maar hij liep hen voorbij en duwde de ruwhouten deur open. Ze hadden tenminste niet geprobeerd om hem tegen te houden. Hij zou ze allebei gedood hebben.

Toen Valda binnenkwam keek Asunawa op van de scheve tafel waaraan hij een boekje zat te lezen, met een benige hand om een tinnen beker waaruit een kruidige geur oprees. Zijn stoel met lattenrug, het enige andere meubelstuk in de kamer, zag er wrakkig uit, maar iemand had de rug met leren riemen versterkt. Valda kneep zijn mond dicht om een sneer te verbergen. De Groot-Inquisiteur van de Hand van het Licht eiste een echt dak en geen tent, zelfs al moest het riet dringend opgeknapt worden, en kruidenwijn terwijl niemand in weken wijn had geproefd. In de stenen haard brandde een vuurtje dat weinig warmte gaf. Al voor de Ramp waren zelfs kookvuren verboden, om te voorkomen dat die hen zouden verraden. Maar hoewel de meeste Kinderen de Ondervragers verachtten, hadden ze wel een vreemd soort achting voor Asunawa. Alsof zijn grijze haren en ingevallen, gekwelde gezicht hem het voorkomen gaven van alles waar de Kinderen van het Licht voor stonden. Toen Valda dit voor het eerst opmerkte, was dat een verrassing geweest. Hij was er ook niet zeker van of Asunawa het zelf wist. Hoe dan ook, er waren genoeg Ondervragers om problemen te veroorzaken. Niet dat hij er geen greep op had, maar het was beter om dat soort problemen te vermijden. Voorlopig.

‘Het is bijna tijd,’ zei hij en sloot de deur achter zich. ‘Bent u gereed?’

Asunawa maakte geen aanstalten om op te staan of om de witte mantel te pakken die naast hem over de tafel gevouwen lag. Op die mantel stond geen zonnevlam, alleen de scharlakenrode staf. In plaats daarvan vouwde hij zijn handen over het boek om de bladzijden te verbergen. Valda dacht dat het Mantelars De weg van het Licht was. Een vreemde keuze voor de Groot-Inquisiteur. Het was meer iets voor rekruten; degenen die niet konden lezen als ze werden ingezworen, werd het geleerd zodat ze Mantelars woorden konden bestuderen. ‘Ik heb bericht gekregen over een Andoraans leger in Morland, mijn Zoon,’ zei Asunawa. ‘Mogelijk diep in Morland.’

‘Morland is ver weg,’ zei Valda, alsof hij niet merkte dat een oude twist weer opnieuw begon. Een twist waarvan Asunawa vaak scheen te vergeten dat hij die al verloren had. Maar wat deden Andoranen in Morland? Als de berichten tenminste op waarheid berustten; want vele waren niet meer dan in leugens gewikkelde hersenspinsels van reizigers. Andor. De naam alleen al stak in zijn herinneringen. Morgase was dood, of anders de bediende van een Seanchaan. Die hadden weinig ontzag voor andere titels dan die van henzelf. Dood of bediende, ze was voor hem verloren en nog veel belangrijker, zijn plannen met Andor lagen in duigen. Galadedrid was van een bruikbare hefboom veranderd in een jonge officier die al te geliefd was bij de gewone soldaten. Goede officieren waren nooit geliefd. Maar Valda was een pragmatisch man. Het verleden was het verleden. Nieuwe plannen hadden de plaats van Andor ingenomen. ‘Niet zo ver als we naar het oosten trekken, door Altara heen, mijn Zoon, door het noorden van Altara. De Seanchanen kunnen Ebo Dar nog niet ver achter zich gelaten hebben.’

Valda spreidde zijn handen om iets op te vangen van de warmte van het kleine haardvuur en zuchtte. Ze hadden zich als een plaag verspreid door Tarabon en hier in Amadicia. Waarom dacht die kerel toch dat het in Altara anders was? ‘Bent u de heksen in Altara vergeten? Die een eigen leger hebben, moet ik u daaraan herinneren?

Tenzij ze al in Morland zijn.’ Die verslagen geloofde hij wel, dat de heksen in beweging waren. Ondanks zichzelf klonk zijn stem harder. ‘Misschien is dat zogenaamde Andoraanse leger waar u over gehoord hebt, het leger van de heksen! Ze gaven Caemlin aan Altor, weet u nog! En Illian en half het oosten! Gelooft u echt dat de heksen verdeeld zijn? Gelooft u dat?’ Hij haalde diep adem en liet de lucht langzaam ontsnappen om tot rust te komen. Althans, dat probeerde hij. Elk verhaal uit het oosten was erger dan het vorige. Een windvlaag door de schoorsteen blies vonken de kamer in, en hij stapte vloekend achteruit. Stomme boerenhut! Zelfs de schoorsteen was waardeloos.

Asunawa klapte het boekje tussen zijn handpalmen dicht. Zijn handen waren als in gebed gevouwen, maar zijn diepliggende ogen leken plotseling heter dan de vlammen. ‘Ik geloof dat de heksen vernietigd moeten worden. Dat geloof ik!’

‘Ik vind het al mooi als we te weten komen hoe de Seanchanen hen temmen.’ Met genoeg tamme heksen kon hij Altor verdrijven uit Andor, uit Illian en overal waar hij zich had gevestigd als de Schaduw zelf. Hij zou Haviksvleugel zélf voorbij kunnen streven! ‘Ze moeten vernietigd worden,’ herhaalde Asunawa koppig. ‘En wij erbij?’ wilde Valda weten.

Er werd op de deur geklopt en Asunawa gaf kortaf een bevel. Een van de wachten verscheen in de deuropening. Hij stond stram en sloeg zijn arm in een ferm saluut over zijn borst. ‘Heer Groot-Inquisiteur,’ zei hij eerbiedig, ‘de Raad van Gezalfden is hier.’ Valda wachtte. Zou de oude dwaas zich koppig blijven verweren tegen de tien overgebleven kapiteinheren buiten, allen gereed om uit te rijden? Wat gedaan was, was gedaan. Wat gedaan had moeten worden.

‘Als het de ondergang van de Witte Toren teweeg kan brengen,’ zei Asunawa ten slotte, ‘kan ik tevreden zijn. Voorlopig tenminste. Ik zal naar deze bijeenkomst gaan.’

Valda glimlachte dun. ‘Dan ben ik tevreden. We zullen er gezamenlijk op toezien dat de heksen vallen.’ Hij zou ze zeker zien vallen. ‘Ik stel voor dat u uw paard in gereedheid laat brengen. Als de avond valt hebben we een lange rit te gaan.’ Of Asunawa de heksen ook zou zien vallen was een andere zaak.

Gabrelle genoot van haar ritten door de winterse wouden met Logain en Toveine. Hij liet haar en Toveine altijd op eigen snelheid volgen in zodat ze onder vier ogen konden praten, zolang ze maar niet te ver afzakten. Maar de twee Aes Sedai zeiden zelden meer dan het hoogst noodzakelijke, zelfs als ze werkelijk alleen waren. Ze waren bepaald niet bevriend. Feitelijk wenste Gabrelle vaak dat Toveine zou vragen of ze achter mocht blijven als Logain deze uitstapjes voorstelde. Het zou erg plezierig zijn om werkelijk helemaal alleen te zijn.

Met een gehandschoende hand hield ze de teugels vast en met de andere hield ze haar met vossenbont gevoerde mantel dicht. Ze stelde zichzelf bloot aan de kou, een beetje maar, alleen voor de verfrissende kracht ervan. De sneeuw was niet diep, maar de ochtendlucht tintelde. De donkere lucht beloofde meer sneeuw. Hoog boven haar vloog een vogel met grote vleugels. Een arend misschien; vogels waren niet bepaald haar sterkste punt. Planten en mineralen bleven tenminste op hun plaats staan terwijl je ze bestudeerde, en dat gold ook voor boeken en manuscripten, hoewel die onder je vingers konden verkruimelen als ze maar oud genoeg waren. De vogel vloog zo hoog dat ze hem toch bijna niet kon zien, maar een arend paste in het landschap.

Ze waren omringd door bosgebied en kleine, dichtbegroeide bosjes stonden verspreid tussen de verder uit elkaar staande bomen. Machtige eiken en hoog oprijzende pijnbomen en sparren hadden het meeste onderhout verstikt, hoewel hier en daar de dikke, bruine resten van wat taaie klimop op een rots of lage steenrichel wachtten op de verre lente. Ze hield dat landschap zorgvuldig in haar geest vast, zoals een oefening voor Novices, kil en leeg.

Met niemand anders in zicht dan haar twee gezellen kon ze zich bijna voorstellen dat ze ergens anders was dan bij de Zwarte Toren. Die vreselijke naam kwam maar al te gemakkelijk in haar geest op. Hij was even echt als de Witte Toren en niet langer meer ‘zogenaamd’. Niet als je de grote stenen barakken zag voor de honderden mannen die geoefend werden, en het dorp dat eromheen was gegroeid. Ze had bijna twee weken in dat dorp gewoond, en er waren nog steeds gedeelten van de Zwarte Toren die ze niet gezien had. Het terrein besloeg hele spannen en was omgeven door het begin van een muur van zwarte steen. Maar hier, in het bos, kon ze het bijna van zich afzetten.

Bijna. Als die bundel van gewaarwordingen en gevoelens er niet was geweest. Het wezen van Logain Ablar dat altijd achter in haar geest meereed, een aanhoudend gevoel van beheerste behoedzaamheid, van spieren die steeds op de rand van spanning stonden. Een jagende wolf zou zich zo kunnen voelen, of een leeuw misschien. De man draaide voortdurend met zijn hoofd; zelfs hier hield hij de omgeving in de gaten alsof hij een aanval verwachtte.

Ze had nog nooit een zwaardhand gehad – voor Bruine zusters waren het onnodige opzichtigheden; een dienaar kon alles doen wat ze van node had – en het voelde vreemd aan om niet alleen deel uit te maken van een binding maar, om zo te zeggen, ook nog aan de verkeerde kant ervan te zitten. Het was erger nog dan eenvoudigweg de verkeerde kant; déze binding dwong haar om te gehoorzamen en ze was omringd met beperkingen. Dus het was niet echt hetzelfde als de binding met een zwaardhand. Zusters dwóngen hun zwaardhanden niet om te gehoorzamen. Nou ja, niet vaak. En zusters hadden al honderden jaren geen mannen meer tegen hun zin gebonden. Maar het bood gelegenheid voor een boeiend onderzoek naar wat ze voelde. Soms kon ze bijna zijn gedachten lezen. Maar op andere tijden was het alsof ze rondtastte in een mijngang zonder lamp. Ze zou haar onderzoek waarschijnlijk nog voortzetten als ze met haar nek op het hakblok van de beul lag. En als je het goed beschouwde lag ze daar eigenlijk al, want hij voelde haar even goed als zij hem. Dat mocht ze nooit vergeten. Sommige Asha’man mochten dan geloven dat de Aes Sedai zich in hun gevangenschap hadden geschikt, maar alleen een dwaas zou denken dat eenenvijftig zusters die onder dwang gebonden waren zich er allemaal bij zouden neerleggen, en Logain was geen dwaas. Bovendien wist hij dat ze gestuurd waren om de Zwarte Toren te vernietigen. Maar als hij vermoedde dat ze nog steeds een manier zochten om de bedreiging van honderden mannen die konden geleiden te beëindigen... Licht, met hun huidige beperkingen kon een enkel bevel hen tegenhouden! Je zult niets doen om de Zwarte Toren schade te berokkenen. Ze begreep niet waarom die opdracht niet al gegeven was, als eenvoudige voorzorgsmaatregel. Ze moesten slagen. Als ze faalden was de wereld gedoemd. Logain draaide zich in zijn zadel om. Hij was een indrukwekkende, breedgeschouderde gestalte in een goed passend inktzwart wambuis, met alleen de zilveren zwaardspeld en de roodgouden Draak op zijn opstaande kraag. Zijn zwarte mantel had hij over zijn schouders geworpen alsof hij weigerde zich door de kou te laten raken. Dat kon best zo zijn; deze mannen schenen te geloven dat ze de hele tijd alles en iedereen moesten bevechten. Hij glimlachte naar haar – geruststellend? – en ze knipperde met haar ogen. Had ze te veel onrust in haar kant van de binding laten glippen? De voortdurende beheersing van je gevoelens en het op de juiste manier reageren was als dansen op je tenen. Het stond bijna gelijk aan de proeve van de stola, waar iedere weving op precies de juiste wijze gemaakt moest worden, zonder de minste aarzeling, ondanks allerlei afleidingen, maar deze proeve ging eindeloos door.

Hij richtte zijn aandacht op Toveine, en Gabrelle liet haar adem voorzichtig ontsnappen. Niet meer dan een glimlach dus. Een gebaar van kameraadschap. Hij was vaak hartelijk. Ze zou hem misschien gemogen hebben als hij niet was wie hij was.

Toveine glunderde naar hem en Gabrelle moest zich inhouden om haar hoofd niet in verwondering te schudden, en niet voor het eerst. Ze trok haar kap iets naar voren als tegen de kou, zodat die haar gezicht verborg terwijl ze vanonder de kap ongemerkt de Rode zuster kon bestuderen.

Al wat ze wist over Toveine zei haar dat ze haar haat in ondiepe graven begroef, als ze dat al deed. Toveine had een diepe afkeer van mannen die net zo goed konden geleiden als welke Rode zuster ook die Gabrelle ooit ontmoet had. Iedere Rode zuster móést Logain Ablar wel verachten, na al zijn beweringen dat het de Rode Ajah zelf was geweest die hem ertoe had aangezet om een valse Draak te worden. Hij hield nu dan misschien wel zijn mond, maar het kwaad was geschied. Sommige van hun medegevangenen keken naar de Rode zusters alsof ze vonden dat die in de kuil waren gevallen die ze zelf hadden gegraven. Maar Toveine smachtte zowat naar hem. Gabrelle beet verward in haar onderlip. Zeker, Desandre en Lemai hadden iedereen opgedragen om goede betrekkingen aan te knopen met de Asha’man die hun binding in handen hadden – de achterdocht van de mannen moest gesust worden voor de zusters iets konden ondernemen – maar Toveine steigerde openlijk bij elk bevel van de twee zusters. Ze had het verfoeid om voor hen te buigen, en zou dat misschien ook geweigerd hebben als Lemai niet ook een Rode zuster was geweest. Ook al had ze zelf toegegeven dat het zo moest gaan. Ze haatte het dat niemand haar gezag erkend had toen ze hen eenmaal naar gevangenschap had geleid. Maar vanaf die tijd was ze naar Logain beginnen te glimlachen.

Hoe kon Logain trouwens aan het andere eind van de binding zitten en niét zien dat die glimlach nep was? Gabrelle had al eerder geprobeerd om die knoop te ontwarren zonder dat het haar was gelukt. Hij wist te veel over Toveine. Weten tot welke Ajah ze behoorde zou genoeg moeten zijn. Toch voelde Gabrelle even weinig achterdocht in hem wanneer hij naar de Rode zuster keek als wanneer hij naar haar keek. Hij was echter nooit helemaal vrij van achterdocht; de man vertrouwde kennelijk niemand. Maar hij koesterde minder achterdocht ten opzichte van de zusters dan ten opzichte van sommige Asha’man. Dat was ook al zo onbegrijpelijk. Hij is geen dwaas, bracht ze zichzelf in herinnering. Dus waarom? En waarom Toveine? Wat is ze aan het bekokstoven? Ineens flitste Toveines op het oog zo warme glimlach naar haar toe en sprak ze alsof Gabrelle een van haar vragen hardop had uitgesproken. ‘Met jou in de buurt,’ murmelde ze. ‘is hij zich nauwelijks bewust van mij. Je hebt hem jóuw gevangene gemaakt, zuster.’ Gabrelle voelde zich betrapt en ze bloosde ondanks zichzelf. Toveine keuvelde nooit, en het was bepaald zwak uitgedrukt dat ze afkeurde hoe Gabrelle zich tegenover Logain gedroeg. Het had voor de hand gelegen hem te verleiden om meer van zijn plannen en zijn zwakke punten te weten te komen. Hij mocht dan een Asha’man zijn, maar uiteindelijk was zij al lang voor zijn geboorte Aes Sedai, en als het om mannen ging kon ze moeilijk onnozel genoemd worden. Toen hij besefte wat ze uitvoerde, was hij zo verrast geweest dat ze bijna geloofde dat hij de onnozele was. Wat een dwaas was ze geweest. Doen alsof ze een Domani was, had een hoop verrassingen opgeleverd, en ook een paar valkuilen. Het ergste was iets wat ze nooit aan iemand kon openbaren, hoewel ze bang was dat Toveine het wel wist, tenminste gedeeltelijk. Maar goed, waarschijnlijk wisten alle zusters die haar leiding gevolgd hadden het ook. Niemand had het probleem ter sprake gebracht, en natuurlijk zou niemand dat ook doen. Logain kon de binding afschermen, maar op een zo grove wijze dat ze hem wel kon terugvinden, hoe goed de afscherming zijn gevoelens ook verborg. Maar soms, als ze het bed deelden, liet hij de afscherming varen. De gevolgen waren, op zijn zachtst gezegd, verwoestend. Geen kalme terughoudendheid toen, geen koel bestuderen. De rede was ver te zoeken.

Haastig riep ze weer het beeld van het besneeuwde landschap op en hield dat in haar gedachten vast. Bomen en rotsen en gladde, witte sneeuw. Gladde, kóude sneeuw.

Logain keek niet om, gaf geen uitwendig teken, maar de binding zei haar dat hij wist dat ze haar beheersing even verloren had. De man borrelde werkelijk over van zelfgenoegzaamheid! En ingenomenheid! Ze kookte bijna. Bloedvuur, hij verwachtte van haar dat ze woedend zou zijn! Hij móést weten wat ze van hem kon opvangen. Maar haar opkomende woede vermaakte hem alleen maar. En hij probeerde het niet eens te verbergen!

Gabrelle zag dat om Toveines lippen een tevreden glimlachje speelde, maar ze had slechts een ogenblik om zich af te vragen waarom.

Ze hadden de ochtend voor zichzelf gehad, maar nu verscheen er een andere ruiter tussen de bomen, een man in het zwart zonder mantel, die zijn paard hun kant op stuurde. Ondanks de sneeuw dreef hij de hielen van zijn laarzen in de flanken van het dier om het tot snelheid aan te zetten. Logain hield in en wachtte, een toonbeeld van kalmte, en Gabrelle verstijfde toen ze haar rijdier naast het zijne liet halt houden. De gevoelens die door de binding gevoerd werden, waren veranderd. Nu was het de spanning van een wolf die wachtte om toe te slaan. Ze verwachtte zijn gehandschoende hand om het gevest van zijn zwaard te zien in plaats van ontspannen op de zadelknop. De nieuwkomer was bijna even lang als Logain, met golvend goudblond haar tot aan zijn brede schouders en een innemende glimlach. Hij was te knap om dat niet te weten en veel knapper dan Logain. De smidse van het leven had Logains gezicht verhard en scherpe randen achtergelaten. Deze jongeman was niet getekend, nog niet. Maar het Zwaard en de Draak sierden de kraag van zijn tuniek. Hij bestudeerde de twee zusters met helderblauwe ogen. ‘Slaap je met allebei, Logain?’ zei hij met diepe stem. ‘Dat dikkertje lijkt me een kouwe kikker, maar die ander ziet er warm genoeg uit.’ Toveine siste van nijd en Gabrelle klemde haar kaken op elkaar. Ze had nooit een geheim gemaakt van wat ze deed – ze was geen Cairhienin die in haar eigen vertrekken dingen deed waar ze zich in het openbaar voor zou schamen – maar dat betekende nog niet dat erover geschertst hoefde te worden. Erger nog, de man sprak alsof ze lichtekooien uit een taveerne waren.

‘Laat ik dat nooit meer horen, Mishraile,’ zei Logain kalm, en ze besefte dat de binding weer veranderd was. Hij was koud nu, zo koud dat de sneeuw er warm bij leek. Zo koud dat een graf warm leek. Atal Mishraile. Ze had die naam eerder gehoord, en ze voelde Logains wantrouwen toen hij de naam uitsprak, beduidend meer dan hij voor Toveine of haar voelde. Dit was een moorddadig gevoel. Het was bijna om te lachen. De man hield haar gevangen, maar hij was bereid om geweld te gebruiken om haar naam te verdedigen. Een deel van haar wilde inderdaad lachen, maar ze stopte dit feitje weg. Elk stukje kon waardevol zijn.

De jongeman liet niet blijken dat hij de bedreiging gehoord had. Zijn glimlach bleef onverstoorbaar. ‘De M’Hael zegt dat je kunt gaan, als je wilt. Ik snap niet waarom je wilt blijven werven.’

‘Iémand moet het doen,’ zei Logain met vlakke stem. Gabrelle wisselde een verwarde blik met Toveine uit. Waarom zou Logain dóór blijven gaan met werven? De groepjes Asha’man die ze terug hadden zien komen van hun zoektocht naar rekruten waren altijd moe van het Reizen over lange afstanden, smerig en kortaangebonden. Lieden die de trom roffelden voor de Herrezen Draak kregen kennelijk niet altijd het warmste welkom, zelfs voordat iemand ontdekte waar ze werkelijk voor kwamen. En waarom hoorden zij en Toveine dit nu pas? Ze zou gezworen hebben dat hij haar alles vertelde als ze samen waren.

Mishraile haalde zijn schouders op. ‘Er zijn genoeg Soldaten en Toegewijden om dat soort werk te doen. Ik begrijp wel dat het je verveelt om de hele tijd mannen te oefenen. Om dwazen te leren in de bossen rond te sluipen en kliffen te beklimmen alsof ze nog geen snorhaar kunnen geleiden. Zelfs een gat van een dorp ziet er dan aanlokkelijker uit.’ Zijn glimlach veranderde in een grijns van minachting, helemaal niet zo innemend meer. ‘Misschien laat de M’Hael je zijn lessen in het paleis volgen als je het hem vraagt. Dan zou je je niet hoeven te vervelen.’

Logains gezicht bleef onbewogen, maar Gabrelle voelde een steek van woede door de binding. Ze had hier en daar wat opgevangen over Mazrim Taim en zijn eigen onderricht, maar alles wat de zusters echt wisten was dat Logain en zijn trawanten Taim niet vertrouwden, noch degenen die zijn lessen volgden. En Taim scheen Logain niet te vertrouwen. Het was jammer dat de zusters maar weinig van die lessen konden leren; niemand was gebonden aan een man uit het groepje van Taim. Sommigen dachten dat het wantrouwen kwam doordat beide mannen beweerden de Herrezen Draak te zijn, of misschien was het een teken van de waanzin die volgde als mannen geleidden. Ze had geen spoor van waanzin in Logain gevonden, en ze was er even gespitst op als op tekenen dat hij begon te geleiden. Als ze nog steeds aan hem gebonden was als hij gek werd, zou het haar geest ook kunnen aantasten. Maar wat het ook was dat een breuk onder de Asha’man veroorzaakte, het moest worden uitgebuit. Mishrailes glimlach verflauwde toen Logain hem slechts aanstaarde. ‘Veel plezier in al die gehuchten,’ zei hij ten slotte en keerde zijn paard. Een aansporing van zijn hiel deed het dier wegspringen terwijl hij over zijn schouder riep: ‘Er wacht roem op sommigen van ons, Logain.’

‘Hij zou weleens niet zo lang van zijn Draak kunnen genieten,’ mompelde Logain, terwijl hij de ander nakeek. ‘Maar hij is te vrij met zijn tong.’ Ze dacht niet dat hij doelde op Mishrailes opmerkingen over haar en Toveine, maar waar kon hij anders op doelen? En waarom was hij ineens zo bezorgd? Hij verborg het goed, ondanks de binding, maar toch, hij was bezorgd. Licht, soms raakte je alleen maar meer verward wanneer je wist wat er in het hoofd van een man omging!

Ineens richtte hij zijn onderzoekende blik op haar en Toveine. Een nieuw gevoel gleed door de binding heen. Maakte hij zich zorgen over hen? Of – een vreemde gedachte – was hij ongerust over hen? ‘Ik ben bang dat we onze rit moeten afbreken,’ zei hij even later. ‘Ik moet voorbereidingen treffen.’

Hij zette het paard niet aan tot galop maar versnelde wel de pas, terug naar het dorp waar de mannen zich oefenden. Hij richtte nu al zijn aandacht ergens op, en Gabrelle vermoedde dat hij behoorlijk diep nadacht. De binding leek er wel van te gonzen. Hij moest wel op gevoel rijden.

Niet zo heel veel verder stuurde Toveine haar paard dichter naar dat van Gabrelle toe. Ze leunde voorover in haar zadel en probeerde Gabrelles aandacht met een dwingende blik te vangen, terwijl ze ondertussen snelle blikken op Logain wierp alsof ze bang was dat hij om zou kijken en hen met elkaar zou zien praten. Ze scheen nooit aandacht te schenken aan wat de binding haar vertelde. Doordat Toveine probeerde om zowel haar als Logain in het oog te houden, danste ze als een speelpop in het zadel op en neer waarbij ze er telkens af dreigde te vallen.

‘We moeten met hem meegaan,’ fluisterde de Rode zuster. ‘Hoe dan ook, daar moet je voor zorgen.’ Gabrelle trok haar wenkbrauwen op en Toveine had het fatsoen om te blozen, maar ze bleef vasthoudend. ‘We kunnen ons niet veroorloven om achter te blijven,’ zei ze haastig. ‘Die man heeft zijn plannen niet laten varen toen hij hierheen kwam. Welk kwaad hij ook uitbroedt, we kunnen niets doen als we er niet bij zijn als hij het probeert.’

‘Ik zie wel wat er voor mijn neus gebeurt,’ zei Gabrelle scherp. Ze was opgelucht toen Toveine slechts knikte en zweeg. Gabrelle deed haar uiterste best om haar opkomende angst te bedwingen. Dacht Toveine nooit na over wat ze door de binding heen voelde? Er had altijd iets van vastberadenheid in de binding gelegen, maar nu voelde het hard en duidelijk aan, zo scherp als een mes. Ze dacht dat ze wist wat het deze keer te betekenen had, en haar mond voelde droog. Ze kon niet zeggen tegen wie, maar ze was er zeker van dat Logain Ablar ten strijde trok.

Yukiri daalde langzaam een van de brede gangen af die in een flauwe bocht door de Witte Toren naar beneden liepen en ze voelde zich zo prikkelbaar als een hongerige kat. Ze kon het nauwelijks opbrengen om naar de zuster die naast haar voortschreed te luisteren. Het eerste ochtendlicht werd gedimd door de zware sneeuwval boven Tar Valon, en de middelste lagen van de Toren waren even ijzig als de winter in de Grenslanden. Nou ja, misschien niet zó koud, moest ze toegeven. Ze was al een aantal jaren niet meer zo ver naar het noorden geweest en het geheugen dikte aan wat het niet afzwakte. Daarom waren geschreven verslagen zo belangrijk. Behalve als je niets durfde vast te leggen. Maar het was meer dan kil. Ondanks het vernuft en de vaardigheden van de bouwers uit de oudheid kwam de warmte van de grote ovens in de kelder nooit zo hoog. De tocht speelde met de vlammetjes van de vergulde lamphouders en nu en dan wapperden zelfs de zware kleden langs de witte muren op. Op de kleden stonden lentebloemen, bosland en uitheemse dieren, afgewisseld met afbeeldingen van overwinningen van de Toren die nooit getoond zouden worden in de openbare gedeelten beneden. Haar eigen kamers met hun brandende haarden zouden vroeger veel geriefelijker zijn geweest.

Ondanks haar pogingen om er niet aan te denken, bleef het nieuws van de buitenwereld door haar gedachten wervelen. Of eigenlijk het gebrek aan echt betrouwbaar nieuws. Wat de ogen-en-oren vanuit Altara en Arad Doman berichtten was algehele verwarring, en de verstrooide verslagen die uit Tarabon begonnen te sijpelen waren beangstigend. Als je de geruchten moest geloven, bevonden de heersers van de Grenslanden zich overal, van de Verwording tot aan Andor en van Amadicia tot de Aielwoestenij; het enige wat vaststond was dat geen van die heersers was waar ze geacht werden te zijn: aan de Verwordingsgrenzen, om die te bewaken. De Aiel waren inderdaad overal, en het scheen dat ze nu toch buiten bereik van Altor waren, als ze al ooit binnen zijn bereik waren geweest. Bij het laatste nieuws uit Morland wilde ze met haar tanden knarsen en tegelijk in huilen uitbarsten, terwijl Cairhien...! Er waren overal zusters in het Zonnepaleis; sommigen werden verdacht van rebellie en geen van hen stond bekend als getrouw. En er was nog steeds geen bericht van Coiren en haar gezantschap sinds ze uit de stad vertrokken waren, hoewel ze allang weer in Tar Valon hadden moeten zijn. En alsof dat nog niet genoeg was, was Altor opnieuw verdwenen als een zeepbel. Konden de verhalen waar zijn, dat hij het halve Zonnepaleis vernietigd had? Licht, de man mócht nog niet krankzinnig worden! Of was hij zo bang geworden na Elaida’s stomme aanbod van ‘bescherming’ dat hij zich verstopt had? Was er eigenlijk wel iets wat hem angst aanjoeg? Hij joeg haar angst aan. En de rest van de Zaal ook, wat voor mooie maskers ze ook voorhielden. Het enige wat waarachtig vaststond was dat dit allemaal minder te betekenen had dan spuug in een regenstorm. Die kennis verbeterde haar stemming niet in het minst. Je zorgen maken over vastzitten in een rozenstruik, zelfs als de doorns je uiteindelijk konden doden, was een weelde als je een mes tegen je ribben gedrukt had. ‘De laatste tien jaar heeft ze de Toren alleen maar verlaten wanneer het om haar eigen zaken ging, dus zijn er geen nieuwe verslagen om te raadplegen,’ murmelde haar gezellin. ‘Het is moeilijk om er precies achter te komen wanneer ze de Toren uit is geweest zonder... op te vallen.’ Meidani was zo lang en slank dat haar boezem topzwaar leek, wat nog versterkt werd door de snit van het donkere, met zilver geborduurde lijfje van haar gewaad en door de manier waarop ze vooroverboog om in Yukiri’s oor te fluisteren. Haar donkergouden haar werd van haar gezicht gehouden door ivoren kammen en ze had haar stola om haar polsen geslagen zodat de lange grijze franje over de vloertegels sleepte.

‘Recht je rug,’ gromde Yukiri. ‘Mijn oren zijn niet verstopt.’ De ander kwam met een ruk overeind. Haar wangen kleurden. Meidani trok haar stola op en gluurde over haar schouder naar haar zwaardhand Leonin, die op gepaste afstand achter hen liep. Ze konden maar nauwelijks het zachte geluid van de tinkelende belletjes in de zwarte vlechten van de magere man horen, dus kon hij helemaal niets van hun gesprek opvangen als ze zachtjes praatten. De man wist niet meer dan nodig was – en dat was zeer weinig, behalve dat zijn Aes Sedai bepaalde zaken van hem wilde, en dat was voldoende voor elke goede zwaardhand. Hij kon problemen veroorzaken als hij te veel te weten kwam, maar dat was geen reden om te fluisteren. Mensen die anderen zagen fluisteren wilden weten wat het geheim was.

De Grijze zuster irriteerde haar echter niet meer dan de buitenwacht, zelfs al was de vrouw niet meer dan een krassende kraai in zwanenveren. Ze was in ieder geval niet de belangrijkste bron van haar irritatie. Het was walgelijk wanneer een opstandeling voorgaf getrouw te zijn, maar Yukiri was toch blij dat Saerin en Pevara haar ervan hadden overtuigd om Meidani en die kraaien van zusters van haar nog niet aan de wet van de Toren over te leveren. Ze waren immers gekortwiekt en ze hadden hun nut. Misschien konden ze zelfs wel op enige welwillendheid rekenen wanneer ze hun daden moesten verantwoorden. Uiteraard was het heel goed mogelijk dat Yukiri zelf behoefte zou hebben aan enige welwillendheid als de eed die Meidani gekortwiekt had, aan het licht kwam. Het telde niet dat ze opstandelingen waren, want wat zij en de anderen Meidani en haar metgezellen hadden aangedaan was even wetteloos als moord. Of verraad. Een eed van persoonlijke gehoorzaamheid – gezworen op de Eedstaf zelf; gezworen onder dwang – kwam maar al te dicht bij Wilsdwang, iets wat heel duidelijk verboden was, zij het niet al te duidelijk omschreven. Maar soms moest je het pleisterwerk bevuilen om de horzels uit te roken, en de Zwarte Ajah was een nest horzels met giftige angels. Te zijner tijd zou het recht zijn beloop hebben – zonder de wet was er niets – maar ze moest zich nu meer bekommeren om het feit of ze het uitroken zou overleven dan om welke straffen de wet zou opleggen. Lijken hoefden zich niet te bekommeren om straf.

Ze gebaarde Meidani kortaf om door te gaan, maar de ander had haar mond nog niet opengedaan of drie Bruine zusters kwamen recht voor hun neus een hoek om en zwaaiden met hun stola’s alsof ze Groene zusters waren. Yukiri kende Marris Heuveldoorn en Doraise Mesianos vaag, zoals Gezetenen zusters van andere Ajahs kenden die lange tijd in de Toren doorbrachten. Genoeg om de namen bij de gezichten te kennen, maar niet veel meer. Als men aandrong, zou ze hen omschreven hebben als zachtaardig en zeer betrokken bij hun studies. Elin Warrel was pas zo kort geleden tot de stola verheven dat ze eigenlijk nog onbewust kniksen hoorde te maken. Maar in plaats van zich hoffelijk te gedragen tegenover een Gezetene, staarden ze alledrie naar Yukiri en Meidani zoals katten naar vreemde honden staren. Of misschien zoals honden naar vreemde katten staren. Hier was niets zachtaardigs aan.

‘Mag ik iets vragen over de Arafelse wet, Gezetene?’ zei Meidani zo gladjes alsof ze dat inderdaad al die tijd van plan was geweest. Yukiri knikte en Meidani begon te kletsen over visrechten op rivieren en vergeleek ze met die op meren. Niet bepaald een bevlogen keuze. Een magistraat had een Aes Sedai kunnen vragen als toehoorder bij een geval van visrechten, maar alleen om haar eigen mening te ondersteunen als het om machtige lieden ging en ze zich zorgen maakte over een beroep bij de kroon.

De Bruine zusters werden gevolgd door een zwaardhand, een gedrongen kerel met een hard, rond gezicht die wantrouwig naar Leonin en de zwaarden op diens rug keek. Dat had hij vast van de zuster opgepikt met wie hij gebonden was, hoewel Yukiri zich niet meer voor de geest kon halen of hij bij Marris of Doraise hoorde. Het stel schreed voorbij met opgeheven dikke kinnen, en de magere nieuweling huppelde haastig achter hen aan om bij te blijven. De zwaardhand beende achter hen aan als een man in vijandig gebied. Vijandigheid was vandaag de dag maar al te gewoon. De onzichtbare muren tussen de Ajahs waren ooit nauwelijks dik genoeg om ieders geheimen te verbergen, maar nu waren het harde stenen vestingwallen met slotgrachten geworden. Nee, geen slotgrachten, maar kloven, diep en breed. Zusters verlieten nimmermeer alleen het eigen kwartier van hun Ajah en namen hun zwaardhanden vaak zelfs mee naar de librije en de eetzalen. En ze droegen altijd hun stola’s, alsof iemand hen anders per vergissing een andere Ajah toedacht. Zelf droeg Yukiri haar mooiste stola, geborduurd met zilver- en gouddraad en met lange zilveren franje die tot haar enkels reikte. Dus pronkte zij ook een beetje met haar Ajah, eigenlijk. En de laatste tijd had ze overwogen dat een tiental jaren zonder zwaardhand meer dan genoeg was. Een vreselijke gedachte, toen ze eenmaal besefte waardoor die was ontstaan. Geen enkele zuster zou binnen de Toren een zwaardhand nodig moeten hebben. Ze dacht, niet voor het eerst, dat er snel iemand tussen de Ajahs moest gaan bemiddelen. Anders zouden de opstandelingen zo brutaal als de beul door de voordeur naar binnen dansen en het huis leegroven, terwijl de rest ruziede over wie de tinnen snuisterijen van oudtante Sumi kreeg. Maar de enige draad waarmee ze alles kon ontrafelen was dat Meidani en haar vriendinnen openlijk toegaven dat ze door de opstandelingen naar de Toren gestuurd waren om het gerucht te verspreiden – ze zeiden nog steeds dat het waar was! – dat Logain als valse Draak door de Rode Ajah was geschapen. Kon het waar zijn? Zonder dat Pevara ervan wist? Ze kon zich onmogelijk voorstellen dat een Gezetene, vooral Pevara, voor de gek gehouden kon zijn. Hoe dan ook, dat brokje verwarring was inmiddels overschaduwd door zo veel andere geruchten dat het op zich nauwelijks meer verschil uitmaakte. Bovendien zou ze er de hulp mee kwijtraken van tien van de veertien vrouwen van wie ze zeker wist dat die niet tot de Zwarte Ajah behoorden. Bovendien zou dan waarschijnlijk uitkomen waar de rest van hen mee bezig was voordat de storm erover was uitgewoed.

Ze huiverde, en dat had niets te maken met de tocht in de gangen. Zijzelf en elke andere vrouw die de waarheid dreigde te onthullen, zouden sterven voor die storm ging liggen, door een zogenaamd ongeluk of in bed. Of ze zou gewoon verdwijnen, uit de Toren ‘vertrekken’ en vervolgens nooit meer worden gezien. Daar twijfelde ze niet aan. Elk bewijs zou zo diep begraven worden dat zelfs een heel leger het niet kon opgraven. Zelfs geruchten zouden de kop worden ingedrukt. Het was eerder gebeurd. De hele wereld en bijna alle zusters geloofden dat Tamra Ospenya in haar bed gestorven was. Yukiri had het zelf geloofd. Ze moesten de Zwarte Ajah zo goed mogelijk ingesnoerd en vastgebonden hebben voor ze ermee naar buiten konden komen.

Meidani ging weer verder met haar verslag toen de Bruine zusters weg waren, maar een paar tellen later zweeg ze abrupt toen een grote harige hand precies voor hen een wandkleed opzij rukte. Een ijzige tocht woei vanuit de deuropening die verborgen was geweest achter het kleed van fel gekleurde vogels uit de Verdronken Landen. Een zwaargebouwde kerel in een dikke bruine werkjas kwam ruggelings de gang in en trok een handkar achter zich aan die hoog opgetast was met brandhout en door een tweede bediende voortgeduwd werd. Het waren gewone arbeiders: geen van hen had de witte Vlam op zijn borst.

Bij het zien van de twee Aes Sedai lieten de mannen haastig het kleed terugvallen. Ze drongen de kar tegen de muur aan en probeerden tegelijkertijd een buiging te maken, waardoor de lading bijna omviel. Ze deden verwoede pogingen om onder het buigen het wegglijdende hout tegen te houden. Ze hadden kennelijk verwacht dat ze met hun werk klaar zouden zijn voordat ze ook maar één zuster zouden tegenkomen. Doorgaans had Yukiri te doen met de mensen die hout en water en al het andere helemaal vanaf beneden naar boven moesten sjouwen, maar nu schreed ze met een nijdig gezicht langs hen heen.

Als je praatte onder het lopen kon je niet worden afgeluisterd, en de gangen in het gemeenschappelijke kwartier hadden haar een goede plaats geleken om onder vier ogen met Meidani te praten. Veel beter dan haar eigen verblijven, waar elke ban tegen afluisteren alleen maar aan iedereen in het Grijze kwartier zou verkondigen dat ze geheimen besprak, en erger nog, met wie. Er waren zo’n tweehonderd zusters in de Toren, zo’n klein aantal dat het wel leek of de Witte Toren leeg was. En omdat iedereen zich zo veel mogelijk afzijdig hield, zou het gemeenschappelijke kwartier leeg moeten zijn. Dat had ze tenminste aangenomen.

Ze was bedacht geweest op in livrei gestoken bedienden die rondrenden om de lampenpitten, het oliepeil en nog een tiental andere dingen bij te houden, en op de gewone werkers die tenen manden op hun rug droegen met het Licht mocht weten wat erin zat. Ze waren er altijd vroeg om de Toren klaar te maken voor de dag, en dan maakten ze een kniks of bogen ze haastig en maakten zich uit de voeten. Buiten gehoorsafstand. Bedienden van de Toren wisten hoe tactvol ze moesten zijn, vooral omdat iedereen die een zuster afluisterde de deur gewezen werd. Vanwege de huidige sfeer in de Toren waren de bedienden hier zo beducht op dat ze zelfs de kans op afluisteren vermeden.

Waar ze helemaal niet op gerekend had was hoeveel zusters dit tijdstip verkozen hadden om met zijn tweeën of drieën buiten hun kwartier te wandelen, ondanks de kou. Rode zusters keken iedereen behalve andere Rode zusters met vernietigende blikken aan, Groene en Gele zusters streden om de kroon van hooghartigheid en Bruine zusters deden hun best om beiden te overtreffen. Een paar Witte zusters, op een na allemaal zonder zwaardhand, probeerden de schijn van koelheid op te houden, maar ondertussen schrokken ze van hun eigen voetstappen. Het leek wel of het ene groepje nog niet uit het zicht was voor er alweer een ander groepje verscheen, dus besteedde Meidani evenveel tijd aan kletsen over allerlei regels als aan het geven van haar verslag.

Het ergste was nog dat tot ze twee keer toe Grijze zusters tegen kwamen die haar opgelucht toelachten, blij om iemand van hun eigen Ajah te zien, en zich bij haar gevoegd zouden hebben als Yukiri haar hoofd niet geschud had. En dat maakte haar ontzettend boos, omdat iedereen die dit zag, wist dat ze een bijzondere reden had om alleen met Meidani te zijn. Zelfs als de Zwarte Ajah het niet opmerkte, en het Licht helpe haar dat dat het geval was, bespiedden vandaag de dag te veel zusters de andere Ajahs. En ondanks de Drie Geloften bleven de verhalen groeien. Elaida probeerde de Ajahs kennelijk met geweld onder de duim te krijgen, en die verhalen resulteerden maar al te vaak in straffen. Yukiri had al eens een straf opgelopen en ze had geen zin om opnieuw dagen te verspillen aan het schrobben van vloeren, vooral nu ze meer op haar bord had dan ze aankon. De andere keuze, een heimelijk bezoek aan Silviana, was niet beter, al zou het dan tijd besparen. Elaida’s buien schenen heftiger dan ooit sinds ze Silviana opriep voor haar zogenaamde persoonlijke bestraffingen. De hele Toren zoemde er nog van. Yukiri gaf het niet graag toe, maar dit alles zorgde ervoor dat ze heel zorgvuldig naar de andere zusters keek. Als je te lang keek, leek het alsof je iemand bespiedde. Als je te snel je blik afwendde, leek je iets te verbergen, met hetzelfde gevolg. Maar zelfs met dat in haar achterhoofd kon ze nauwelijks haar ogen afhouden van twee Gele zusters die door een dwarsgang schreden als koninginnen in hun eigen paleis.

De donkere, gedrongen zwaardhand die op gepaste afstand volgde zodat ze konden praten, moest bij Pritalle Nerbaijan horen, want Atuan Larisett had geen zwaardhand. Yukiri wist weinig van Pritalle. De vrouw had groene ogen, en de kenmerkende Saldeaanse neus was haar grotendeels bespaard gebleven. Maar ze kon meer opsteken als ze Pritalle in gesprek met Atuan zag. De Tarabonse was een opmerkelijke vrouw in haar hooggesloten grijze gewaad en de stola met zijden franje. Haar donkere haar in dunne vlechten met fel gekleurde kralen kwam tot haar middel, en het omlijstte een gezicht dat volmaakt scheen zonder echt mooi te zijn. Ze was zelfs vrij bescheiden, voor zover dat opging voor Gele zusters. Maar zij was de vrouw die Meidani en de anderen hadden geprobeerd te bestuderen zonder betrapt te worden. De vrouw wier naam ze niet hardop durfden uit te spreken behalve vanachter een sterke ban. Atuan was een van de slechts drie Zwarte zusters die Talene kende. Dat was de manier waarop ze zich georganiseerd hadden: drie vrouwen die elkaar kenden, drie vrouwen die één hart vormden, en elk van hen kende nog weer een andere zuster van wie de andere twee niets wisten. Atuan was ‘die andere’ van Talene geweest, dus was er hoop dat haar spoor naar twee anderen kon leiden.

Juist voordat het stel om de hoek uit het gezicht verdween staarde Atuan de spiraalgang in. Haar blik gleed slechts over Yukiri heen, maar het was genoeg om haar hart in haar keel te doen opspringen. Yukiri bleef doorlopen en hield haar gezicht met moeite kalm. Ze riskeerde een snelle blik toen ze de hoek bereikte. Atuan en Pritalle waren al een eind in de gang die naar de buitenste ring leidde. De zwaardhand liep in de weg, maar geen van beiden keek om. Pritalle schudde haar hoofd. Vanwege iets wat Atuan had gezegd? Ze waren te ver weg om meer op te vangen dan de gedempte geluiden van de laarzen van de zwaardhand. Het was alleen maar een blik geweest. Natuurlijk. Ze versnelde haar pas zodat ze buiten het blikveld viel als een van hen zou omkijken. Ze liet haar adem, die ze onbewust had ingehouden, ontsnappen, net als Meidani, wier schouders naar beneden zakten.

Vreemd hoe het ons aangrijpt, dacht Yukiri en rechtte haar eigen schouders.

Toen ze erachter waren gekomen dat Talene een Duistervriend was, was ze een afgeschermde gevangene geweest. En ze jaagt ons nog steeds angst aan, erkende Yukiri in stilte. Nou, wat ze gedaan hadden om Talene te laten bekennen had hen net zo goed schrik aangejaagd, maar toen ze de waarheid te weten gekomen waren, waren hun tongen in leer veranderd. Nu was Talene nog meer gekluisterd dan Meidani en ze werd nauwgezet bewaakt, zelfs terwijl ze schijnbaar vrij rondliep – en hoe je een Gezetene gevangen kon houden zonder dat iemand het opmerkte ging zelfs Saerins kennis te boven. Het was bijna zielig te zien hoe Talene elk greintje aanbood wat ze wist of wat ze zelfs maar vermoedde, in de hoop dat het haar leven zou redden, hoewel ze weinig keus had. Ze was nauwelijks iemand om te vrezen. En wat de rest betrof...

Pevara had volgehouden dat Talene het bij het verkeerde eind moest hebben over Galina Casban. Toen ze er uiteindelijk van overtuigd was dat haar Rode zuster werkelijk een Zwarte zuster was, kreeg ze een woedeaanval die een dag lang duurde. Ze had het er nog steeds over dat ze Galina met haar eigen handen wilde wurgen. Yukiri zelf had niets dan een koude afstandelijkheid gevoeld toen Temaile Kinderode genoemd werd. Als er Duistervrienden in de Toren waren, was het redelijk om aan te nemen dat sommigen van hen ook uit de Grijze Ajah kwamen, hoewel het mogelijk hielp dat ze een hekel had aan Temaile. Ze bleef koel, zelfs toen ze alles bij elkaar had opgeteld en beseft had dat Temaile de Toren verlaten had in dezelfde tijd dat er drie zusters vermoord waren. Dat leverde meer verdachte namen op, andere zusters die ook vertrokken waren, maar Galina en Temaile en de rest waren weg uit de Toren en voorlopig buiten bereik, en alleen van deze twee kon bewezen worden dat ze Duistervrienden waren.

Atuan was hier, zonder twijfel van de Zwarte Ajah, en ze kon rondlopen in de Toren waar ze maar wilde, nergens door weerhouden en niet gebonden door de Drie Geloften. En tot Doesine het kon regelen om haar in het geheim te ondervragen – een moeilijke zaak, zelfs voor een Gezetene van Atuans Ajah, omdat niémand het mocht weten – konden ze alleen maar spieden. Heel voorzichtig, heel omzichtig en op afstand. Het was zoiets als leven met een rode adder, nooit wetend wanneer je er oog in oog mee kwam te staan, nooit wetend wanneer hij zou bijten. Zoiets als leven in een nest met rode adders en slechts in staat zijn om er één te zien.

Ineens besefte Yukiri dat de brede, welvende gang voor hen zo ver als ze kon zien leeg was. Toen ze achter zich keek, zag ze alleen Leonin. Op hun drieën na had de Toren leeg kunnen zijn. Niets in hun blikveld bewoog, behalve de flikkerende vlammetjes van de lampen. Stilte.

Meidani schrok op. ‘Vergeef me, Gezetene. Ik schrok toen ik haar zo plotseling zag. Waar was ik? O ja. Ik heb vernomen dat Celestin en Amharid er proberen achter te komen wie Atuans beste vriendinnen in de Gele Ajah zijn.’ Celestin en Amharid waren Meidani’s medesamenzweersters, beiden Gele zusters. Er waren er twee van elke Ajah – behalve van de Rode en de Blauwe natuurlijk – die zeer van pas waren gekomen. ‘Ik vrees dat het niet veel zal helpen. Ze heeft een grote vriendenkring, of had die voor... de huidige omstandigheden tussen de Ajahs.’ Er klonk nog steeds iets van tevredenheid in haar stem, hoe uitdrukkingsloos haar gezicht ook mocht zijn; ondanks de toegevoegde eed was ze nog steeds een opstandelinge. ‘Het zal moeilijk, zo niet onmogelijk, zijn ze allemaal na te gaan.’

‘Vergeet haar maar even.’ Het kostte Yukiri moeite om haar nek niet te verdraaien in een poging om overal tegelijk te kijken. Een wandkleed met grote witte bloemen rimpelde even en ze aarzelde tot ze zeker wist dat het een tochtvlaag was, en niemand uit een bediendengang. Ze kon maar niet onthouden waar die allemaal zaten. Haar volgende onderwerp was even gevaarlijk als praten over Atuan. ‘Gisteravond bedacht ik me dat je tegelijk met Elaida Novice was, en ook goed bevriend met haar, als ik het me goed herinner. Het lijkt me goed om die vriendschap te hernieuwen.’

‘Dat was een paar jaar terug,’ antwoordde Meidani stijfjes. Ze trok haar stola tot over haar schouders en wikkelde zich erin alsof ze plotseling de kou voelde. ‘Elaida verbrak de vriendschap, zoals het hoorde, toen ze verheven werd tot Aanvaarde. Ze had immers beschuldigd kunnen worden van voortrekkerij als ik in een klas zat die zij zou moeten onderrichten.’

‘Dat is maar goed ook, dat je niet haar lievelingetje was,’ zei Yukiri droogjes. Elaida’s huidige woestheid was niet onbekend. Voor ze jaren geleden naar Andor ging, had ze degenen met een streepje voor zo ongenadig op hun huid gezeten dat de zusters meer dan eens hadden moeten ingrijpen. Siuan Sanche was een van hen geweest, vreemd om daaraan te denken, hoewel Siuan nooit gered hoefde te worden omdat ze niet aan de eisen voldeed. Vreemd en treurig. ‘Hoe dan ook, je móét alle mogelijke moeite doen om die vriendschap te hernieuwen.’

Meidani liep een twintigtal stappen verder terwijl ze haar mond opende en weer sloot. Ze trok aan haar stola en bewoog met haar schouders alsof ze een paardenvlieg van zich af wilde schudden, en ze keek overal naar behalve naar Yukiri. Hoe had ze ooit als Grijze kunnen optreden met zo weinig zelfbeheersing? ‘Ik heb het geprobeerd,’ zei ze ten slotte fluisterend. Ze bleef Yukiri’s ogen ontwijken. ‘Een paar keer. De Hoedster... Alviarin houdt me altijd tegen. De Amyrlin heeft het druk, ze heeft afspraken, ze heeft rust nodig. Er was altijd wel een uitvlucht. Ik geloof dat Elaida gewoon geen zin heeft om een vriendschap op te pikken die ze meer dan dertig jaar terug heeft verbroken.’

Dus de opstandelingen hadden zich die vriendschap ook herinnerd. Hoe hadden ze die willen gebruiken? Hoogstwaarschijnlijk om te bespieden. Ze zou erachter moeten komen hoe Meidani geacht werd om door te geven wat ze opgestoken had. Hoe dan ook, de opstandelingen hadden het gereedschap geleverd en Yukiri zou het gebruiken. ‘Alviarin zal je niet in de weg zitten. Ze heeft de Toren gisteren of misschien de dag daarvoor verlaten. Niemand is er helemaal zeker van. Maar de kamermeisjes zeiden dat ze extra kleren mee heeft genomen, dus is het onwaarschijnlijk dat ze binnen een paar dagen alweer terug is.’

‘Waar kan ze in dit weer naartoe gegaan zijn?’ vroeg Meidani zich af. ‘Het sneeuwt al sinds gisterochtend, en ook de dagen daarvoor waren al dreigend.’

Yukiri bleef staan en gebruikte beide handen om de ander naar zich toe te draaien. ‘Het enige dat voor jou van belang is, Meidani, is dat ze vertrokken is,’ zei ze streng. Maar waar was Alviarin naartoe? ‘De weg naar Elaida is vrij, maak er gebruik van. En houd scherp in de gaten of iemand anders Elaida’s papieren leest. Zorg er alleen voor dat niemand jou in de gaten krijgt.’ Talene had gezegd dat de Zwarte Ajah alles wist wat uit de studeerkamer van de Amyrlin kwam voordat het aangekondigd werd, en ze hadden iemand dicht bij Elaida nodig als ze erachter wilden komen hoe dat gebeurde. Natuurlijk, Alviarin zag alles voordat Elaida tekende en de vrouw had meer gezag naar zich toe getrokken dan enige Hoedster daarvoor, maar dat was geen reden om haar te beschuldigen als Duistervriend. Maar ook geen reden om dat niet te doen. Ook haar verleden werd onderzocht. ‘Hou Alviarin ook zo goed mogelijk in de gaten, maar de papieren van Elaida zijn het belangrijkste.’

Meidani zuchtte en knikte met tegenzin. Ze zou moeten gehoorzamen, maar ze besefte het extra gevaar waarin ze zou verkeren als Alviarin een Duistervriend zou blijken te zijn. Maar misschien was Elaida zelf wel een Zwarte zuster, wat Saerin en Pevara ook mochten beweren. Een Duistervriend als Amyrlin Zetel. Nou, dat was een gedachte waar je hart vrolijk van werd! ‘Yukiri!’ klonk een vrouwenstem achter haar in de gang.

Een Gezetene in de Zaal van de Toren springt niet op als een geschrokken geit bij het horen van haar naam, maar Yukiri deed dat wel. Als ze zich niet aan Meidani had vastgehouden, zou ze gevallen zijn en het stel wankelde als een paar dronken boerinnen op een oogstfeest.

Yukiri herstelde zich en rukte haar stola recht. Ze vertrok haar gezicht in een snauw, die niet verdween toen ze zag wie zich naar haar toe haastte. Seaine werd geacht dicht bij haar eigen kamers te blijven, met zoveel mogelijk Witte zusters om zich heen, als ze niet bij Yukiri of een van de andere Gezetenen was die wisten van Talene en de Zwarte Ajah. Maar nu schuifelde ze hier in de gang met als enige gezelschap Bernaile Gelbarn, een gedrongen Tarabonse en een van Meidani’s torenkraaien. Leonin ging opzij en boog formeel voor Seaine, met zijn vingertoppen tegen zijn hart gedrukt. Meidani en Bernaile waren stom genoeg om een glimlach uit te wisselen. Ze waren vriendinnen, maar ze hadden beter moeten weten. Ze wisten tenslotte niet wie er kon toekijken.

Yukiri was niet in de stemming voor een glimlach. ‘Ben je een luchtje aan het scheppen, Seaine?’ zei ze scherp. ‘Saerin zal het niet prettig vinden wanneer ik haar dit vertel. Helemaal niet prettig. Ik vind het niet prettig, Seaine.’

Meidani maakte een geluidje in haar keel en Bernaile gaf een rukje met haar hoofd, waardoor de dunne vlechten met kralen tegen elkaar ratelden. Zorgvuldig begonnen ze een wandkleed te bestuderen dat de vernedering van koningin Rhiannon uitbeeldde. Hun gezichten mochten dan uitdrukkingsloos zijn, ze wensten duidelijk ergens anders te zijn. In hun ogen werden Gezetenen geacht elkaars gelijken te zijn. En dat waren ze ook. In gewone omstandigheden. Min of meer. Hoewel Leonin geen woord van dit alles kon horen, voelde hij wel Meidani’s stemming. Hij deed een stap achteruit, maar bleef de gang in de gaten houden. Een goed man. Een verstandig man.

Seaine was zo verstandig om er beschaamd uit te zien. Onbewust trok ze haar gewaad glad, waarvan het lijfje en de zomen waren afgewerkt met sneeuwwit kantwerk. Maar toen grepen haar handen haar stola vast en trokken haar wenkbrauwen stug naar beneden. Vanaf de eerste dag dat ze naar de Toren gekomen was, had Seaine een sterke wil getoond. Ze was de dochter van een meubelmaker uit Lugard, en had haar vader overgehaald om de reis voor haar en haar moeder te betalen. Een reis stroomopwaarts voor twee personen, maar slechts één weer terug. Ze had een sterke wil en was zelfverzekerd. En regelmatig blind voor de wereld om haar heen, zoals elke Bruine zuster. Zo waren Witte zusters vaak een en al logica en hadden ze geen oordeelsvermogen. ‘Ik hoef me niet voor de Zwarte Ajah te verbergen, Yukiri,’ zei ze.

Yukiri kromp ineen. Wat een dwaas, om de Zwarten hardop te noemen. Voor zover ze de bochtige gang kon overzien, was die in beide richtingen nog steeds leeg, maar zorgeloosheid baarde meer zorgeloosheid. Zelf kon ze ook koppig zijn als het nodig was, maar zij wist tenminste waar en wanneer dat ook kon. Ze opende haar mond om Seaine van repliek te dienen, een scherpe repliek, maar de ander ging gehaast door voor Yukiri haar preek kon afsteken. ‘Saerin zei me dat ik je hier kon vinden.’ Seaine kneep haar mond samen en rode vlekken trokken over haar wangen, omdat ze om toestemming had moeten vragen. Het was heel begrijpelijk dat ze een hekel had aan haar omstandigheden. Het was alleen stom om ze niet te aanvaarden. ‘Ik moet onder vier ogen met je praten, Yukiri. Over het tweede geheim.’

Even was Yukiri net zo verbaasd als Meidani en Bernaile. Ze konden voorgeven niet te luisteren, maar daarom waren hun oren nog niet afgesloten. Tweede geheim? Wat bedoelde Seaine? Tenzij... Kon ze doelen op datgene waardoor Yukiri ooit de jacht op de Zwarte Ajah had geopend? Het zoeken naar Duistervrienden onder de zusters had de vraag waarom de oversten van de Ajahs elkaar in het geheim ontmoetten overschaduwd.

‘Goed, Seaine,’ zei Yukiri, kalmer dan ze zich voelde. ‘Meidani, neem Leonin mee tot je mij en Seaine nog net in de bocht kunt zien. Houd iedereen in de gaten die deze kant op komt. Bernaile, doe hetzelfde aan de andere kant.’ Ze waren al weg voor ze was uitgesproken, en zodra ze buiten gehoorsafstand waren richtte ze haar aandacht op Seaine. ‘En?’

Tot haar verrassing sprong de gloed van saidar om de Witte Gezetene op, die om hen heen een ban weefde tegen afluisteren. Voor iedereen die het zag was het een duidelijk teken dat het om geheimen ging. Dit kon maar beter erg belangrijk zijn. ‘Als we alles nu eens op een rijtje zetten.’ Seaines stem was kalm, maar ze had haar stola nog steeds in haar tot vuisten geklemde handen vast. Ze stond kaarsrecht en torende boven Yukiri uit, hoewel ze niet veel groter dan gemiddeld was. ‘Het is meer dan een maand geleden, bijna twee, dat Elaida bij me kwam, en bijna twee weken sinds je Pevara en mij vond. Als de Zwarte Ajah van mij wist, zou ik nu al dood zijn. Pevara en ik zouden dood zijn geweest vóór jij en Doesine en Saerin ons ooit gevonden hadden. Dus weten ze het niet. Over geen van ons. Ik geef toe dat ik in het begin erg bang was, maar ik heb mezelf nu in bedwang. Er is geen reden waarom de rest van jullie mij blijft behandelen als een Novice. Een stomme Novice.’ Er was iets van verhitting in haar kalmte geslopen. ‘Je zult met Saerin moeten praten,’ zei Yukiri kortaf. Saerin had vanaf het begin de leiding genomen – na veertig jaar voor de Bruinen in de Zaal gezeten te hebben was Saerin erg goed in het leiding nemen – en Yukiri was niet van plan om tegen haar in te gaan, tenzij het moest, niet zonder het voorrecht van een Gezetene. En dat voorrecht kon ze in deze omstandigheden moeilijk opeisen. Dan kon je nog beter proberen een vallend rotsblok op te vangen. Als Saerin overtuigd kon worden, zouden Pevara en Doesine zich laten overhalen en zijzelf zou zeker niet proberen in de weg te staan. ‘Nou, wat is er met dit “tweede geheim”? Je doelt toch zeker op de bijeenkomst van de oversten van de Ajahs?’

Seaines gezicht kreeg de koppige trekken van een muilezel. Yukiri verwachtte bijna dat ze haar oren in de nek zou leggen. Toen liet Seaine haar adem gaan. ‘Heeft de overste van jouw Ajah er de hand in gehad dat Andaya voor de Zaal werd gekozen? Meer dan gebruikelijk is, bedoel ik?’

‘Dat klopt,’ zei Yukiri voorzichtig. Iedereen wist dat Andaya ooit de Zaal zou betreden, misschien binnen veertig of vijftig jaar, maar Serancha had haar al zowat benoemd terwijl het de gewoonte was om over twee of drie kandidaten te praten tot er overeenstemming was bereikt, waarna een geheime stemming volgde. Maar dit waren zaken van de Ajah, al even geheim als Serancha’s naam en titel. ‘Ik wist het wel,’ knikte Seaine opgewonden, wat helemaal niet haar gewoonte was. ‘Saerin zegt dat Juilaine uitverkoren was voor de Bruinen, ook al niet de gebruikelijke manier, en Doesine zei hetzelfde over Suana, hoewel dat niet van harte ging. Ik denk dat Suana zelf misschien wel overste van de Gele Ajah is. Hoe dan ook, ze was de eerste keer veertig jaar lang Gezetene, en je weet dat het geen gewoonte is om een zetel te nemen als je zo lang Gezetene bent geweest. En Ferane trad minder dan tien jaar geleden voor de Witten af; niemand heeft ooit de Zaal zo snel daarna weer betreden. Het toppunt is dat Talene gezegd heeft dat de Groenen een voordracht doen en dat hun kapitein-generaal daaruit kiest, maar Adelorna heeft Rina gekozen zonder enige voordracht.’

Yukiri wist maar net een grimas te onderdrukken. Iedereen giste altijd wie de overste van elke Ajah was, anders zou niemand de bijeenkomsten zelfs maar zijn opgevallen, maar het hardop uitspreken van die namen werd op zijn best als grof beschouwd. Behalve Gezetenen kon iedereen daarvoor een bestraffing verwachten. Van Adelorna wisten zij en Seaine het allebei. In haar pogingen om in de gunst te komen had Talene alle geheimen van de Groenen eruit gegooid zonder dat ze erom gevraagd hadden. Het bracht iedereen in verlegenheid behalve Talene zelf. Het verklaarde in elk geval waarom de Groenen zo verschrikkelijk kwaad geworden waren toen Adelorna een kastijding kreeg. Maar kapitein-generaal bleef een absurde titel, zelfs voor de Strijdende Ajah. De titel Hoofdschrijver beschreef tenminste min of neer wat Serancha deed.

Verderop in de gang stonden Meidani en haar zwaardhand juist in zicht kennelijk zacht met elkaar te praten, maar elk bleef op zijn beurt de gang bewaken. Aan de andere kant was Bernaile ook net te zien. Haar hoofd draaide steeds heen en weer in haar pogingen om zowel Yukiri en Seaine als de gang in de gaten te houden. De manier waarop ze van de ene op andere voet ging staan zou zeker de aandacht trekken, maar tegenwoordig vroeg elke zuster die zich in haar eentje buiten het kwartier van haar eigen Ajah ophield om moeilijkheden, en dat wist ze. Dit gesprek moest gauw beëindigd worden.

Yukiri stak een vinger op. ‘Vijf Ajahs moesten nieuwe Gezetenen kiezen nadat vrouwen in de Zaal zich bij de opstandelingen gevoegd hadden.’ Seaine knikte en Yukiri stak een tweede vinger op. ‘Elk van deze Ajahs heeft een zuster als Gezetene gekozen die niet de... logische keuze was.’ Seaine knikte opnieuw. Er kwam een derde vinger bij. ‘De Bruinen moesten twee nieuwe Gezetenen kiezen, maar je hebt Shevan niet genoemd. Is er niets... vreemds aan haar?’ Yukiri glimlachte wrang.

‘Nee. Volgens Saerin zou Shevan haar opvolgster zijn geweest als ze had besloten af te treden, maar...’

‘Seaine, als je werkelijk impliceert dat de oversten van de Ajah hebben samengezworen over wie er in de Zaal zou komen – en ik heb nog nooit zoiets belachelijks gehoord – waarom zouden ze dan vijf vreemde keuzes maken en één gewone?’

‘Ja, dat impliceer ik. Terwijl jullie me praktisch opgesloten hielden, had ik veel tijd om na te denken. Juilaine en Rina en Andaya gaven me een aanwijzing en op Ferane besloot ik dieper in te gaan.’ Wat bedoelde Seaine met dat Andaya en de twee anderen haar een aanwijzing gaven? Ach, natuurlijk. Rina en Andaya waren nog niet echt oud genoeg om te worden toegelaten tot de Zaal. De gewoonte om niet over leeftijd te praten werd al gauw de gewoonte om er ook niet aan te denken.

‘Twee had toeval kunnen zijn,’ ging Seaine door, ‘misschien zelfs drie, hoewel dat nauwelijks geloofwaardig is, maar vijf maakt een patroon. Behalve de Blauwe was de Bruine de enige Ajah die twee Gezetenen had die zich bij de opstandelingen aangesloten hebben. Misschien kan ik erachter komen waarom zij een gewone en een ongewone keuze hebben gemaakt voor hun voordracht. Maar er is een patroon, Yukiri, een raadsel, en of dat nou wel of niet logisch is, iets zegt me dat we dit raadsel maar beter kunnen oplossen voordat de opstandelingen hiernaartoe komen. Het voelt aan alsof er een hand op mijn schouder ligt, maar als ik kijk is er niemand.’ De gedachte alleen al dat de oversten van de Ajahs samenspanden was vergezocht. Maar, dacht Yukiri, een samenzwering van Gezetenen gaat nog veel verder, en ik zit er middenin. En het eenvoudige feit lag er dat niemand buiten een Ajah hoorde te weten wie de overste van die Ajah was, maar tegen elk gebruik in wisten de oversten het toch. ‘Als er een raadsel is,’ zei ze vermoeid, ‘heb je lang de tijd om het op lossen. De opstandelingen kunnen Morland niet voor de lente verlaten, wat ze ook beweren, en de mars stroomopwaarts zal maanden duren, vooropgesteld dat ze hun leger zo lang bijeen kunnen houden.’ Maar daar twijfelde ze niet langer aan. ‘Ga terug naar je vertrekken voordat iemand ons hier afgeschermd door een ban ziet staan en denk na over je raadsel,’ zei ze niet onvriendelijk en legde een hand op Seaines mouw. ‘Je zult er mee moeten leren leven dat we je bewaken tot we er allemaal zeker van zijn dat je veilig bent.’ Bij elk ander dan een Gezetene zou de uitdrukking op Seaines gezicht knorrig worden genoemd. ‘Ik zal weer met Saerin praten,’ zei ze, maar het licht van saidar verdween.

Yukiri keek met bezwaard hart toe hoe Seaine en Bernaile naar hun Ajah-kwartier liepen, beiden als angstige reekalven die weten dat de wolven op pad zijn. Het was zo jammer dat de opstandelingen hier niet voor de zomer konden komen. Dat zou tenminste de Ajahs weer bijeenbrengen, zodat de zusters niet gedwongen waren om in de Witte Toren rond te sluipen. Ik kan even goed om vleugels vragen, dacht ze treurig.

Ze was vastbesloten om haar gemoed in bedwang te houden toen ze Meidani en Leonin ophaalde. Ze moest op zoek naar een Zwarte zuster, en dat was tenminste iets waar ze wel raad mee wist.

In het donker vlogen Gaweins ogen open, toen een nieuwe kougolf tot aan de hooizolder reikte. De dikke stenen muren van de schuur hielden gewoonlijk de ergste nachtkou buiten, maar niet meer dan dat. Er mompelden stemmen beneden; niemand klonk opgewonden. Hij haalde zijn hand weg van het zwaard dat naast hem lag en trok zijn handschoenen beter aan. Net als de rest van de Jongelingen sliep hij waar hij maar kon. Dit was waarschijnlijk het tijdstip waarop hij een paar mannen naast hem wakker moest maken voor hun wacht, maar hij was zelf klaarwakker nu, en betwijfelde of hij gauw weer de slaap zou vatten. Zijn onrustige slaap werd toch al geplaagd door duistere dromen over de vrouw die hij liefhad. Hij wist niet waar Egwene was, of ze nog in leven was. Of ze hem kon vergeven. Hij stond op, liet het hooi waaronder hij geslapen had van zijn mantel vallen en gespte zijn zwaardriem om.

Terwijl hij zijn weg zocht tussen de schaduwen van zijn mannen die boven op de balen hooi sliepen, vertelde het zwakke schrapen van laarzen op de houten treden hem dat iemand de ladder naar de zolder beklom. Boven aan de ladder verscheen een vage gestalte die op hem wachtte.

‘Heer Gawein?’ klonk Rajars diepe stem zacht in een Domaanse tongval, die ondanks zes jaren van oefening in Tar Valon onveranderd was gebleven. De dreunende stem van de eerste luitenant was altijd een verassing. De lichtgebouwde man kwam nauwelijks tot Gaweins schouder. Als de tijden anders waren geweest, was Rajar nu zeker een zwaardhand geweest. ‘Ik vond dat ik u wakker moest maken. Er is zojuist een zuster aangekomen, te voet. Een boodschapper van de Toren. Ze zocht naar de zuster die hier het bevel voert. Ik heb Tomil en zijn broer gezegd om haar naar het huis van de dorpsmeester te brengen voordat ze afnokten voor de nacht.’ Gawein zuchtte. Hij had naar huis moeten gaan toen hij terug was gekomen naar Tar Valon en gemerkt had dat de Jongelingen uit de stad verbannen waren. In plaats daarvan had hij zichzelf hier door de winter laten verrassen. Niet slim, vooral omdat hij er zeker van was dat Elaida hen allemaal dood wilde hebben. Zijn zuster Elayne zou uiteindelijk naar Caemlin komen, als ze er al niet was. De Aes Sedai zouden er zeker op toezien dat de erfdochter van Andor Caemlin op tijd zou bereiken om de troon op te eisen voordat iemand anders dat deed. De Witte Toren zou het voordeel niet willen opgeven om een koningin te hebben die ook Aes Sedai was. Aan de andere kant kon Elayne best op weg zijn naar Tar Valon of al in de Witte Toren verblijven. Hij wist niet hoe ze bij Siuan Sanche betrokken was geraakt, of hoe diep dat ging – ze dook altijd in vijvers zonder eerst de diepte te peilen – maar Elaida en de Zaal van de Toren zouden haar stevig aanpakken, of ze nou erfdochter was of niet. Koningin of niet. Maar hij was ervan overtuigd dat ze niet verantwoordelijk kon worden gesteld. Ze was nog steeds slechts een van de Aanvaarden. Dat hield hij zichzelf regelmatig voor. Het nieuwste probleem was dat er nu een leger tussen hem en Tar Valon lag. Ten minste twintigduizend soldaten aan deze kant van de rivier de Erinin en, naar hij moest aannemen, evenveel aan de westelijke oever. Zij moesten de Aes Sedai steunen die Elaida de opstandelingen noemde. Wie anders zouden Tar Valon zelf durven te belegeren? Maar de manier waarop dat leger verschenen was, schijnbaar uit het niets midden in een sneeuwstorm opgedoken, was genoeg om hem nog steeds kippenvel te bezorgen. Er vlogen altijd alarmerende geruchten voor elke grote marcherende legermacht uit. Altijd. Maar deze krijgsmacht was als een geest aangekomen, in stilte. Het was echter zo echt als steen en dus kon hij niet naar Tar Valon om erachter te komen of Elayne in de Toren was, noch naar het zuiden rijden. Elk leger zou meer dan driehonderd man in beweging opmerken, en de opstandelingen zouden de Jongelingen niet bepaald vriendschappelijk gezind zijn. Zelfs in zijn eentje gaan was geen optie, want reizen in de winter ging erg traag. Hij kon Caemlin even snel bereiken als hij tot de lente wachtte. Er was ook weinig kans op een plek op een schip. De belegering zou het rivierverkeer hopeloos in de war sturen. Hij was hopeloos in de war gestuurd. En nu was er midden in de nacht een Aes Sedai gekomen. Ze zou de zaken er niet eenvoudiger op maken.

‘Laten we horen welk nieuws ze heeft meegebracht,’ zei hij rustig en gebaarde Rajar voor hem de ladder af te gaan. Twintig paarden en hun opgestapelde zadels vulden bijna elk plekje van de donkere schuur van vrouwe Millin dat niet werd ingenomen door haar ongeveer twintig melkkoeien, dus moesten Rajar en hij zich een weg banen naar de grote deuren. De enige warmte kwam van de slapende dieren. De twee mannen die de paarden bewaakten waren stille schaduwen, maar Gawein kon voelen hoe ze hem en Rajar gadesloegen terwijl ze de ijskoude nacht in glipten. Zij zouden het weten van de boodschapper en nieuwsgierig zijn. De lucht was helder en de afnemende maan gaf nog voldoende licht. Het dorpje Dorlan glinsterde van de sneeuw. Het tweetal worstelde zich zwijgend en met dichtgeslagen mantels stil door de kniediepe sneeuw in het dorp heen. Dit was eens de weg naar Tar Valon geweest, vanuit een stad die al honderden jaren niet meer bestond. Vandaag de dag reisde niemand meer van Tar Valon in deze richting, tenzij je naar Dorlan wilde, en er was geen reden om hier in de winter te komen. Volgens een oud gebruik leverde het dorp kaas aan de Witte Toren en aan niemand anders. Het was maar een heel klein dorpje, met niet meer dan vijftien grijze stenen huizen met leien daken. De sneeuw lag opgehoopt tot aan de onderkant van de vensters op de begane grond. Een eindje achter elk huis stonden koeienstallen, die nu allemaal vol zaten met manschappen, paarden en koeien. t De meesten in Tar Valon konden het bestaan van Dorlan heel wel vergeten hebben. Wie dacht er nu over na waar kaas vandaan kwam? Het had een heel goede plek geleken om uit zicht te blijven. Tot voor kort.

Alle huizen van het dorp waren donker, op eentje na. Er scheen licht door de spleten in de luiken van enkele ramen van het huis van Meester Burlow, zowel boven als beneden. Garon Burlow had de pech om het grootste huis van Dorlan te bezitten, terwijl hij ook nog eens de dorpsmeester was. Dorpsbewoners die met slaapplaatsen in de weer waren geweest om een bed voor een Aes Sedai te vinden zouden dat nu wel betreuren; Meester Burlow had twee lege kamers over. Gawein stampte de sneeuw van zijn laarzen en klopte met een gehandschoende vuist op de stevige deur van het huis van de dorpsmeester. Niemand antwoordde, en na een ogenblik lichtte hij de klink en ging Rajar voor naar binnen.

Voor een boerderij was de voorkamer met zijn balkenzoldering behoorlijk groot. Het meest opvallend waren een paar grote open wandkasten, vol met tinnen bekers en aardewerken serviesgoed, en een lange opgewreven tafel met een rij stoelen met hoge ruggen. Alle olielampen waren aangestoken, een buitensporigheid in de winter omdat een paar vetkaarsen voldoende waren geweest, maar het vuur in de haard had nog niet echt grip gekregen op het haardhout of de temperatuur in de kamer. De twee zusters die kamers boven hadden, waren echter blootsvoets ondanks de kale houten vloer. Wel hadden ze hun met bont afgezette mantels haastig over hun linnen nachtgewaden geslagen. Katerine Alruddin en Tarna Feir keken naar een kleine vrouw in een donkere mantel en rijkleding die tot aan haar heupen vochtig van de sneeuw waren. Ze stond zo dicht mogelijk bij de brede haard als ze kon en warmde huiverend en vermoeid haar handen. Ze kon te voet in de sneeuw de reis van Tar Valon in niet minder dan twee of drie dagen hebben gemaakt, en zelfs Aes Sedai voelden uiteindelijk de kou. Zij moest de zuster zijn over wie Rajar het had gehad, maar vergeleken met de anderen was ze niet opvallend leeftijdloos. Vergeleken met de anderen was ze helemaal nauwelijks opvallend.

De afwezigheid van de dorpsmeester en zijn vrouw legde een extra knoop in Gaweins maag, hoewel hij het half en half verwacht had. Ze zouden er geweest zijn om zich te bekommeren om de Aes Sedai, om hete drank en warm voedsel aan te bieden ongeacht het late uur, tenzij ze terug naar bed waren gestuurd om Katerine en Tarna de gelegenheid te geven zich met de boodschapper af te zonderen. En dat betekende dat het dwaas van hem was om te willen weten wat die boodschap inhield. Maar dat wist hij al voor hij de schuur verlaten had.

‘... schipper heeft gezegd dat hij zou blijven waar we aangelegd hadden tot de belegering was opgeheven,’ zei de kleine vrouw vermoeid toen Gawein binnenkwam, ‘maar hij was zo bang dat hij nu wel een paar roeden weg kan zijn.’ Toen ze de koude luchtstroom die door de deur binnenkwam voelde, keek ze om en iets van de vermoeidheid trok uit haar gezicht weg. ‘Gawein Trakand,’ zei ze. ‘Ik heb bevelen voor u van de Amyrlin Zetel, Heer Gawein.’

‘Bevelen?’ zei Gawein en trok zijn handschoenen uit en stak ze achter zijn riem om tijd te winnen. Voor één keer zou de harde waarheid van pas kunnen komen, besloot hij. ‘Waarom zou Elaida mij bevelen sturen? Waarom zou ik gehoorzamen als ze dat deed? Ze heeft mij en de Jongelingen verstoten.’

Rajar had voor de zusters een eerbiedige houding aangenomen, met de handen op de rug, en hij keek Gawein snel zijdelings aan. Hij zou nooit voor zijn beurt praten, wat Gawein ook zou zeggen, maar de Jongelingen deelden Gaweins overtuiging niet. Aes Sedai deden wat ze deden, en geen mens kon het waarom ervan weten tot een zuster het hem vertelde. De Jongelingen hadden hun lot verbonden aan dat van de Witte Toren.

‘Dat kan wachten, Narenwin,’ zei Katerine kortaf en trok haar mantel met een ruk dichter om zich heen. Haar zwarte haren golfden in een wirwar over haar schouders alsof ze een paar haastige slagen met de borstel had gemaakt en het toen had opgegeven. Ze straalde iets uit wat Gawein deed denken aan een lynx op jacht. Of misschien aan een lynx verdacht op vallen. Ze keek maar heel even naar hem en Rajar. ‘Ik heb dringende zaken in de Toren. Zeg me hoe ik dat naamloze vissersdorp kan vinden. Of jouw schipper er nou wel of niet is, ik vind wel iemand die me over kan zetten.’

‘En mij,’ voegde Tarna eraan toe, met haar kin vooruit en blauwe ogen zo scherp als speren. In tegenstelling tot Katerine was Tarna’s lange, gele haar keurig, alsof een kamenierster haar geholpen had voor ze naar beneden was gekomen. Maar ze was al even geconcentreerd, alleen meer beheerst. ‘Ook ik heb een dringende reden om de Toren zo snel mogelijk te bereiken.’ Ze knikte even naar Gawein en nauwelijks naar Rajar, even koel als het marmer waaruit ze gehouwen scheen te zijn. Maar vriendelijker dan de blikken die ze Katerine toewierp of van haar terugkreeg. Er was altijd iets stugs tussen deze twee vrouwen, hoewel ze dezelfde Ajah deelden. Ze mochten elkaar niet, of hadden misschien zelfs een hekel aan elkaar. Met Aes Sedai was je daar nooit zeker van.

Gawein zou het niet erg vinden om hen beiden te zien vertrekken. Tarna was een dag na de aankomst van het geheimzinnige leger Dorlan binnengereden. Hoe de Aes Sedai deze dingen ook regelden, ze had Lusonia Cole onmiddellijk uit de kamer boven gezet en Covarla Baldene ontheven van het gezag over de elf andere zusters die al in het dorp waren. Ze had best een Groene kunnen zijn, gezien de manier waarop ze alles onder haar gezag stelde, de andere zusters over alles ondervroeg en elke dag de Jongelingen nauwkeurig inspecteerde alsof ze op zoek was naar mogelijke zwaardhanden. De mannen begonnen over hun schouders te kijken, met een Rode zuster die hen op deze manier onderzocht. Erger nog, Tarna reed urenlang uit, ongeacht het weer, op zoek naar iemand van de plaatselijke bevolking die haar langs de belegeraars naar de stad kon brengen. Vroeg of laat zou ze de verkenners van de belegeraars naar Dorlan leiden. Katerine was gisteren pas gekomen, woedend dat haar weg naar Tar Valon was geblokkeerd. Ze had zonder omhaal het bevel van Tarna overgenomen en de kamer van Covarla. Niet dat ze haar gezag op dezelfde manier gebruikte. Ze vermeed de andere zusters en weigerde wie dan ook te vertellen waarom ze verdwenen was bij de Dumaisbron of waar ze geweest was. Maar ook zij had de Jongelingen geïnspecteerd. Met de houding van een vrouw die een bijl onderzoekt die ze van plan is te gebruiken en zich niet bekommert om de hoeveelheid bloed die er verspild zou worden. Hij zou er niet van opgekeken hebben als ze geprobeerd had hem ertoe te bewegen voor haar een pad over de bruggen te banen tot in de stad. Hij zou in feite meer dan blij zijn om ze te zien gaan. Maar dan had hij nog te maken met Narenwin. En met Elaida’s bevelen. ‘Het is nauwelijks een dorp, Katerine,’ zei de nog steeds rillende zuster. ‘Er staan maar drie of vier armoedige vissershuizen, en stroomafwaarts is het een volle dag over land. Langer nog, vanaf hier.’ Ze plukte aan haar vochtige rokken en hield ze dichter bij het vuur. ‘We kunnen misschien een manier vinden om boodschappen de stad in te sturen, maar jullie zijn hiér nodig. Elaida zou vijftig of meer zusters hebben gestuurd, in plaats van alleen mij, als het niet zo moeilijk was geweest om ongezien zelfs maar één enkel roeibootje over de rivier te krijgen, zelfs in het donker. Ik moet zeggen dat ik verrast was om te ontdekken dat er zusters zo dicht bij Tar Valon zaten. Onder deze omstandigheden moet elke zuster buiten de stad...’ Tarna onderbrak haar met een opgeheven hand. ‘Elaida mag zelfs niet weten dat ik hier ben.’ Katerine vertrok haar mond en hief haar kin op, maar ze liet de andere Rode zuster uitspreken. ‘Wat waren haar opdrachten aan jou aangaande de zusters in Dorlan, Narenwin?’ Rajar keek naar de planken van de vloer. Hij was zonder een spier te vertrekken veldslagen tegemoet getreden, maar alleen een dwaas wilde in de buurt zijn van ruziënde Aes Sedai. Narenwin speelde nog wat met haar rokken. ‘Mij is opgedragen om het bevel op me te nemen over de zusters die ik hier zou vinden,’ zei ze stijfjes, ‘en te zien wat ik kon bereiken.’ Ze zuchtte en voegde er met tegenzin aan toe: ‘De zusters die ik hier onder Covarla zou vinden. Maar...’

Deze keer onderbrak Katerine haar. ‘Ik heb nooit onder Covarla’s bevel gestaan, Narenwin, dus die bevelen zijn op mij niet van toepassing. Morgenochtend ga ik eropuit om die drie of vier vissershutten te vinden.’

‘Maar...’

‘Genoeg, Narenwin,’ zei Katerine met ijzige stem. ‘Je kunt je regelingen treffen met Covarla.’ Ze keek de zuster van haar Ajah vanuit haar ooghoek aan. ‘Ik denk dat je me wel kunt begeleiden, Tarna. Een vissersbootje zou toch wel ruimte voor twee moeten hebben.’ Tarna neeg het hoofd eventjes, mogelijk als dank. De twee Rode zusters sloegen hun mantels om zich heen en schreden naar de deur die dieper het huis in leidde. Narenwin keek ze gekweld na en richtte haar aandacht op Gawein. Ze trok haar gezicht in iets wat op kalme trekken moest lijken.

‘Hebt u enig nieuws over mijn zuster?’ vroeg hij voor ze haar mond kon opendoen. ‘Weet u waar ze is?’

De vrouw was werkelijk vermoeid. Ze knipperde met haar ogen en hij kon bijna zien hoe ze een nietszeggend antwoord stond te bedenken.

Halverwege de kamer bleef Tarna staan. ‘De laatste keer dat ik haar zag, was Elayne bij de opstandelingen.’ Ieder hoofd in de kamer draaide zich naar haar toe. ‘Maar jouw zuster hoeft niet bang voor vergelding te zijn,’ ging ze kalm door, ‘dus zet dat maar uit je gedachten. Aanvaarden kunnen niet kiezen welke zuster ze moeten gehoorzamen. Ik geef je mijn woord dat ze er onder de wet geen blijvende gevolgen van zal ondervinden.’ Ze scheen zich niet bewust te zijn van Katerines ijzige blikken of Narenwins uitpuilende ogen. ‘Dat had u me ook wel eerder kunnen vertellen,’ zei Gawein ruw. Niemand sprak Aes Sedai grof aan, tenminste, niet meer dan één keer, maar het kon hem niet meer deren. Waren de andere twee verbaasd dat Tarna het antwoord wist, of verbaasd dat ze het antwoord gegeven had? ‘Wat bedoelt u met “blijvende gevolgen”?’ Tarna lachte blaffend. ‘Ik kan echt niet beloven dat ze niet een paar blauwe plekken zal oplopen als ze te veel is afgedwaald. Elayne is een van de Aanvaarden, geen Aes Sedai. Maar dat beschermt haar tegen groter kwaad als ze door een zuster op een dwaalspoor is gebracht. En je hebt het nooit eerder gevraagd. Bovendien hoeft ze niet gered te worden, zelfs al zou je daarin slagen. Ze is bij de Aes Sedai. Nu weet je alles wat ik je over haar vertellen kan; ik ga nog een paar uur proberen te slapen voor daglicht. Ik laat je aan Narenwin over.’ Katerine liet haar gaan zonder een spier te vertrekken. Een vrouw van ijs met de ogen van een jachtluipaard. Toen beende ze zelf zo snel de kamer uit dat haar mantel achter haar opwaaide. ‘Tarna heeft gelijk,’ zei Narenwin, toen de deur achter Katerine was dichtgevallen. De kleine vrouw mocht dan in het gezelschap van de andere twee niet de kalmte en geheimzinnigheid van een Aes Sedai tonen, maar in haar eentje bleef ze aardig overeind. ‘Elayne is gebonden aan de Witte Toren. Dat geldt ook voor jou, ondanks al dat gepraat over verstoten. De geschiedenis van Andor bindt je aan de Toren.’

‘De Jongelingen zijn allemaal gebonden aan de Toren door onze eigen keuze, Narenwin Sedai,’ zei Rajar met een formele buiging. Narenwins blikken bleven op Gawein rusten.

Hij sloot zijn ogen om te voorkomen dat hij erin zou gaan wrijven. De Jongelingen waren inderdaad gebonden aan de Toren. Niemand zou ooit vergeten hoe zij op het grondgebied van de Toren zelf gevochten hadden om te verhinderen dat een afgezette Amyrlin gered werd. Ten goede of ten kwade, dit verhaal zou hen tot aan hun graf achtervolgen. En ook hij was erdoor getekend, net als door zijn eigen geheimen. Na al dat bloedvergieten was hij degene geweest die Siuan Sanche vrijuit had laten gaan. Maar wat belangrijker was, was dat Elayne hem aan de Witte Toren gebonden had, en dat gold ook voor Egwene Alveren. Hij wist niet wat de koorden strakker had aangetrokken, de liefde voor zijn zuster of de liefde van zijn hart. Als hij een van hen in de steek liet, liet hij hen alledrie in de steek, en zolang hij ademhaalde zou hij nimmer Elayne of Egwene in de steek kunnen laten.

‘U hebt mijn woord dat ik alles zal doen wat in mijn vermogen ligt,’ zei hij moe. ‘Wat wil Elaida van mij?’

De lucht boven Caemlin was helder. De zon was een bleekgouden bal op haar hoogste punt die een verblindend licht uitstrooide over de witte deken die het omringende landschap bedekte, maar geen warmte gaf. Toch was het warmer dan Davram Bashere thuis in Saldea verwacht had, maar hij had geen spijt van het marterbont waarmee zijn nieuwe mantel was afgezet. Het was in ieder geval zo koud dat zijn adem rijp afzette op zijn dikke snor, waardoor deze witter leek dan waar de jaren voor hadden gezorgd. Hij stond tot zijn enkels in de sneeuw op een helling tussen kale bomen, op een roede afstand van Caemlin. Met een lang, verguld kijkglas tegen zijn oog bespiedde hij de activiteiten beneden hem, ongeveer een span van hem vandaan. Snelvoet stootte achter hem vol ongeduld zijn neus tegen zijn schouder, maar hij sloeg geen acht op de vos. Snelvoet hield er niet van om stil te staan, maar soms kon het nu eenmaal niet anders. Tussen de verspreide bomen lag een uitgestrekt kampement aan beide kanten van de weg naar Tar Valon. Soldaten laadden voorraadwagens uit, groeven latrines, richtten tenten op en bouwden afdaken van onderhout en boomstammen, waarbij elke heer en vrouwe de eigen manschappen dicht om zich heen hield. Ze verwachtten hier zo te zien wel een tijd te bivakkeren. Uit de piketlijnen en de grootte van het kamp maakte hij op dat het om zowat vijfduizend man ging, misschien een paar honderd meer of minder. Dat waren de krijgers. Pijlenmakers, hoefsmeden, wapensmeden, wasvrouwen, wagenrijders en andere volgelingen verdubbelden dat aantal bijna, hoewel zij gewoonlijk hun eigen kampementen aan de randen opsloegen. De meesten stonden meer te staren naar de heuvel waar Bashere stond dan dat ze werkten. Hier en daar hield een soldaat ook even op met werken om naar die plek te staren, maar de vaandeldragers en twee-handmeesters zetten ze snel weer aan het werk. De edelen en officieren die rond het kamp reden, keken niet één keer naar het noorden, voor zover Bashere kon zien. Een plooi in het landschap verborg hen voor de stad, hoewel hij de met zilver doorschoten grijze muren vanaf zijn hoge plek kon zien liggen. Natuurlijk wist de stad dat ze hier waren; ze hadden zichzelf aangekondigd met trompetten en vaandels in het zicht van de muren. Maar buiten het bereik van de boogschutters, natuurlijk.

Een stad belegeren die hoge, sterke muren had die zich meer dan zes roeden om de stad heen uitstrekten, was geen eenvoudige zaak. En hier werd het nog verergerd door Laag Caemlin, de wirwar van stenen huizen en winkels, vensterloze pakhuizen en uitgestrekte markten die buiten de muren van Caemlin lagen. Maar er werden nog zeven kampen rondom de stad opgericht, zodat ze elke weg in de gaten konden houden en elke poort die een uitval van enige omvang toeliet. Ze hadden al patrouilles uitgezonden, en waarschijnlijk zaten er al verspieders in de nu verlaten gebouwen van Laag Caemlin verborgen. Kleine groepen konden misschien de stad binnenglippen, misschien met een paar lastdieren bij nacht, maar dat was bij lange na niet genoeg om een van ’s werelds grootste steden te voeden. Honger en ziekte beëindigden meer belegeringen dan wapens en belegeringstuig ooit konden. De enige vraag was wie er het eerst op de knieën zou worden gebracht: belegeraars of belegerden. Het plan scheen door iemand goed genoeg te zijn uitgedacht, maar wat Davram Bashere verwarde waren de banieren in het kamp beneden hem. Zijn kijkglas was heel sterk en vervaardigd door een Cairhienin die Tovere heette. Het was een geschenk geweest van Rhand Altor en hij kon er de meeste banieren mee onderscheiden als een briesje ze liet wapperen. Hij wist genoeg van Andoraanse wapenkunde af om de eik en de bijl van Dawlin Armaghn en de vijf zilveren sterren van Daerilla Raened eruit te halen, en nog een paar banieren van mindere edelen die Naean Arawns aanspraak op de Leeuwentroon en de Rozenkroon van Andor steunden. Maar hij zag ook de met kruisen bezaaide rode muur van Jailin Maran, Carlys Ankerins twee witte luipaarden en Eram Talkends gouden gevleugelde hand. Volgens alle berichten waren zij eedgezworen aan Elenia Sarand, Naeans rivale. Al die banieren samen met de andere deden hem denken aan wolven en wolfshonden die een maaltje deelden. Met een tonnetje goede wijn om het te beklinken. Er waren nog twee banieren zichtbaar, van glinsterende zijde met gouden franje en ten minste twee keer zo groot als welke andere dan ook. Ze waren te zwaar om door een briesje op te wapperen,. Maar hij had ze al eerder goed kunnen zien, toen de vaandeldragers boven op de heuvel heen en weer reden die hun kamp verborg, de banieren hoog boven hen uit wapperend. De ene was de Leeuw van Andor, wit op rood, dezelfde als die wapperden op de hoge torens die verspreid tussen de muren van de stad stonden. Beide waren verklaringen van iemands recht op de troon en de kroon. De tweede grote banier onder hem vertegenwoordigde de aanspraak op de troon door Elayne Trakands rivale. Vier zilveren manen op een veld van azuur, het teken van het Huis Marne. Was dit allemaal ter ondersteuning van Arymilla Marne? Een maand geleden nog had ze zich gelukkig mogen prijzen als iemand, buiten haar eigen Huis of dat van die halve dwaas Nasin Caeren, haar een bed voor de nacht had aangeboden!

‘Ze slaan geen acht op ons,’ gromde Bael. ‘Ik kan ze vóór zonsondergang breken en ervoor zorgen dat geen van hen de zon weer ziet opkomen, maar toch slaan ze geen acht op ons.’ Bashere keek de Aiel zijdelings aan. Zijdelings en van beneden. De man torende wel een voet boven hem uit. Alleen Baels grijze ogen en een streepje gebronsde huid waren zichtbaar boven de zwarte sluier die zijn gezicht afdekte. Bashere hoopte dat de man alleen maar zijn mond en neus tegen de kou had beschermd. Hij droeg zijn korte speren en zijn schild van ossenhuid en hij had een foedraal met boog op zijn rug en een pijlkoker aan zijn heup, maar alleen de sluier deed ertoe. Dit was niet de tijd voor Aiel om een slachtpartij te beginnen. Twintig pas lager hurkten nog eens dertig Aiel, die hun wapens ontspannen gereedhielden. Een op de drie was ongesluierd, dus misschien was de sluier inderdaad tegen de kou. Maar met Aiel kon je daar nooit zeker van zijn.

Bashere overwoog snel verschillende benaderingen en koos voor luchthartigheid. ‘Elayne Trakand zou dat niet op prijs stellen, Bael, en voor het geval je vergeten bent wat het betekent om jong te zijn: Rhand Altor zou het ook niet op prijs stellen. Bael gromde zuur. ‘Melaine heeft me verteld wat Elayne Trakand zei. We mogen haar niet helpen. Maar dat is dom. Als een vijand tegen je optrekt, maak je gebruik van wie er ook maar aan jouw kant de speren wil laten dansen. Spelen zij met oorlog zoals ze het Spel der Huizen spelen?’

‘Wij zijn uitlanders, Bael. Dat telt, in Andor.’ De enorme Aiel gromde nog eens.

Het scheen weinig zin te hebben om te proberen de politieke achtergronden uit te leggen. Uitlandse hulp kon Elayne alles kosten wat ze probeerde te winnen, en haar vijanden wisten dit. En zij wist dat haar vijanden dit wisten, dus hoefden ze Bashere of Bael of het Legioen van de Draak niet te vrezen, hoe groot hun aantallen ook waren. Feitelijk zouden beide zijden hun uiterste best doen om ondanks de belegering een regelrechte veldslag uit de weg te gaan. Het was oorlog, maar een oorlog van gevechtsbewegingen en schermutselingen, tenzij iemand zou blunderen. Degene die een onaantastbare positie kon verwerven of de ander in een positie kon dwingen die niet te verdedigen was, was de winnaar. Wat Bael betrof, was er geen verschil met Daes Dae’mar. Eerlijk gezegd zag Bashere zelf ook een groot aantal overeenkomsten. Met de Verwording op de drempel kon ook Saldea zich geen strijd om de troon veroorloven. Tirannen kon men verdragen en de Verwording doodde al snel de stommelingen en de hebzuchtigen, maar dit soort burgerkrijg zou de Verwording de perfecte kans geven om Saldea uit te moorden. Hij bestudeerde het kamp weer door zijn kijkglas en probeerde te raden hoe een dwaas als Arymilla Marne de steun van Naean Arawn en Elenia Sarand kon hebben verworven. Dat stel was hebzuchtig en eerzuchtig en elk was overtuigd van zijn eigen recht op de troon. Voor zover hij het verwarde kluwen begreep dat Andoranen gebruikten om dit soort zaken te beslissen, had elk van hen een veel betere aanspraak op de troon dan Arymilla. Dit waren geen wolven en wolfshonden. Dit waren wolven die besloten hadden om een schoothondje te volgen. Misschien kende Elayne de reden, maar ze wisselde nauwelijks berichten met hem uit en stuurde alleen maar korte en niet ter zake doende nieuwtjes. De kans was te groot dat iemand erachter zou komen en denken dat zij met hem samenspande. Het leek inderdaad heel erg op het Spel der Huizen. ‘Het lijkt erop dat iemand wil gaan dansen met de speren,’ zei Bael. Bashere liet zijn kijkglas zakken en keek in de richting waarheen de Aiel wees.

Al dagen voor de belegering was een gestage stroom mensen de stad ontvlucht, maar iemand was te laat vertrokken. Net buiten de rand van Laag Caemlin stonden zes met zeildoek overspannen wagens op de weg naar Tar Valon, omringd door vijftig ruiters. Hun banier was in blauwwitte vlakken verdeeld en vertoonde een rennende beer of misschien een hond met een massief lijf. Een paar ontmoedigde mensen stonden ineengedoken aan de kant met hun mantels stijf om zich heen geslagen. De mannen hadden het hoofd gebogen en kinderen klemden zich vast aan de rokken van de vrouwen. Een paar ruiters waren afgestegen en rommelden in de wagens. Kisten en dozen en zelfs dingen die op kleren leken lagen al verspreid in de sneeuw. Waarschijnlijk zochten ze naar geld of drank, maar ook al het andere van waarde zou verdwijnen in iemands zadeltas. Al gauw zou iemand de paarden uit hun tuig lossnijden, of misschien zouden ze alleen maar de wagens meenemen. Een leger kon altijd wagens en paarden gebruiken, en de bijzondere regels van deze zeer bijzondere Andoraanse burgeroorlog boden kennelijk weinig bescherming aan degenen die zich op het verkeerde tijdstip op de verkeerde plaats bevonden. De stadspoorten zwaaiden open, en zodra de opening groot genoeg was galoppeerden de paarden van roodgejaste lansiers door de vijfentwintig voet hoge boog naar buiten. Het zonlicht schitterde op de speerpunten, kurassen en helmen van de mannen die over de weg tussen de uitgestrekte lege marktpleinen donderden. De Koninginnegarde rukte uit. In ieder geval voldoende van hen. Bashere richtte zijn kijkglas weer op de wagens.

De officier onder de berenbanier, als het tenminste een beer was, had zijn berekeningen al gemaakt. Hun vijftig man waren geen partij tegen tweehonderd van zijn mannen, en die paar wagens waren de moeite niet waard. De afgestegen ruiters zaten inmiddels alweer in het zadel en toen Basheres kijkglas hen vond, galoppeerde de hele groep onder een wapperende blauwwitte banier naar het noorden, naar hem toe. De mensen langs de kant van de weg staarden de wegrijdende soldaten na. Hij hoefde hun gezichten niet te zien om te weten dat ze verward waren, maar een paar van hen haastten zich onmiddellijk om hun verspreide bezittingen uit de sneeuw op te rapen en weer op de wagens te stapelen.

De aankomst van de garde, die even later om de wagens heen de teugels aantrok, maakte daar snel een einde aan. De gardisten drongen de mensen snel terug naar de wagens. Sommigen probeerden langs hen heen te schieten om een begeerd bezit op te rapen, en een man zwaaide protesterend met zijn armen tegen een gardist. Dat was kennelijk een officier, met witte pluimen op zijn helm en een rode sjerp over zijn borstkuras. Hij leunde uit het zadel en gaf de protesterende man met de rug van zijn hand een klap in het gezicht. De man viel als een zak zout achterover en iedereen bleef stokstijf staan. Toen haastte iedereen zich de wagens in; enkelen grepen de gevallen man bij schouders en voeten en schuifelden zo snel ze konden met het dode gewicht tussen hen in naar de wagens. Een vrouw op de laatste wagen rukte al aan de teugels om het span paarden te keren en terug te rijden naar de stad.

Bashere liet het kijkglas zakken om het kamp te bestuderen en drukte het toen snel weer tegen zijn oog voor een nadere blik. Er waren nog steeds mannen met schoppen en houwelen aan het graven, en anderen worstelden zakken en tonnen van de wagens. Edelen en officieren reden stapvoets om het kamp heen en hielden een oogje op het werk. Iedereen was zo rustig als vee in het weiland. Eindelijk wees er iemand naar de heuvel tussen hen en de stad, en toen nog iemand en nog iemand. Ruiters zetten hun paarden aan tot draf en schreeuwden bevelen. De banier met de beer was juist in het zicht van het kamp gekomen.

Bashere stak het kijkglas onder zijn arm en fronste zijn wenkbrauwen. Ze hadden geen wachten op de heuveltop om te waarschuwen tegen wat er buiten het zicht gebeurde. Zelfs met de zekerheid dat niemand een veldslag aan zou gaan, was dit stom. Maar het kon van pas komen als ook de andere kampen zo zorgeloos waren en niemand de fout herstelde. Hij blies nijdig zijn snorpunten op. Als hij van plan was geweest de belegeraars te bevechten. Een enkele blik liet hem zien dat de wagens met hun geleide van gardisten halverwege de Tar Valonpoort waren. De voerlieden joegen hun paarden op alsof achtervolgers hun op de hielen zaten. Of misschien was het alleen maar om de officier die zijn zwaard boven zijn hoofd zwaaide. ‘Er wordt vandaag niet gedanst,’ zei hij. ‘Dan kan ik mijn dag beter besteden dan te kijken hoe natlanders gaten graven,’ zei Bael. ‘Moge je voor immer water en schaduw vinden, Davram Bashere.’

‘Voorlopig heb ik liever droge voeten en een warm vuur,’ mopperde Bashere zonder nadenken, en wenste toen dat hij het niet gedaan had. Als je een man beledigde door op zijn vormelijkheden te trappen, kon hij je weleens proberen te doden; en de Aiel waren vreemde gasten die op vormelijkheid stonden.

Maar Bael wierp het hoofd in de nek en lachte. ‘De natlanden zetten alles op hun kop, Davram Bashere.’ Een vreemd gebaar van zijn rechterhand bracht de andere Aiel overeind, en met soepele lange passen beenden ze naar het oosten. De sneeuw scheen hun niet in de weg te zitten.

Bashere liet zijn kijkglas in de leren koker glijden die aan Snelvoets zadelknop hing, steeg op en stuurde de vos naar het westen. Zijn eigen gevolg had aan de andere kant van de helling gewacht en sloot zich achter hem aan met slechts het zwakke kraken van leer. Nergens was het getinkel van onbeschermd metaal te horen. Hij had niet zoveel mannen als Bael, maar dit waren taaie lieden uit zijn eigen landerijen in Tyr en hij had ze vele keren de Verwording in gevoerd voordat hij ze naar het zuiden had geleid. Elke man had een eigen deel van het spoor toegewezen gekregen om in het oog te houden, voor of achter, links of rechts, hoog of laag, en hun hoofden gingen voortdurend heen en weer. Hij hoopte maar dat ze niet deden alsof. Het bos was hier dun en de takken waren kaal, behalve die van eik en lederblad, pijnboom en den, maar het besneeuwde land golfde zodanig dat vijftig pas verder een honderdtal ruiters zich ongezien kon ophouden. Hij verwachtte zoiets wel niet, maar datgene wat je dood werd was altijd wat je nooit had verwacht. Onbewust maakte hij het zwaard in zijn schede losser. Je moest gewoon het onverwachte verwachten.

Tumad had het bevel over het gevolg, zoals op de meeste dagen als Bashere niets belangrijkers voor de jonge luitenant te doen had. Hij was Tumad aan het voorbereiden. Hij kon helder denken en verder kijken dan het voor de hand liggende. Hij was bestemd voor een hogere rang, als hij tenminste lang genoeg leefde. Hij was een lange man, zij het altijd nog een paar handbreedten korter dan Bael, en vandaag droeg hij ontevredenheid op zijn gezicht als een tweede neus. ‘Wat scheelt eraan, Tumad?’

‘De Aielman had gelijk, Heer.’ Tumad plukte boos met een gehandschoende hand aan zijn dikke zwarte baard. ‘Die Andoranen spugen voor onze voeten. Ik vind het niet leuk om weg te moeten rijden terwijl ze een lange neus naar ons maken.’ Nou ja, hij was nog jong. ‘Je vindt onze toestand wat eentonig misschien?’ lachte Bashere. ‘Je hebt wat meer opwinding nodig? Tenobia zit maar zo’n vijftig roeden ten noorden van ons, en als we de geruchten mogen geloven heeft ze Ethenielle van Kandor en Paitar van Arafel en zelfs die Shienaraan Easar bij zich. Al die machten van de Grenslanden zijn naar ons op zoek, Tumad. Die Andoranen in Morland vinden het ook niet leuk dat we in Andor zijn, heb ik gehoord. En als dat Aes Sedai-leger dat ze het hoofd moeten bieden hen niet in stukken hakt, of dat niet al gedaan heeft, komen ze misschien wel achter ons aan. Net als de Aes Sedai trouwens, vroeg of laat. We hebben gereden voor de Herrezen Draak en ik denk niet dat de zusters dat ooit zullen vergeten. En dan zijn er nog de Seanchanen, Tumad. Denk je echt dat we die niet meer terugzien? Zij zullen naar ons komen of wij zullen naar hen toe moeten gaan; een van de twee, daar kun je zeker van zijn. Jullie jongelieden weten niet wat opwinding is, al kruipt het rond in je snorharen!’

Er ging een zacht gegrinnik door de gelederen, bijna allemaal mannen van Basheres leeftijd, en zelfs Tumads witte tanden flitsten grijnzend door zijn baard. Ze waren allemaal eerder op een veldtocht geweest, zij het nooit op zo’n vreemde als deze. Bashere keek om zich heen door de bomen, maar hij was er niet helemaal bij met zijn gedachten.

Eerlijk gezegd maakte hij zich zorgen om Tenobia. Het Licht alleen mocht weten waarom Easar en de anderen besloten hadden de Verwording gezamenlijk te verlaten en waarom ze zoveel soldaten naar het zuiden hadden meegenomen als de geruchten zeiden. Een enorm aantal, zelfs als je de aantallen in de geruchten halveerde. Ze hadden zonder twijfel hun redenen die ze goed en gegrond achtten en zonder twijfel deelde Tenobia die redenen. Maar hij kende haar. Hij had haar leren rijden, had haar zien opgroeien, had haar de Gebroken Kroon overhandigd toen ze de troon besteeg. Ze was een goed heerser, niet al te streng, niet al te gemakkelijk, verstandig, zij het niet altijd wijs, dapper zonder al te roekeloos te zijn. Maar ze was ongeremd, en dat was nog een milde omschrijving. Soms was heethoofd zelfs een milde omschrijving. En hij was ervan overtuigd dat ze haar eigen doeleinden had naast datgene waar de anderen naar streefden. Het hoofd van Davram Bashere. Als dat zo was, zou ze zeker niet instemmen met nog eens een periode van verbanning. Niet nadat ze zo ver gekomen was. Hoe langer Tenobia een bot tussen haar tanden vasthield, hoe moeilijker het was om haar ervan te overtuigen het los te laten. Het was een hoofdbreker. Ze had in Saldea moeten zijn om de Verwordingsgrens te bewaken, maar dat gold ook voor hem. En door de dingen die hij in het zuiden had gedaan kon ze hem dubbel laten veroordelen wegens hoogverraad, maar hij zag nog steeds niet hoe hij anders had kunnen handelen. Opstandigheid – Tenobia kon die term uitleggen zoals het haar uitkwam – was vreselijk als je erover nadacht, maar hij wilde zijn hoofd nog een tijdje langer stevig op zijn nek houden. Een stekelige hoofdbreker.

Hij had de ongeveer achtduizend man lichte ruiterij achtergelaten nadat hij Illian verlaten had en de Seanchanen bevochten had. Hun kampement was groter dan het kamp achter hen op de weg van Tar Valon, maar je kon niet zeggen dat het er rommelig was. De piketlijnen waren recht, met de aambeelden van een hoefsmid aan weerszijden, en liepen tussen al even rechte rijen grijze of schelpwitte tenten, hoewel daar nu flink wat verstelzeil op te vinden was. Vijftig tellen na een trompetsignaal kon iedere man opgestegen zijn en klaar om te vechten, en de schildwachten waren zo geplaatst dat hij er zeker van was dat ze die vijftig tellen ook kregen. Zelfs de tenten en wagens van de hulptroepen, die honderd pas meer zuidwaarts lagen, waren ordelijker dan die van de soldaten die de stad belegerden, alsof ze het voorbeeld van de Saldeanen hadden gevolgd. Een beetje, tenminste.

Toen hij met zijn gevolg het kampement in reed, bewogen de mannen zich snel en grimmig tussen de piketlijnen, bijna alsof het signaal tot opstijgen geklonken had. Meer dan een had zijn zwaard getrokken. Stemmen riepen naar hem, maar hij verkilde bij het zien van die grote massa mannen en vrouwen, vooral vrouwen, die midden in het kamp verzameld waren. Hij schopte met zijn hielen en Snelvoet sprong in galop naar voren. Hij wist niet of iemand hem volgde, hoorde slechts hoe het bloed in zijn oren gonsde, en zag niets dan de menige voor zijn eigen tent met dat scherpe puntdak. De tent die hij deelde met Deira.

Hij hield de teugels niet in toen hij de menigte bereikte, maar sprong uit het zadel en raakte al rennend de grond. Hij hoorde mensen praten zonder te luisteren naar wat ze zeiden. Ze weken voor hem uiteen en openden een pad naar zijn tent, anders was hij gewoon over hen heen gerend.

Net binnen de tentflappen bleef hij stilstaan. De tent, die groot genoeg was om twintig soldaten een slaapplaats te bieden, was vol met vrouwen, echtgenotes van edelen en officieren. Ondanks de drukte vonden zijn ogen snel zijn eigen vrouw, Deira. Ze zat in het midden van de tent op een vouwstoel, boven op de kleden die als vloer dienst deden. Zijn verdoofde gevoel gleed van hem af. Hij wist dat ze op een dag zou sterven – dat zouden ze allebei – maar het enige dat hij vreesde was een leven zonder haar. Toen merkte hij dat een paar vrouwen haar hielpen om haar gewaad tot aan haar middel omlaag te stropen. Een ander drukte een gevouwen lap stof tegen Deira’s linkerarm, en de stof werd rood toen het bloed van haar arm naar beneden droop en van haar vingers in een kom die op het kleed stond viel. Er zat al een aanzienlijke hoeveelheid donker bloed in de kom.

Ze zag hem op hetzelfde ogenblik en haar ogen flitsten in een gezicht dat veel te bleek was. ‘Dat komt ervan als je uitlanders inhuurt, echtgenoot,’ zei ze vinnig en zwaaide naar hem met de lange dolk in haar rechterhand. Ze was even lang als de meeste mannen, een handbreedte langer dan hijzelf, en ze was een schoonheid. Haar gezicht werd omlijst door ravenzwart haar met witte vleugen. Ze was indrukwekkend, zelfs gebiedend als ze boos was. Zelfs als ze kennelijk nauwelijks rechtop kon zitten. De meeste vrouwen zouden verward en beschaamd zijn als ze tot het middel ontbloot waren voor de ogen van zovelen, waar haar echtgenoot bij was. Deira niet. ‘Als je er niet altijd op stond om er steeds als de wind vandoor te gaan, hadden we goede lieden van onze eigen grond gehad om te doen wat nodig was.’

‘Een twist met de bedienden, Deira?’ zei hij met een opgetrokken wenkbrauw. ‘Ik had nooit gedacht dat je messen tegen hen zou gaan gebruiken.’ Een paar vrouwen gaven hem koele schuinse blikken. Niet iedere man en vrouw sprongen met elkaar om zoals hij en Deira deden. Sommigen vonden hen een vreemd stel, want ze schreeuwden zelden naar elkaar.

Deira keek hem nijdig aan en moest toen onwillekeurig lachen. Het klonk als een grom. ‘Ik zal bij het begin beginnen, Davram. Langzaam, zodat je het kunt begrijpen,’ voegde ze er met een grijns aan toe. Ze onderbrak zichzelf om de vrouw te bedanken die een wit linnen laken om haar bovenlijf wikkelde. ‘Toen ik terugkwam van mijn rit trof ik twee vreemde mannen aan die onze tent ondersteboven haalden. Ze trokken dolken, dus mepte ik een ervan met een stoel en stak de ander met mijn mes.’ Ze wees met een vertrokken grijns naar de snee in haar arm. ‘Niet goed genoeg, want hij slaagde erin mij te raken. Toen kwamen Zavion en een paar anderen naar binnen en vluchtten de twee door een spleet die ze achter in de tent gemaakt hadden.’

Een paar vrouwen knikten grimmig en grepen het gevest van hun dolken, die ze allemaal droegen. Tot Deira somber zei: ‘Ik droeg hen nog op om achter ze aan te gaan, maar ze stonden erop mijn schram te verzorgen.’ Handen vielen van gevesten en gezichten kleurden, maar niemand leek zich schuldig te voelen omdat ze niet gehoorzaamd hadden. Het was een netelige positie voor ze geweest. Deira was hun leenvrouwe, zoals hij hun leenheer was, maar ze had kunnen doodbloeden door haar ‘schram’ als ze haar achtergelaten hadden om de dieven achterna te gaan. ‘Hoe dan ook,’ vervolgde ze, ‘ik heb een zoektocht bevolen. Ze moeten niet moeilijk te vinden zijn. Eentje heeft een bult op zijn hoofd en de ander bloedt.’ Ze gaf een scherpe en vergenoegde hoofdknik.

Zavion, de pezige rossige vrouwe van Gahaur, hield een naald en draad op. ‘Tenzij u belang bent gaan stellen in borduurwerk, Heer,’ zei ze koel, ‘stel ik voor dat u zich terugtrekt.’ Bashere stemde berustend in met een hoofdknikje. Deira had het nooit prettig gevonden als hij toekeek hoe ze werd dichtgenaaid. Hij hield er zelf ook niet van.

Buiten de tent verkondigde hij met luide stem dat het zijn vrouwe goed ging en dat ze allemaal weer aan het werk konden gaan. De mannen vertrokken met heilwensen voor Deira’s welbevinden, maar de vrouwen verzetten geen voet. Hij drong niet aan. Ze zouden blijven staan tot Deira zelf verscheen, wat hij ook zou zeggen, en een verstandig man vermeed veldslagen die hij niet alleen niet kon winnen, maar waarbij hij er ook nog als een dwaas uit zou zien. Tumad wachtte aan de rand van de menigte en liep naast Bashere op, die met zijn handen stijf achter zijn rug ineengeklemd doorliep. Hij had dit, of iets dergelijks, al een hele tijd verwacht, maar hij was bijna gaan geloven dat het niet zou gebeuren. Hij had alleen nooit verwacht dat Deira daarom bijna het leven zou laten. ‘De twee mannen zijn gevonden, Heer,’ zei Tumad. ‘Ze voldoen tenminste aan de beschrijving die vrouwe Deira heeft gegeven.’ Bashere draaide met een ruk zijn hoofd en had een moorddadige uitdrukking op zijn gezicht, en Tumad voegde er haastig aan toe: ‘Ze waren dood, Heer, net buiten het kamp. Allebei neergestoken met een dun lemmet.’ Hij zette een vinger onder aan zijn schedel, net achter het oor. ‘Het was meer dan één dader, tenzij hij sneller was dan een rotsadder.’

Bashere knikte. De prijs van een mislukking was vaak de dood. Twee om te zoeken, maar hoeveel om hen tot zwijgen te brengen? Hoeveel waren er achtergebleven, en wanneer zouden ze het weer proberen? Belangrijker nog: wie zat erachter? De Witte Toren? De Verzakers? Het scheen dat er een beslissing voor hem genomen was. Behalve Tumad was er niemand dicht genoeg bij hem om iets te horen, maar hij sprak toch zacht en koos zijn woorden met zorg. Soms kon onachtzaamheid ook je dood betekenen. ‘Je weet waar je de man kunt vinden die gisteren naar me toe kwam? Zoek hem op en zeg hem dat ik ermee instem, maar het zullen er een paar meer zijn dan we besproken hebben.’

De vederlichte sneeuw die op de stad Cairhien viel wist het ochtendlicht van de zon maar weinig te dempen, slechts de schitteringen wat af te zwakken. Vanuit het hoge en smalle venster van het Zonnepaleis, dat uitgerust was met stevige glasruiten tegen de kou, zag Samitsu duidelijk de houten stellages die rond het verwoeste gedeelte van het paleis waren opgericht. Vermorzelde donkere steenblokken waren nog steeds vermengd met puin en de trappentorens hielden veel lager op dan de overige paleistorens. Een ervan, de Toren van de Verrezen Zon, was gewoonweg verdwenen. Een paar van de befaamde ‘eindeloze’ torens van de stad doemden op door de warrelende witte vlokken. Het waren enorme vierkante spitsen met ontzagwekkende steunberen die veel groter waren dan enige paleistoren, ondanks het feit dat het paleis op de hoogste heuvel in een stad van heuvels was gebouwd. Ze werden omringd door steigers, en twintig jaar nadat de Aiel ze afgebrand hadden nog steeds niet helemaal herbouwd; misschien dat het de volgende twintig jaar zou lukken. Er klauterden geen werklieden rond op de plankieren, niet in dit weer. Ze wenste dat de sneeuw haar ook enig uitstel kon geven.

Toen Cadsuane een week geleden vertrok en haar het bevel overliet, had haar taak ronduit eenvoudig geleken. Zorg ervoor dat de Cairhiense pot niet opnieuw begint over te koken. Toen had dat tamelijk eenvoudig geleken, hoewel ze zich zelden met politiek bemoeid had. Slechts een enkele edelman had een redelijke strijdmacht onder de wapenen, en Dobraine werkte voor het grootste gedeelte met haar samen. Hij scheen inderdaad te willen dat alles rustig gehouden werd. Dat was logisch, want hij had die dwaze benoeming van ‘Stedehouder van Cairhien voor de Herrezen Draak’ aanvaard. De jongen had ook een stedehouder voor Tyr benoemd, een man die nog geen maand geleden tegen hem in opstand was gekomen! Als hij dat ook in Illian had gedaan... Het leek maar al te goed mogelijk. De zusters zouden enorm veel moeite moeten doen om die benoemingen uit te pluizen. De jongen bracht alléén maar moeilijkheden met zich mee! Maar tot nu toe scheen Dobraine zijn nieuwe post alleen te gebruiken om de stad te besturen. En om in alle stilte steun voor Elayne Trakands aanspraken op de Zonnetroon te zoeken, als ze die ooit kenbaar zou maken. Samitsu liet dat maar gaan. Ze gaf er niets om wie de Zonnetroon bezette. Ze gaf helemaal niets om Cairhien.

De vallende sneeuw buiten haar raam danste in een windstoot als een witte caleidoscoop. Zo... kalmerend. Had ze kalmte ooit eerder naar waarde geschat? Ze kon het zich in ieder geval niet herinneren. Noch de mogelijkheid dat Elayne Trakand de troon zou bestijgen, noch de nieuwe titel van Dobraine had zoveel consternatie verwekt als die belachelijke, aanhoudende geruchten dat dat Altor-joch naar Tar Valon was gegaan om zich te onderwerpen aan Elaida. Maar ze had geen pogingen ondernomen om ze te onderdrukken. Dat verhaal bezorgde iedereen ademnood, van staljongen tot edelvrouwe, hetgeen de rust zeker ten goede kwam. Het Spel der Huizen was knarsend tot stilstand gekomen, in ieder geval als je het vergeleek met hoe de zaken er gewoonlijk in Cairhien aan toegingen. Het hielp waarschijnlijk ook dat er Aiel vanuit hun enorme kampement een paar span oostwaarts de stad inkwamen, hoezeer ze ook door de meeste van de bewoners gehaat werden. Iedereen wist dat zij de Herrezen Draak volgden, en niemand wenste het risico te lopen aan de verkeerde kant van een paar duizend Aielsperen terecht te komen. De jonge Altor was afwezig veel meer waard dan aanwezig. Geruchten uit het westen over strooptochten door Aiel – roven en platbranden en doden zonder aanzien des persoons, volgens de geruchten van de kooplieden althans – gaven de mensen nog een reden om voorzichtig om te gaan met de Aiel die hier waren. Feitelijk was er niets wat de kalmte in Cairhien verstoorde, behalve soms een straatruzie tussen Voorpoorters en stadsvolk, die de luidruchtige, fel gekleurde Voorpoorters even vreemd vonden als de Aiel, maar een stuk veiliger om mee te vechten. De stad zat tot aan de nok toe vol. De mensen sliepen overal waar ze beschutting tegen de kou konden vinden en de voedselvoorraden waren meer dan voldoende, zei het niet overvloedig, en de handel verliep beter dan in de winter verwacht mocht worden. Alles bijeen zou ze tevreden moeten zijn dat ze Cadsuanes opdrachten uitvoerde zo goed als van een Groene zuster verwacht mocht worden. Behalve dan dat Cadsuane meer zou verwachten. Dat deed ze altijd. ‘Luister je naar me, Samitsu?’

Samitsu zuchtte. Ze wendde zich af van het vredige schouwspel buiten het venster en zorgde er voor dat ze haar rokken niet gladstreek. De in Jakanda gemaakte zilveren belletjes in haar haren tinkelden zachtjes, maar vandaag wist het geluid haar niet te kalmeren. Zelfs op haar best voelde zich nooit helemaal op haar gemak in haar verblijven in het paleis, hoewel een brullend vuur in de grote marmeren haard een gerieflijke warmte afgaf en haar bed in de kamer ernaast de best mogelijke veren matras en ganzendonzen kussens had. Al haar drie vertrekken vertoonden die veel te bewerkelijke en toch strenge Cairhiense stijf? Het witte pleisterwerk van de zoldering bestond uit overlopende vierkanten, de kroonlijsten waren zwaar verguld en de houten muurpanelen waren opgewreven tot ze donker glansden. Het massieve meubilair was nog donkerder, en afgewerkt met dunne lijnen van bladgoud en ingelegd met ivoren snijwerk in ingewikkelde patronen. Het kleed met het Tyreense maaswerk in deze kamer was veel te opzichtig. Het paste slecht bij de rest en benadrukte alleen maar de strengheid eromheen. De kamers deden de laatste tijd vaak aan als een kooi.

Maar wat haar helemaal ongemakkelijk maakte was de vrouw die midden in de kamer stond met haar handen op haar heupen. Sashalle had schouderlang, krullend haar, haar kin stond uitdagend omhoog en ze had haar blauwe ogen samengeknepen. Ze droeg uiteraard de Grote Serpent-ring aan haar rechterhand, maar ook een Aielketting en -armband van grote zilveren en ivoren kralen. Haar sieraden waren heel ingewikkeld bewerkt en staken nogal opzichtig af tegen haar heel gewone gewaad van bruine wol met een hoge halslijn. Het waren ook geen grove sieraden, maar... opzichtig en nauwelijks het soort dat een zuster zou willen dragen. Als Samitsu ooit kon ontdekken waarom Sashalle ze droeg, zou dat haar veel vertellen. De Wijzen, met Sorilea voorop, keken naar haar alsof ze een dwaas was dat ze het niet wist zonder het te vragen, en weigerden de moeite te nemen een antwoord te geven. Dat deden ze maar al te vaak, vooral Sorilea. Samitsu was er niet aan gewend om voor dwaas te worden versleten, en ze had er een enorme hekel aan. Het was niet voor het eerst dat ze moeite had om de blik van de ander te beantwoorden. Sashalle was de belangrijkste reden waarom ze ontevreden was, hoe goed alles verder ook verliep. Wat haar echter nog het meest dwarszat, was dat Sashalle een Rode zuster was en toch, ondanks haar Ajah, éédgezworen was aan de jonge Altor. Hoe kon een Aes Sedai eedgetrouw zijn aan iets of iemand anders dan de Witte Toren zelf? Hoe kon een Róde zuster in Lichtsnaam trouw zweren aan een man die kon geleiden? Misschien had Verin gelijk dat ta’veren de loop der dingen kon veranderen. Samitsu kon niet geloven dat er een andere reden zou zijn waarom eenendertig zusters, onder wie vijf Roden, een dergelijke eed zouden afleggen.

‘Vrouwe Ailil is benaderd door edelen die de meeste macht van Huis Riatin vertegenwoordigen,’ antwoordde ze met meer geduld dan ze voelde. ‘Ze willen dat ze de Hoogzetel van Riatin inneemt en ze wenst de instemming van de Witte Toren. Op zijn minst de instemming van de Aes Sedai.’ Omdat ze de ander niet langer wenste aan te staren – en dat ‘gevecht’ steeds te verliezen – schreed ze naar een ebbenhouten tafel. Op tafel stonden een zilveren dienblad en een met goud versierde zilveren schenkkan waaruit nog steeds de zwakke geur van kruiden opsteeg. Het vullen van een beker kruidenwijn gaf haar het voorwendsel om het oogcontact te verbreken. Ze zette de kan met een klap op het blad terug toen ze besefte dat ze blijkbaar een voorwendsel nodig had. Ze ontweek te vaak de blikken van Sashalle. Zelfs nu, merkte ze, keek ze de andere vrouw schuins aan. Tot haar teleurstelling kon ze zichzelf er niet toe brengen om Sashalle recht aan te kijken.

‘Zeg nee tegen haar, Sashalle. De laatste keer dat haar broer gezien werd was hij nog in leven, en opstandigheid tegen de Herrezen Draak is iets waar de Toren zich niet om hoeft te bekommeren; zeker niet nu de zaak is afgehandeld.’ Ze herinnerde zich Toram Riatin zoals hij het laatst gezien was. Hij rende toen regelrecht een vreemde mist in, die een vaste vorm kon aannemen en kon doden, een mist die de Ene Kracht kon weerstaan. Die dag had de Schaduw buiten de muren van Cairhien gelopen. Haar stem werd dun in een poging om niet te trillen. Niet van angst maar van woede. Dat was de dag geweest waarop het haar niet gelukt was de jonge Altor te helen. Ze haatte mislukkingen, haatte de herinneringen eraan. En ze vond dat ze zich niet hoefde te verantwoorden. ‘De meeste macht betekent nog niet alle macht. Degenen die nog steeds verbonden zijn aan Toram zullen haar weerstaan, desnoods met de kracht van wapens. Hoe dan ook, het aanwakkeren van onrust binnen de Huizen zelf is geen manier om de vrede te handhaven. Er heerst een hachelijk evenwicht in Cairhien, Sashalle, maar het is een evenwicht en dat mogen we niet verstoren.’ Ze hield op voordat ze er nog aan toe zou voegen dat Cadsuane misnoegd zou zijn als ze het wel deden. Dat zou bij Sashalle nauwelijks enig gewicht in de schaal leggen. ‘Er zal tóch wel onrust komen, of we die nu aanwakkeren of niet,’ zei de ander beslist. Haar frons was verdwenen toen Samitsu liet merken dat ze geluisterd had, maar haar opeengeklemde kaken bleven. Misschien was het meer koppigheid dan strijdlust, maar dat maakte nauwelijks uit. Sashalle probeerde haar niet te overtuigen, maar gaf alleen haar eigen positie aan. Wat haar nog het meest griefde was dat Sashalle het overduidelijk uit hoffelijkheid deed. ‘De Herrezen Draak is de heraut van onrust en verandering, Samitsu. De heraut die voorspeld werd. En zelfs als hij dat niet was, hebben we het hier nog steeds over Cairhien, hoor. Denk je echt dat ze opgehouden zijn met het spelen van Daes Dae’mar? Het oppervlak van het water mag dan kalm zijn, maar de vissen houden nooit op met zwemmen.’ Een Róde zuster die over de Herrezen Draak preekte als een straatredenaar. Licht! ‘En als je ongelijk hebt?’ Ondanks zichzelf snauwde ze. Drakenvuur! Sashalle bleef volmaakt kalm. ‘Ailil heeft elke aanspraak op de Zonnetroon afgezworen ten gunste van Elayne Trakand, en dat is wat de Herrezen Draak wenst, en ze is bereid om hem trouw te zweren als ik het vraag. Toram heeft een leger tegen Rhand Altor aangevoerd. Ik vind dat de we de verandering moeten doorvoeren en de kans moeten nemen, en dat zal ik haar ook zeggen.’

De belletjes in Samitsu’s haren tinkelden toen ze geprikkeld haar hoofd schudde en ze kon nog net een zucht inhouden. Achttien van die Draakgezworen zusters waren in Cairhien gebleven. Cadsuane had er een paar meegenomen en toen Alanna teruggestuurd om er nog meer te halen. Andere zusters van die achttien stonden hoger op de ladder dan zijzelf, maar de Wijzen van de Aiel hielden hen bij haar vandaan. Eigenlijk keurde ze dit alles af – Aes Sedai kónden geen leerlingen van wie dan ook zijn; het was ongehoord! – maar het maakte haar werk makkelijker. Zo konden ze zich niet met haar bemoeien, met Wijzen die hun levens bestuurden en over elk uur ervan waakten. Helaas keken de Wijzen om een voor haar ongrijpbare reden anders naar Sashalle en de andere twee bij Dumaisbron gesuste zusters. Gesust. Ze voelde een lichte huivering bij die gedachte, maar niet meer dan dat, en het zou nog minder zijn zodra ze er achter kwam hoe Damer Flin had geheeld wat niet geheeld had kunnen worden. Iémand kon tenminste een gesuste helen, zelfs al was het een man. Een man die kon geleiden. Licht, hoe makkelijk werd de gruwel van gisteren het ongemak van vandaag zodra je er aan gewend was.

Ze wist zeker dat Cadsuane voordat ze vertrokken was de zaken met de Wijzen zou hebben geregeld als ze geweten had van de verschillen met Sashalle en Irgain en Ronaille. Tenminste, ze dacht dat ze dat zeker wist. Het was niet de eerste keer dat ze bij een van de roemruchte plannen van de Groenen was betrokken. Cadsuane kon sluwer zijn dan een Blauwe zuster, met gekonkel in plannen en om listen heen gewikkeld en dat alles verborgen achter nog meer kuiperijen. Sommige konkelarijen werden opgezet om te mislukken waardoor andere plannen konden slagen, en alleen Cadsuane wist hoe het in elkaar zat, wat beslist geen geruststellende gedachte was. Hoe dan ook, deze drie zusters waren vrij om te komen en gaan wanneer ze wensten en te doen wat ze wilden. En ze hadden beslist geen trek in het opvolgen van de richtlijnen die Cadsuane had achtergelaten, of het volgen van de zuster die ze als leidster benoemd had. Alleen die krankzinnige eed aan Altor leidde of weerhield hen. Samitsu had zich haar hele leven nog nooit zwak of ongeschikt gevoeld, behalve als haar Talent haar in de steek liet, maar toch wenste ze dat Cadsuane zou terugkeren om het van haar over te nemen. Wat gefluister in Ailils oor zou natuurlijk elk verlangen van de vrouwe naar de Hoogzetel doen uitdoven, maar dat zou allemaal tot niets leiden, tenzij ze een manier vond om Sashalle van haar doel af te houden. Het maakte niet uit dat Ailil vreesde dat haar dwaze geheimpjes uitgekraamd werden, maar als er tegenstrijdigheden zaten in wat verschillende Aes Sedai tegen haar zeiden, besloot ze misschien wel dat ze beter achter de muren van haar landerijen kon verdwijnen dan te riskeren een zuster voor het hoofd te stoten. Cadsuane zou verstoord zijn als ze Ailil kwijtraakten. Samitsu zelf zou dat ook zijn. Ailil was het kanaal waardoor de helft liep van alle plannen die de edelen uitbroedden, en een maatstaf waaraan je kon aflezen of al dat gekonkel geen belangrijke verstoring zou veroorzaken. Die vervloekte Rode zuster wist dat. En als Sashalle haar toestemming aan Ailil gaf, zou de vrouw naar haar toe rennen in plaats van naar Samitsu Tamagowa.

Terwijl Samitsu nog worstelde met haar dilemma, ging de deur naar de gang open. Er kwam een bleke, strenge Cairhiense vrouw binnen, een hand kleiner dan de Aes Sedai. Haar dikke grijze haren waren in een knoet bijeengebonden in haar nek en ze droeg een donkergrijs gewaad dat bijna zwart leek. Dit was de huidige dracht van de dienaren van het Zonnepaleis. Bedienden kondigden zichzelf uiteraard nooit aan en vroegen geen toestemming om binnen te komen, maar Corgaide Marendevin was niet bepaald een gewone bediende. De zware zilveren ring met grote sleutels aan haar middel was het teken van haar rang. Wie er ook over Cairhien regeerde, de Hoedster der Sleutels regeerde eenvoudig over het Zonnepaleis. En er school niets onderdanigs in Corgaides manieren. Ze maakte een flauwe kniks die zorgvuldig zowel naar Samitsu als Sashalle gericht was. ‘Mij is gevraagd om u al wat ongewoon is te berichten,’ zei ze tegen niemand, hoewel het Samitsu was die het gevraagd had. Waarschijnlijk had ze even snel geweten van de machtsstrijd tussen hen als Samitsu en Sashalle zelf. Weinig in het paleis ontsnapte haar aandacht. ‘Mij is gezegd dat er een Ogier in de keuken is. Hij en een jongeman schijnen op zoek te zijn naar werk, maar ik heb nog nooit gehoord dat Ogier-steenhouwers samenwerken met mensen. En stedding Tsofu heeft bericht dat er in de nabije toekomst geen steenwerkers beschikbaar zouden zijn, uit geen enkele stedding, na de... gebeurtenissen.’ De pauze was nauwelijks te merken en haar sombere gezicht veranderde niet, maar de helft van alle geruchten over de aanval op het Zonnepaleis legde de schuld bij Altor en de andere helft bij de Aes Sedai. Een paar verhalen hadden het over de Verzakers, maar alleen om ze met Altor of met de Aes Sedai in verband te brengen.

Samitsu kneep haar lippen opeen en zette die vervloekte wirwar van zich af die Cairhienin maakten van alles waarbij ze betrokken waren. Het had weinig zin de betrokkenheid van de Aes Sedai te ontkennen; de Drie Geloften hadden niet veel effect in een stad waar een eenvoudig ja of nee zes elkaar tegensprekende geruchten kon laten ontstaan. Maar Ogier... De paleiskeukens namen zelden voorbijtrekkende vreemdelingen op, maar de koks zouden een Ogier waarschijnlijk wel een warme maaltijd geven, gewoon omdat ze zo zelden gezien werden. En sinds vorig jaar waren ze nog zeldzamer te zien. Soms zag men er wel een paar, maar ze liepen altijd heel snel, zoals alleen een Ogier kon doen. En ze bleven zelden langer op een plek dan om ergens te slapen. Ze reisden bijna nooit met mensen samen, laat staan dat ze met hen samenwerkten. Maar dit stel riep iets in haar gedachten op. Ze hoopte het naar boven te halen door een paar vragen te stellen en opende haar mond al.

‘Dank je, Corgaide,’ zei Sashalle met een glimlach. ‘Je bent heel behulpzaam. Maar zou je ons nu alleen willen laten?’ Kortaf zijn tegen de Hoedster van de Sleutels stond gelijk aan vuil beddengoed dat niet werd verschoond, slecht gekruide maaltijden, niet-geleegde nachtpo’s of boodschappen die verdwenen. Kortom: aan duizenden kleine vervelende dingen die je leven ellendig konden maken en je dwars konden zitten. Maar de glimlach haalde voor Corgaide de angel uit Sashalles woorden. Ze neeg haar hoofd instemmend en maakte opnieuw een vluchtige kniks, maar deze keer duidelijk naar Sashalle.

De deur was nog niet gesloten of Samitsu zette haar zilveren beker zo hard terug op het blad dat de warme wijn over haar pols spatte en keerde zich boos om naar de Rode zuster. Ze stond op het punt om de macht over Ailil kwijt te raken en nu scheen het Zonnepaleis zelf door haar vingers te glippen. Corgaide zou nog eerder vleugels krijgen en gaan vliegen dan dat ze voor zich zou houden wat ze hier gezien had. En wat ze ook zei, het zou zich als een lopend vuurtje door het paleis verspreiden, van de bedienden tot aan de stalknechten. Die laatste kniks had heel duidelijk gemaakt wat Corgaide ervan vond. Licht, wat haatte Samitsu Cairhien! De beleefdheid tussen de zusters onderling zat heel diep, maar Sashalles rang was niet hoog genoeg om over deze ramp haar tong in bedwang te houden en ze was van plan haar er flink van langs te geven. Ze staarde nijdig naar de ander en zag toen Sashalles gezicht – zag het toen, misschien wel voor het eerst, werkelijk – en plotseling wist ze waarom het haar zo’n moeite kostte om de Rode zuster rechtstreeks aan te kijken. Het was niet langer het gezicht van een Aes Sedai, dat buiten tijd en ouderdom stond. De meeste mensen wisten niet hoe zo iemand eruitzag tot iemand het hen aanwees, maar voor een andere zuster was het onmiskenbaar. Misschien was er nog iets blijven hangen, iets wat Sashalle er mooier deed uitzien dan ze werkelijk was, maar werkelijk iedereen kon zien dat ze nog net niet van middelbare leeftijd was. Dat besef verlamde Samitsu’s tong. Wat bekend was over vrouwen die gesust waren, was weinig meer dan een gerucht. Ze vluchtten weg en verborgen zich voor andere zusters, en uiteindelijk stierven ze. Gewoonlijk na niet al te lange tijd. Het verlies van saidar was meer dan de meeste vrouwen lang konden verdragen. Maar dat was allemaal maar kletspraat; voor zover ze wist had er al heel lang niemand meer moed gehad om te proberen er meer over te weten te komen. De zelden erkende vrees die in een donker hoekje van de geest van elke zuster huisde, dat dat noodlot in een onbewaakt ogenblik ook haar kon overkomen, weerhield iedereen ervan om meer te willen weten. Zelfs Aes Sedai konden hun ogen afwenden als ze iets niet wensten te zien. Maar altijd waren er die geruchten, hoewel ze zelden ter sprake kwamen en altijd zo vaag waren dat je je nooit voor de geest kon halen waar je ze voor het eerst had opgepikt, fluisteringen die je nauwelijks hoorde, maar die altijd rondzweefden. Er was een gerucht dat Samitsu zich maar half herinnerde, tot nu, dat zei dat een vrouw die gesust was weer jong werd als ze bleef leven. Dat had altijd belachelijk geleken, tot nu. Het vermogen om weer te geleiden had Sashalle niet alles teruggegeven. Ze zou weer jarenlang met de Kracht moeten oefenen om het uiterlijk terug te krijgen dat haar in de ogen van elke zuster weer tot Aes Sedai zou verheffen. Of... zou ze het terugkrijgen? Het leek onvermijdelijk, maar dit was onbekend gebied. En als haar gezicht veranderd was, was dan al het andere in haar ook veranderd? Samitsu huiverde, meer nog dan ze gehuiverd had bij de gedachte aan sussen. Misschien was het maar goed dat ze heel voorzichtig was geweest in haar pogingen te doorgronden hoe Damers Heling werkte. Sashalle speelde met haar Aielketting en leek zich niet bewust van Samitsu’s boosheid en haar onderzoekende blikken. ‘Het kan niets te betekenen hebben, of juist wel,’ zei ze, ‘maar Corgaide vertelde alleen maar wat ze gehoord heeft. Als we iets te weten willen komen, zullen we zelf moeten kijken.’ Zonder verder iets te zeggen nam ze haar rokken op en liep de deur uit. Samitsu had de keus om achter haar aan te gaan of achter te blijven. Maar dat laatste was ondenkbaar.

Sashalle was niet veel groter dan zij, maar ze moest zich haasten om bij te blijven toen de Rode zuster snel door de brede gangen met hun rechte gewelven liep. Vooroplopen was uitgesloten, tenzij ze bereid was het op een hollen te zetten. Ze knarsetandde in stilte. Openlijk ruziemaken met een zuster was op zijn best onbetamelijk. Sterker nog, het had helemaal geen zin. Het zou alleen maar het gat waar ze in zat dieper maken. Ze kreeg een sterke aandrang om tegen iets aan te schoppen.

De op regelmatige afstand staande olielampen gaven zelfs in de donkerste gangen voldoende licht. Slechts hier en daar hingen wat kleden met geordende afbeeldingen van jachtpartijen of dappere edelen in een veldslag. In een paar nissen stond wat gouden sierwerk of Zeevolk-porselein en in enkele gangen waren de kroonlijsten verwerkt tot een fries, waarvan het meeste onbeschilderd was gebleven. Dat was alles. Cairhienin verborgen hun rijkdommen, zoals ze met zoveel zaken deden.

De bedienden haastten zich als nijvere mieren door de gangen. Ze droegen diepzwarte livreien, behalve degenen die in dienst waren van edelen die in het paleis verbleven. Vergeleken met de rest leek hun kleding bijna vrolijk, met de tekens van hun Huis op de borst geborduurd en met kragen en soms mouwen in de kleur van hun Huis. Een of twee droegen zelfs een jas in die kleuren, en onder de andere dienaren leken het wel uitlanders. Maar ze hielden allemaal hun blikken op de grond gericht en namen nauwelijks de tijd om in het voorbijgaan een snelle buiging of kniks voor de twee zusters te maken. Het Zonnepaleis had honderden dienaren nodig en het leek wel alsof ze deze morgen met zijn allen tegelijk hun plichten vervulden. Er slenterden ook edelen door de gangen. Zij groetten de Aes Sedai in het voorbijgaan, met zachte stem en een zorgvuldig evenwicht tussen de illusie van gelijkheid en de werkelijke stand van zaken. Ze bevestigden het oude gezegde dat vreemde tijden ook vreemde reisgezellen maakten. Oude vijandschappen waren opzij gezet in het aangezicht van nieuwe gevaren. Voorlopig. Bleke Cairhiense edelen in donkere zijden jassen met smalle kleurige linten aan de voorzijde, sommigen met de voorzijde van hun hoofd geschoren en gepoederd op de manier van krijgslieden, liepen samen op met lange, donker- huidige Tyreners, die in hun fel gekleurde jassen met gestreepte mouwen boven hen uittorenden. Daar liep een Tyreense edelvrouwe met een met paarlen bestikt kapje en in een kleurig brokaten gewaad arm in arm met een kleinere Cairhiense edelvrouwe die haar haren had opgemaakt in een hoog bouwsel dat moeiteloos boven het hoofd van haar gezellin uitstak. Allemaal boezemvrienden en vertrouwelingen van elkaar.

Sommige mensen zagen er vreemder uit dan de rest. De laatste tijd droeg een aantal vrouwen uitlandse kleren. Ze zagen kennelijk niet hoe dat de aandacht van de mannen trok, en dat zelfs de bedienden moeite moesten doen om niet te staren. Nauwe broeken en jassen die nauwelijks over de heupen vielen waren geen dracht voor vrouwen, hoeveel pogingen er ook gedaan werden om alles met borduurwerk of edelstenen te verfraaien. Halskettingen en armbanden en spelden met waaiers van kleurrijke veren vestigden alleen maar meer aandacht op deze vreemdsoortigheden. En die fel gekleurde laarzen met hun hielen die wel een handbreedte aan de lengte van deze vrouwen toevoegde, dreigden de dragers met elke wankele stap om te laten vallen.

‘Schandalig,’ mopperde Sashalle, toen ze een dergelijk gekleed stel opmerkte en kneep afkeurend in haar rokken. ‘Schandelijk,’ mompelde Samitsu voor ze er erg in had en sloot toen haar mond zo stevig dat haar tanden ervan klikten. Ze moest haar tong in bedwang houden. Alleen maar instemmen omdat ze het ermee eens was, was een gewoonte die ze zich nauwelijks bij Sashalle kon veroorloven.

Maar ze kon het niet helpen dat ze het paar afkeurend nakeek. En ook wat verwonderd. Een jaar geleden zouden Alaine Chuliandred en Fionnda Annariz elkaar naar de keel gevlogen zijn. Nou ja, hun gewapende volgelingen dan. En wie had ooit verwacht dat Bertome Saighan en Weiramon Saniago vreedzaam naast elkaar liepen zonder naar de dolk in hun riem te grijpen? Vreemde tijden en vreemde reisgezellen. Ze speelden ongetwijfeld het Spel der Huizen en streefden zoals altijd naar de overhand, maar de lijnen van verdeeldheid die ooit in steen getrokken waren, bleken uiteindelijk met water getekend te zijn. Zeer vreemde tijden.

De keukens waren helemaal beneden, achter in het Zonnepaleis. Het was een verzameling ruimtes met stenen muren en een balken zoldering rond een grote raamloze ruimte, vol met ijzeren kachels en bakstenen ovens en plavuizen haarden. De hitte was voldoende om iedereen de sneeuw buiten te laten vergeten, of zelfs dat het winter was.

Gewoonlijk zouden zwetende koks en hulpjes in hun witte schorten druk bezig zijn met de voorbereidingen voor het middagmaal: brood kneden op lange met bloem bestoven marmeren tafels en gebraad en gevogelte bedruipen dat op het spit in de haarden draaide. Maar nu waren er alleen de honden die de spitten lieten ronddraaien, begerig om hun hapje van het gebraad te verdienen. Er stonden grote manden met ongeschilde knolrapen en met wortelen die fijngehakt hadden moeten zijn, terwijl zoete en kruidige geuren opstegen uit onbewaakte sauspannen. Zelfs de keukenmeiden en -jongens, die verstolen hun gezichten aan hun schorten afveegden, stonden aan de rand van een groep vrouwen die om een van de tafels stond. Vanaf de deur zag Samitsu de achterkant van het hoofd van een Ogier. Hij zat aan tafel en stak boven iedereen uit. Ogier waren zittend al langer dan de meeste rechtopstaande mannen. Natuurlijk moest je hierbij wel bedenken dat Cairhienin bijna allemaal vrij klein waren. Ze legde een hand op Sashalles arm en de ander hield zowaar stil zonder te protesteren.

‘...verdwenen zonder een aanwijzing waar hij naartoe ging?’ vroeg de Ogier met een diepe rommelende stem, alsof de aarde beefde. Zijn lange oorpluimen staken door zijn donkere haar dat tot aan zijn hoge kraag kwam en bewogen onrustig heen en weer. ‘Ach, hou toch op over hem, Meester Ledar,’ zei een vrouwenstem met een trilling die goed geoefend leek. ‘Een slechterik was het. Rukte het halve paleis uit elkaar met de Ene Kracht, dat deed-ie. Hij kon je bloed in ijs veranderen door alleen maar naar je te kijken, en hij hielp je nog eerder om zeep dan dat hij naar je keek. Duizenden zijn er door zijn hand gestorven. Tienduizenden! O, ik praat niet graag over hem.’

‘Voor iemand die niet graag over iets wil praten, Eldrid Methin,’ zei een andere vrouw scherp, ‘heb je je mond maar zelden dicht.’ Ze was stevig en voor een Cairhienin vrij lang, bijna even lang als Samitsu zelf. Ze moest de eerste kokkin zijn, want de anderen knikten instemmend, giechelden en zeiden op vleierige toon: ‘U hebt gelijk, Vrouwe Beldair.’ Dienaren hadden hun eigen rangorde, waar even strikt de hand aan gehouden werd als in de Toren zelf. ‘Maar het is niet echt aan ons om over dat soort zaken te kletsen, Meester Ledar,’ ging de vrouw door. ‘Zaken van de Aes Sedai, dat zijn het, en niet die van ons of u. Vertel ons meer over de Grenslanden. Hebt u echt Trolloks gezien?’

‘Aes Sedai,’ mompelde een man die door de menigte rond de tafel niet gezien kon worden. Dat moest Ledars gezel zijn. Samitsu zag deze ochtend geen volwassen man onder het keukenpersoneel. ‘Zeg eens, geloof je echt dat ze die mannen aan zich gebonden hebben, die Asha’man? Als zwaardhanden? En hoe zit het met die ene die gestorven is? Je hebt nooit gezegd hoe dat kwam.’

‘Het was de Herrezen Draak die hem gedood heeft,’ sprak Eldrid op hoge toon. ‘En natuurlijk als zwaardhand; hoe anders zou een Aes Sedai een man binden? O, vreselijk waren die Asha’man. Ze kunnen je met één blik in steen veranderen. Je herkent ze zó. Vreselijke gloeiende ogen, dat hebben ze.’

‘Stil, Eldrid,’ zei vrouw Beldair streng. ‘Misschien waren het Asha’man, misschien ook niet, Meester Onderheuvel. Alles wat ik of wie dan ook kan zeggen, is dat ze bij hém waren.’ De nadruk in haar stem gaf duidelijk aan over wie ze het had. Eldrid mocht Rhand Altor dan vrezen, maar deze vrouw wenste hem zelfs niet te noemen. ‘En zodra hij verdween begonnen de Aes Sedai hun te zeggen wat ze moesten doen en ze deden het. Natuurlijk weet iedere dwaas wel dat hij een Aes Sedai moet gehoorzamen. Hoe dan ook, die kerels zijn nu allemaal vertrokken. Waarom hebt u zo’n belangstelling voor hen, Meester Onderheuvel? Is dat een Andoraanse naam?’ Ledar wierp het hoofd in de nek en lachte, een dreunende lach die door de hele ruimte klonk. Zijn oren trilden heftig. ‘O, we willen alles weten over de plekken die we bezoeken, Vrouwe Beldair. De Grenslanden, zei u? U denkt misschien dat het hier koud is, maar we hebben in de Grenslanden bomen zien opensplijten van de kou als noten in een vuur. Jullie hebben ijsschotsen in de rivier, die stroomafwaarts komen drijven, maar wij hebben bevroren rivieren gezien die zo breed als de Alguenya waren, zodat kooplieden er karavanen met vol geladen wagens overheen konden rijden, en mannen vissen er door gaten in het ijs dat wel twee pas dik is. ’s Nachts zie je gordijnen van licht in de hemel die wel lijken te knetteren, helder genoeg om de sterren te doen verbleken, en...’

Zelfs vrouwe Beldair werd door het verhaal meegezogen en leunde naar de Ogier toe, maar een van de keukenjongens, die te klein was om langs de volwassenen te kijken, keek over zijn schouder. Zijn ogen werden groot toen hij Samitsu en Sashalle ontwaarde. Hij bleef hen aanstaren alsof hij in hun blikken gevangenzat, maar reikte met een hand naar vrouw Beldair tot hij een mouw te pakken kreeg en eraan rukte. De eerste keer schudde ze hem los zonder om te kijken. Bij de tweede keer keek ze nijdig om. Toen zag ook zij de Aes Sedai. ‘De genade zij met u, Aes Sedai,’ zei ze, terwijl ze haastig losse haarpieken in haar kapje stopte en een kniks maakte. ‘Hoe kan ik u van dienst zijn?’ Ledar brak midden in zijn zin af en even verstijfden zijn oren. Hij keek niet om naar de deuropening.

‘Wij wensen uw bezoekers te spreken,’ zei Sashalle en kwam de keuken in. ‘We zullen uw keuken niet lang verstoren.’

‘Natuurlijk, Aes Sedai.’ Als vrouwe Beldair verrast was door twee zusters die met keukenbezoek wilden spreken, liet ze dat niet blijken. Haar hoofd zwaaide van links naar rechts en ze nam iedereen in zich op. Ze klapte in haar mollige handen en begon bevelen te spuien. ‘Eldrid, die knolrapen schillen zich niet vanzelf. Wie hield de vijgensaus in de gaten? Er is moeilijk aan gedroogde vijgen te komen! Waar is je druiplepel, Kasi? Andil, rennen. Haal wat...’ Koks en keukenhulpen vlogen uit elkaar in iedere richting en al gauw was de keuken gevuld met het gekletter van potten en pollepels, hoewel iedereen zo stil mogelijk probeerde te werken om de Aes Sedai niet te storen. Ze probeerden zelfs niet in hun richting te kijken, hoewel dat wel enige moeite kostte.

De Ogier kwam moeiteloos overeind en zijn hoofd reikte bijna tot aan de dikke zolderbalken. Zijn kleren waren zoals Samitsu zich herinnerde van eerdere ontmoetingen met Ogier: een lange, donkere jas die uitwaaide over kaplaarzen. Vlekken op zijn jas zeiden haar dat hij flink wat gereisd had; Ogier waren een kieskeurig volkje. Hij wendde zich half tot haar en Sashalle en maakte een buiging. Hij wreef over zijn brede neus alsof die jeukte en verborg daarmee zijn gezicht gedeeltelijk. Maar voor een Ogier leek hij vrij jong te zijn. ‘Vergeef ons, Aes Sedai,’ mompelde hij, ‘maar we moeten echt verder.’ Hij bukte zich en raapte een enorme leren tas op waar bovenop een grote opgerolde deken was vastgebonden. De tas puilde uit met allerlei hoekige vormen, net als de grote zakken van zijn jas. Hij hees de brede draagriem over een schouder. ‘We hebben nog een lange weg te gaan voor het vallen van de nacht.’ Maar zijn gezel bleef met gespreide handen op het tafelblad zitten. Het was een jongeman met lichtblond haar en een baard van een week. Aan zijn gekreukte bruine jas te zien had hij er wel meer dan één nacht in geslapen. Hij keek met een achterdochtige blik naar de Aes Sedai. Zijn donkere ogen waren die van een in het nauw gedreven vos. ‘Waar gaan jullie naartoe dat je bij het vallen van de avond kunt bereiken?’ Sashalle bleef voor de jonge Ogier stilstaan, dichtbij genoeg om haar hoofd in de nek te moeten leggen om hem aan te kijken, maar ze deed het heel bevallig. ‘Ben je op weg naar de bijeenkomst waarvan we gehoord hebben, in stedding Shangtai? Meester... Ledar, is het niet?’

Zijn lange oren bewogen heftig en bleven toen stilliggen. Zijn enorme ogen vernauwden zich tot de uiteinden van zijn hangende wenkbrauwen tegen zijn wangen aan lagen. ‘Ledar, zoon van Shandin, zoon van Koimal, Aes Sedai,’ zei hij met tegenzin. ‘Maar ik ga beslist niet naar de Grote Stronk. De Ouderen zouden me niet binnen gehoorsafstand willen hebben.’ Hij grinnikte met een diepe basstem, maar het klonk gedwongen. ‘Waar wij naartoe willen zullen we vanavond niet bereiken, Aes Sedai, maar elke roede die we achter ons laten is een roede die we morgen niet hoeven te lopen. We moeten opstappen.’ De jonge gezel stond op en speelde onzeker met het lange gevest van het zwaard in zijn riem. Maar hij maakte geen aanstalten om de tas en de dekenrol aan zijn voeten op te pakken toen de Ogier in de richting van de deur naar de straat liep. Zelfs niet toen de Ogier over zijn schouder keen en zei: ‘We moeten gaan, Karldin.’

Sashalle gleed met een vloeiende beweging naar de Ogier toe, hoewel ze drie stappen moest doen tegen één van hem. ‘Je vroeg naar werk als metselaar, Meester Ledar,’ zei ze bruusk,’ maar je handen zijn niet zo vereelt als die van de metselaars die ik ben tegengekomen. Het zou beter voor je zijn om mijn vragen te beantwoorden.’ Samitsu onderdrukte een zegevierend glimlachje en ging naast de Rode zuster staan. Dus Sashalle dacht dat ze haar gewoon opzij kon zetten om zelf uit te zoeken wat er aan de hand was? Nou, er stond haar een verrassing te wachten. ‘Je moet echt nog een poosje blijven,’ zei ze zachtjes tegen de Ogier. Door de geluiden in de keuken zou niemand iets kunnen opvangen, maar dat was geen reden voor zorgeloosheid. ‘Toen ik naar het Zonnepaleis kwam, had ik al gehoord van een jonge Ogier, een vriend van Rhand Altor. Hij verliet Cairhien een paar maanden geleden, vergezeld door een jongeman die Karldin heette. Dat klopt, Loial?’ De oren van de Ogier werden slap. De jongeman slikte een ruwe vloek in die zeer zeker ongepast was in tegenwoordigheid van een paar zusters. ‘Ik vertrek wanneer ik wil, Aes Sedai,’ zei hij ruw, maar op zachte toon. Hij bleef van haar naar Sashalle kijken, maar hield ook het keukenpersoneel in de gaten. ‘Voor ik ga, wil ik een paar antwoorden. Wat is er met... mijn vrienden gebeurd? En met hém? Is hij krankzinnig geworden?’ Loial zuchtte diep en maakte een kalmerend gebaar met een van zijn enorme handen. ‘Kalm, Karldin,’ mompelde hij. ‘Rhand zou het niet op prijs stellen als je moeilijkheden met de Aes Sedai zou veroorzaken. Kalm.’ Karldins stuurse blik werd alleen maar stuurser. Het kwam Samitsu ineens voor dat ze dit op een betere manier had kunnen aanpakken. Dit waren niet de ogen van een in het nauw gedreven vos, maar die van een wolf. Ze was te zeer gewend geraakt aan Damer en Jahar en Eben, veilig gebonden en getemd. Dat was misschien wat overdreven, hoewel Merise het met Jahar probeerde, maar het scheen dat de verschrikking van gisteren de zelfgenoegzaamheid van vandaag kon worden als je er maar lang genoeg aan blootgesteld was. Karldin was ook een Asha’man, en niet gebonden of getemd. Had hij het mannelijke deel van de Kracht gegrepen? Ze moest bijna lachen. Vlogen vogels?

Sashalle bekeek de jonge gezel met een onderzoekende blik. Haar handen lagen te stil op haar rokken, maar Samitsu was blij dat ze het licht van saidar niet om haar heen zag gloeien. Asha’man konden het voelen als een vrouw de Kracht vasthield en dat zou hem kunnen verleiden... tot onbezonnen daden. Zeker, zij en Sashalle konden hem samen de baas – maar ook als hij de Kracht al gegrepen had? Natuurlijk konden ze hem de baas. Natuurlijk – maar het zou veel beter zijn als het niet hoefde.

Sashalle nam de leiding niet over, dus legde Samitsu lichtjes een hand op zijn linkerarm. Door zijn mouw heen voelde die aan als een ijzeren staaf. Hij voelde zich dus even weinig op zijn gemak als zijzelf. Even weinig als zijzelf? Licht, Damer en die twee anderen hadden haar inzichten om zeep geholpen!

‘De laatste keer dat ik hem zag leek hij me even normaal als de meeste mannen,’ zei ze zacht, met een klein beetje nadruk. Geen enkel lid van het keukenpersoneel was dichtbij, maar een paar wierpen verstolen blikken naar de tafel. Loial ademde opgelucht uit en het klonk als de wind die door de opening van een grot blies, maar ze hield haar aandacht op Karldin gericht. ‘Ik weet niet waar hij is, maar een paar dagen geleden was hij nog in leven.’ Alanna was verder zo gesloten als een oester geweest en aanmatigend bovendien, met Cadsuanes bericht in haar vuist. ‘Fedwin Mor stierf aan vergif, vrees ik, maar ik heb geen benul wie het hem heeft toegediend.’ Tot haar verrassing schudde Karldin slechts met een spijtig vertrokken gezicht zijn hoofd en mompelde iets onverstaanbaars over wijn. ‘Wat de anderen aangaat, zij zijn uit vrije wil zwaardhand geworden.’ Voor zover een man iets uit vrije wil deed. Haar eigen Roshan had zeker geen zwaardhand willen worden, tot zij besloten had dat ze hem als zwaardhand wilde. Zelfs een vrouw die geen Aes Sedai was kon een man meestal wel overhalen om te doen wat zij wenste. ‘Ze geloofden dat het een betere keuze was, veiliger ook, dan terug te keren naar... de anderen zoals jij. Zie je, de schade hier werd met saidin aangericht. Je begrijpt toch wie erachter moet hebben gezeten? Het was een poging om degene te doden voor wiens geestelijke gezondheid je vreest.’

Dat scheen hem ook al niet te verbazen. Wat waren die Asha’man toch voor lieden? Was hun zogenaamde Zwarte Toren een plaats waar gemoord werd? Maar de gespannenheid verdween uit zijn arm en plotseling was hij niets anders dan een vermoeide reiziger die zich nodig moest scheren. ‘Licht!’ zuchtte hij. ‘Wat doen we nu, Loial? Waar moeten we naartoe?’

‘Ik... weet het niet,’ zei Loial. Zijn schouders zakten vermoeid in en zijn lange oren hingen slap. ‘Ik... We moeten hem vinden, Karldin. Hoe dan ook. We kunnen nu niet opgeven. We moeten hem laten weten dat we gedaan hebben wat hij gevraagd heeft. Zo goed als we konden.’

En wat mocht dat dan wel zijn wat Altor gevraagd had, vroeg Samitsu zich af. Met wat geluk kon ze een hoop van deze twee opsteken. Een vermoeide man of Ogier, die zich verloren en alleen voelde, was rijp om vragen te beantwoorden.

Karldin schrok op en zijn hand klemde zich om het gevest van zijn zwaard. Samitsu slikte een vloek in toen een bediende de kamer in rende met haar rokken zowat tot haar knieën. ‘Heer Dobraine is vermoord!’ kreet de vrouw. ‘We worden allemaal in ons bed vermoord! Met eigen ogen heb ik de doden zien lopen, de ouwe Maringil zelf, en mijn moe zegt dat de geesten je doden als er een moord gepleegd is! Ze...’ Haar stem stief weg toen ze de aanwezigheid van de twee Aes Sedai opmerkte en ze kwam schuifelend tot stilstand met haar rokken nog steeds vastgeklemd. Het keukenpersoneel scheen ook verstard, glurend uit hun ooghoeken wat de Aes Sedai zouden doen. ‘Niet Dobraine,’ kreunde Loial. Zijn oren lagen plat tegen zijn hoofd. ‘Niet hij.’ Hij zag er even bedroefd als boos uit en zijn gezicht was hard als steen. Samitsu geloofde niet dat ze een Ogier ooit in woede gezien had.

Voordat Samitsu haar lippen maar kon bewegen sprak Sashalle scherp tegen de dienstmeid: ‘Wat is je naam? Hoe weet je dat hij vermoord is? Hoe weet je zelfs maar dat hij dood is?’ De vrouw slikte, haar ogen gevangen in de koele blik van Sashalle. ‘Cera, Aes Sedai,’ zei ze aarzelend en boog haar knieën in een kniks. Toen pas merkte ze dat ze haar rokken nog steeds vasthield. Ze streek ze haastig glad, wat haar een nog roder hoofd scheen te bezorgen. ‘Cera Donail. Ze zeggen... Iedereen zegt dat heer Dobraine is... Ik bedoel, hij was... Ik bedoel...’ Ze slikte weer. ‘Ze zeggen allemaal dat zijn kamer onder het bloed zit. Hij is gevonden in een grote plas bloed. Met zijn hoofd er afgehakt, zeggen ze.’

‘Zé zeggen een heleboel,’ zei Sashalle grimmig, ‘en meestal hebben ze het bij het verkeerde eind. Samitsu, kom mee. Als heer Dobraine inderdaad gewond is, kun je misschien iets voor hem doen. Loial, Karldin, jullie komen ook mee. Ik wil jullie niet uit het gezicht verliezen voor ik de kans heb gehad een paar vragen te stellen.’

‘De brand in je vragen!’ gromde de jonge Asha’man en hing zijn bepakking over zijn schouders. ‘Ik vertrek!’

‘Nee, Karldin,’ zei Loial zacht en legde een enorme hand op de schouder van zijn metgezel. ‘We kunnen niet vertrekken zonder te weten hoe het met Dobraine is. Hij is een vriend, zowel van Rhand als van mij. Bovendien, waarom zoveel haast?’ Karldin keek de andere kant op. Hij had geen antwoord.

Samitsu kneep haar ogen dicht en haalde diep adem, maar het hielp niet. Ze liep Sashalle achterna, de keukens uit. Opnieuw moest ze zich haasten om de snelle glijdende voetstappen van de ander bij te benen. Ze moest het zelfs bijna op een holletje zetten, want Sashalle ging er nog sneller vandoor dan eerder.

Zodra ze de deur uit waren steeg het gekakel van stemmen achter hen op. Het keukenpersoneel zou bij de vrouw aandringen op bijzonderheden, die ze waarschijnlijk uit haar duim zou zuigen als ze de antwoorden niet wist. Er zouden zich tien verschillende versies vanuit de keuken omhoog banen en, erger nog, er zouden zich ook tien verschillende versies verspreiden van wat er zich in de keuken had afgespeeld. Corgaide zou beslist al begonnen zijn. Samitsu kon zich nauwelijks een dag voor de geest halen die zo plotseling zo rampzalig was veranderd. Het was alsof je uitgleed op een stuk ijs en dan ontdekte dat er verderop nog een stuk lag en nog een. Na dit alles zou Cadsuane haar levend villen en haar huid voor handschoenen gebruiken!

Loial en Karldin kwamen tenminste mee. Wat ze van hen kon opsteken kon ze misschien nog gebruiken om iets te redden. Terwijl ze zich naast Sashalle voorthaastte wierp ze van tijd tot tijd blikken over haar schouder. De Ogier nam kleine stappen om de Aes Sedai niet voorbij te lopen. Hij zag er bezorgd uit. Waarschijnlijk vanwege Dobraine, maar misschien ook over het ‘zo goed als we konden’ volbrengen van zijn geheimzinnige taak. Dat was een geheim dat ze wilde ontrafelen. De jonge Asha’man had geen moeite om hen bij te houden, hoewel zijn gezicht een koppige trek van tegenzin vertoonde en zijn hand het gevest van zijn zwaard bleef strelen. Hij staarde achterdochtig naar de ruggen van de Aes Sedai en toen hun blikken elkaar kruisten, keek hij Samitsu donker aan. Maar hij was zo verstandig om zijn mond dicht te houden. Ze zou een manier moeten vinden om die mond open te wrikken en er iets anders uit te krijgen dan alleen maar wat gegrauw.

Sashalle keek niet één keer om om er zeker van te zijn dat de twee achter hen aan kwamen, maar het gebons van Ogier-laarzen op de vloertegels vertelde haar waarschijnlijk genoeg. Haar gezicht stond nadenkend en Samitsu zou er een lief ding voor overhebben om te weten waaraan ze dacht. Sashalle mocht dan eedgetrouw zijn aan Rhand Altor, maar wat voor bescherming gaf dat een Asha’man? Ze was per slot van rekening een Rode zuster. Dat was niet veranderd zoals haar gezicht. Licht, dit kon wel het gevaarlijkste stuk ijs van allemaal zijn!

Het was een lange, moeizame klimtocht van de keukens naar de vertrekken van heer Dobraine in de Vollemaanstoren, die gewoonlijk diende voor bezoekende edelen van hoge rang. Onderweg zag Samitsu het bewijs dat Cera beslist niet de eerste was die te horen had gekregen wat de immer naamloze zij te zeggen hadden. Geen eindeloze stromen bedienden nu die door de gangen liepen, maar kleine, opgewonden groepjes die heftig stonden te fluisteren. Bij het zien van de Aes Sedai vlogen ze uit elkaar en stoven ervandoor. Een handvol bleef staan om te gapen naar de Ogier die door het paleis schreed, maar de meesten vluchtten weg. De edelen waren allemaal verdwenen. Die waren ongetwijfeld naar hun vertrekken teruggegaan om te overpeinzen welke mogelijkheden en gevaren de dood van Dobraine hun bood. Wat Sashalle ook mocht denken, Samitsu twijfelde niet langer. Als Dobraine nog had geleefd, zouden zijn bedienden dat allang aan de geruchtenstroom toegevoegd hebben. Die gedachte werd nog verder bevestigd doordat de gang voor Dobraines kamers vol stond met lijkbleke bedienden in het blauwwit van Huis Taborwin. Sommigen huilden en anderen zagen er verloren uit, de grond onder hun bestaan weggeslagen. Op een woord van Sashalle weken ze werktuiglijk of verdoofd voor de Aes Sedai opzij. Verbijsterde blikken gleden over de Ogier heen zonder dat ze echt iets zagen. Slechts een paar dachten eraan om een halfhartige kniks te maken.

De voorkamer was bijna even vol met bedienden van Dobraine, die bijna allemaal stokstijf stonden. Dobraine zelf lag bewegingloos midden in de kamer op een baar. Zijn hoofd zat nog steeds aan zijn lichaam vast, maar zijn ogen waren gesloten en van een lange snee in zijn hoofdhuid liep een spoor opdrogend bloed over zijn verstilde trekken. Uit zijn openhangende mond had een donker straaltje gelekt. Twee bedienden bij wie de tranen over de wangen stroomden, waren net bezig om een lap witte stof over zijn gezicht te leggen, maar ze hielden op toen de Aes Sedai binnenkwamen. Dobraine leek niet te ademen en voorop zijn jas zaten met bloed bevlekte japen. Naast de baar ontsierde een donkere vlek groter dan een mensenlijf het groengele maaswerk van het Tyreense kleed. Iedereen die zoveel bloed verloren had moest wel dood zijn. Er lagen nog twee mannen op de vloer. De ene staarde met zijn glazige, dode ogen naar de zoldering, de andere lag op zijn zij met een ivoren mes tussen zijn ribben, waarvan het lemmet beslist het hart moest hebben bereikt. Het waren beiden bleke Cairhienin in de livrei van paleisbedienden, maar geen enkele bediende droeg zo’n lange dolk met houten heft bij zich zoals die naast de lichamen lag. Een bediende van Huis Taborwin stond op het punt met zijn voet uit te halen naar een van de lichamen. Hij aarzelde even bij het zien van beide zusters, maar plantte zijn voet toch in de ribben van de dode man. De juiste welvoeglijkheid was op een tijdstip als dit ver te zoeken. ‘Haal die lap weg,’ zei Sashalle tegen de mannen bij de baar. ‘Samitsu, kijk of je heer Dobraine nog kunt helpen.’ Wat ze ook dacht, Samitsu was al uit zichzelf naar Dobraine gelopen, maar dat bevel – en het was een bevel! – onderbrak haar snelle pas. Ze klemde de tanden opeen en knielde omzichtig naast de baar, aan de andere kant van de nog steeds vochtige vlek, en legde haar handen op Dobraines bebloede hoofd. Ze gaf er niet om dat er bloed op haar handen kwam, maar bloedvlekken waren niet meer uit zijde weg te krijgen tenzij je geleidde, en ze voelde zich nog altijd schuldig wanneer ze de Kracht voor zoiets gewoons gebruikte.

De benodigde wevingen waren een tweede natuur voor haar, zodat ze zonder nadenken de Bron omhelsde en de Cairhiense edelman ermee schouwde. En verrast met haar ogen knipperde. Ze had gevoelsmatig gehandeld, want ze was er zeker van geweest dat er drie lijken in de kamer lagen, maar er flikkerde nog steeds leven in Dobraine. Een kleine, bevende vlam, die door de schok van een Heling heel wel gedoofd kon worden. De schok van de Heling zoals zij die kende.

Haar ogen zochten de Asha’man. Hij zat gehurkt naast een van de dode bedienden en onderzocht de man kalm, zich niet bewust van de geschokte blikken van de bedienden. Een van de vrouwen ontdekte ineens Loial, die net binnen de deuropening stond, en ze staarde naar hem alsof hij uit de lucht was komen vallen. Met zijn over elkaar gevouwen armen en grimmige gezicht zag de Ogier eruit alsof hij op wacht stond.

‘Karldin, ken je het soort Heling dat Damer Flin gebruikt?’ vroeg Samitsu. ‘Het soort dat alle vijf de Krachten gebruikt?’ Hij dacht even na en keek haar fronsend aan. ‘Flin? Ik weet niet waar je het over hebt. Ik heb trouwens geen Talent voor Heling.’ Hij keek naar Dobraine. ‘Volgens mij is hij dood, maar ik hoop dat je hem kunt redden. Hij was bij Dumaisbron.’ En hij boog zich weer over de jas van de dode bediende heen.

Samitsu likte haar lippen. In omstandigheden als deze leek de opwinding van saidar altijd minder te zijn. In omstandigheden waarin er geen slechtste van kwaden was. Voorzichtig verzamelde ze stromen van Lucht, Geest en Water en weefde die dooreen, een algemene weving van Heling die iedere zuster kende. Sinds onheugelijke tijden had niemand zo’n sterk Talent voor Heling bezeten als zij. De meeste zusters waren beperkt in wat ze konden helen, soms niet meer dan kneuzingen. Zelf kon ze bijna even nauwkeurig helen als een gekoppelde cirkel. De meeste zusters konden de weving zelfs helemaal niet regelen; de meesten probeerden het zelfs niet eens onder de knie te krijgen. Maar zij had het vanaf het begin gekund. Nee, ze kon niet één enkel ding helen en de rest laten zoals het was, zoals Damer kon. Wat zij deed had invloed op al het andere, van de steekwonden tot de verstopte neus waar Dobraine ook last van had. Door te schouwen wist ze alles wat hem mankeerde. Ze kon de ergste verwondingen wegspoelen alsof ze er nooit geweest waren. Maar ze kon ook iemand zodanig helen dat het enkele dagen kostte om erbovenop te komen. Het kostte evenveel van haar krachten, maar het laatste vergde minder van de zieke. Hoe kleiner de veranderingen in het lichaam waren, hoe minder lichaamskracht het kostte. Maar Dobraines wonden waren, behalve de snee in zijn hoofdhuid, allemaal ernstig; vier diepe steekwonden in de longen en twee die het hart hadden geraakt. De sterkste Heling zou hem doden voordat zijn wonden gesloten waren, terwijl de zwakste Heling hem lang genoeg tot leven zou wekken om te verdrinken in zijn eigen bloed. Ze moest een middenweg kiezen en hopen dat ze het bij het rechte eind had. Ik ben de beste die er ooit geweest is, dacht ze verbeten. Dat had Cadsuane haar verteld. Ik ben de beste! Ze veranderde de weving iets en liet die in het lichaam van de bewegingloze man glijden. Een paar dienaren slaakten een kreet van ontsteltenis toen Dobraines lichaam schokte. Hij kwam half overeind en zijn diepliggende ogen sperden zich wijd open, lang genoeg om iets wat maar al te veel leek op een doodsgereutel te slaken. Toen rolden zijn ogen weer weg, en hij gleed uit haar greep weg en viel met een klap terug op de baar. Haastig veranderde ze de kracht van de weving en schouwde hem opnieuw, met ingehouden adem. Hij leefde. Zijn leven hing aan een zijden draadje en hij kon nog steeds doodgaan, maar niet door die steekwonden, tenminste niet rechtstreeks. Door het opdrogende bloed plakte zijn haar aan elkaar, maar er doorheen kon ze het samengetrokken verse roze litteken op zijn hoofdhuid zien. Op zijn borst zou hij ook littekens hebben, en hij zou last van kortademigheid kunnen krijgen als hij zich te veel inspande, als hij het haalde, maar nu leefde hij en dat was wat telde. Voorlopig. Er was nog steeds de kwestie van wie hem dood wilde hebben en waarom. Ze liet de Kracht gaan en stond wankelend op. Het wegstromen van saidar maakte haar altijd moe. Een van de bedienden staarde haar aan, en gaf haar toen aarzelend de doek die hij over het gezicht van zijn meester had willen leggen en ze gebruikte die om haar handen aan af te vegen. ‘Breng hem naar zijn bed,’ zei ze. ‘Probeer hem zo veel mogelijk honingwater te laten drinken. Hij moet zijn krachten zo snel mogelijk terugkrijgen. En zoek een wijsheid op... een Lezer? Ja, een Lezer. Die heeft hij ook nodig.’ Het was nu uit haar handen en kruiden konden helpen. Ze zouden tenminste geen schade aanrichten, komende van een Lezer, en de vrouw zou ervoor zorgen dat ze hem genoeg honingwater gaven, maar ook niet te veel. Met veel buigingen en gemompelde dankbetuigingen namen vier dienaren de draagbaar op en droegen Dobraine verder zijn vertrekken in. De meeste dienaren gingen hen haastig met opgeluchte gezichten achterna en de rest stoof de gang in, waar kreten van blijdschap en vreugde opklonken, en ze hoorde haar naam bijna even vaak als die van Dobraine. Heel prettig. Het zou nog beter geweest zijn als Sashalle niet geglimlacht had en haar een goedkeurend knikje had gegeven. Goedkeurend! Waarom niet meteen een schouderklopje? Voor zover Samitsu had kunnen opmerken, had Karldin geen enkele aandacht aan de Heling geschonken. Hij had het tweede lichaam onderzocht, stond nu op en liep naar Loial toe. Hij probeerde de Ogier iets te laten zien zonder het de Aes Sedai te laten merken. Loial plukte het verfrommelde vel papier uit de hand van de Asha’man en opende het met zijn dikke vingers vlak voor zijn gezicht, zonder zich iets aan te trekken van het nijdige gezicht van Karldin. ‘Maar dit slaat nergens op,’ mompelde de Ogier met gefronste wenkbrauwen onder het lezen. ‘Helemaal nergens op. Tenzij...’ Hij zweeg abrupt en zijn lange oren flapperden. Hij wisselde een gespannen blik met Karldin die een kort knikje gaf. ‘O, dit is heel erg. Als er meer dan twee waren, Karldin, als ze gevonden hebben...’ Een heftig hoofdschudden van de jongeman deed hem opnieuw zijn woorden inslikken.

‘Ik wil dat graag zien,’ zei Sashalle en hield haar hand op. Beleefd of niet, het was geen verzoek.

Karldin probeerde het papier uit Loials hand te grissen, maar de Ogier overhandigde het rustig aan Sashalle, die het papier onbewogen las en toen aan Samitsu gaf. Het was dik, glad en duur papier en zag er nieuw uit. Samitsu moest haar wenkbrauwen ervan weerhouden omhoog te komen terwijl ze las.

Ze had Dobraines handschrift vaak genoeg gezien om de ronde schrijfstijl als de zijne te herkennen. ‘Iemand heeft kennelijk een heel goede vervalser in dienst,’ zei ze, wat haar een minachtend glimlachje van Sashalle opleverde.

‘Het lijkt niet erg waarschijnlijk dat hij het zelf geschreven heeft en door zijn eigen mannen per ongeluk is neergestoken,’ zei de Rode zuster op snijdende toon. Haar blikken hechtten zich aan Loial en de Asha’man. ‘Wat zouden ze gevonden kunnen hebben?’ wilde ze weten. ‘Waar zijn jullie bang voor dat ze het gevonden hebben?’ Karldin blikte uitdrukkingloos terug.

‘Ik weet niet wat, ik bedoelde alleen maar dat ze naar iets op zoek waren,’ zei Loial. ‘Ze moeten hier zijn geweest om iets te stelen.’ Maar zijn pluimoren trilden. De meeste Ogier waren slechte leugenaars, tenminste als ze nog jong waren.

Sashalles krullen dansten toen ze haar hoofd schudde. ‘Wat jullie weten is belangrijk. Jullie vertrekken niet voordat ik het ook weet.’

‘En hoe had je ons willen tegenhouden?’ De rust waarmee Karldin de woorden uitsprak maakten ze des te gevaarlijker. Hij beantwoordde Sashalles blikken kalm, alsof er geen vuiltje aan de lucht was. O ja, zeker een wolf, en helemaal geen vos. ‘Ik heb me een ongeluk naar je gezocht,’ verkondigde Rosara Medrano toen ze binnenstapte, juist in dat ogenblik van gevaarlijke stilte. Ze droeg nog steeds haar rode handschoenen en met bont afgezette mantel, waarvan de kap was teruggeworpen zodat de ivoren kammen in haar zwarte haren zichtbaar waren. Op haar schouders zaten natte plekken van gesmolten sneeuw. Ze was een lange vrouw en even bruin als een Aiel, en ze was er bij het zonnegloren opuit getrokken om bepaalde kruiden te vinden voor een visschotel uit haar geboortestreek Tyr. Ze had slechts een korte blik over voor Loial en Karldin en verspilde geen tijd met vragen over Dobraine. ‘Er is een groep zusters in de stad aangekomen, Samitsu. Ik ben als een gek hierheen gereden om hen voor te zijn, maar ze kunnen elk ogenblik binnen komen rijden. Er zijn Asha’man bij hen, en een van hen is Logain!’

Karldin lachte blaffend, en plotseling vroeg Samitsu zich af of ze lang genoeg zou leven om door Cadsuane gevild te worden.