Korona Mieczy

2 Dziedziniec rzeźnika

Z początku Perrin nie patrzył w dół zbocza, w stronę, w którą się wybierał, tam gdzie tego ranka powinien był jechać razem z Randem. Zamiast tego siedział w siodle, tuż poza kręgiem wozów, i rozglądał się we wszystkich innych kierunkach, aczkolwiek przed oczyma roztaczały się widoki, od których chciało mu się wymiotować. Czuł się tak, jakby go ktoś walnął młotem w brzuch.

Uderzenie młota. Dziewiętnaście świeżych grobów na szczycie przysadzistego wzgórza; dziewiętnastu poległych z Dwu Rzek, którzy mieli już nigdy nie zobaczyć domu. Rzadko który kowal był zmuszany do oglądania ludzi umierających za sprawą jego decyzji. Całe szczęście, że ludzie z Dwu Rzek posłuchali jego rozkazów, bo w przeciwnym razie grobów byłoby więcej. Uderzenie młota. Prostokąty świeżo spulchnionej ziemi zapełniały także sąsiednie zbocze, groby blisko stu Mayenian i jeszcze większej liczby Cairhienian, którzy przybyli do Studni Dumai i tam polegli. Powody albo racje nieważne; poszli za Perrinem Aybarą. Uderzenie młota. Wzgórze na zachodzie pokrywały groby jakby nieco pokaźniejszych rozmiarów, tysiąc albo i więcej. Tysiąc Aielów, pogrzebanych na stojąco, by mogli oglądać każdy wschód słońca. Tysiąc. W tym Panny. Na myśl o poległych mężczyznach żołądek zaciskał mu się w supły; myśl o kobietach sprawiała, że miał ochotę usiąść i zapłakać. Starał się sobie wmówić, że oni wszyscy przybyli tu z własnej woli, że koniecznie chcieli tutaj być. Jedno i drugie było prawdą, ale to on wydawał rozkazy i dlatego ponosił odpowiedzialność za te groby. Nie Rand, nie Aes Sedai, on sam.

Ci Aielowie, którzy pozostali przy życiu, dopiero co przestali śpiewać dla swoich zmarłych ponure pieśni śpiewane partiami, które pokutowały w pamięci.

Zdawali się znajdować ulgę w tych pieśniach. Żałował, że sam nie może jej znaleźć, ale na ile zdołał się zorientować, Aielowie rzeczywiście mało dbali o to, czy żyją, czy umarli. To był szalony naród. Każdy człowiek przy zdrowych zmysłach pragnął żyć. Każdy człowiek przy zdrowych zmysłach uciekałby najdalej jak może od bitwy, uciekałby, co sił w nogach.

Stepper podrzucił łbem, rozdymając nozdrza, gdy poczuł fetor buchający z dołu i Perrin poklepał go po karku. Aram uśmiechnął się szeroko na widok tego, od czego Perrin tak usiłował się odgrodzić. Twarz Loiala miała tak mało wyrazu, że równie dobrze mogła być wyrzeźbiona z drewna. Usta drgnęły mu nieznacznie i Perrinowi wydało się, że usłyszał: “Światłości, obym już nigdy czegoś takiego nie oglądał”. Zrobiwszy głęboki wdech, zmusił oczy, by powędrowały śladem ich wzroku — w stronę Studni Dumai.

Pod pewnymi względami nie był to widok równie straszny jak groby — niektórych tych ludzi znał od dziecka — ale to wszystko zwaliło się na niego w jednym momencie, podobnie jak woń w jego nosie stało się jakby materialne i uderzyło go między oczy. Natychmiast opadły go wspomnienia, które pragnąłby wyrzucić z pamięci. Ziemia Studni Dumai byłam ziemią mordu, ziemią umierania; a teraz stała się czymś jeszcze gorszym. W odległości niecałej mili stały zwęglone pozostałości wozów ustawionych wokół niewielkiego zagajnika, niemal ukrywającego niskie, kamienne cembrowiny. A wokół wozów...

Rozkotłowane czarne morze, morze sępów, kruków i wron, dziesiątków tysięcy, które wzbijały się w powietrze falami i znowu opadały na ziemię, całkiem maskując rozrytą glebę. Za co Perrin był bardziej niż wdzięczny. Asha’mani stosowali brutalne metody; niszczyli ciało i ziemię z jednaką obojętnością. Shaido poległo zbyt wielu, by dało się ich pogrzebać w ciągu kilku dni, gdyby komukolwiek zależało na ich grzebaniu, toteż sępy, kruki i wrony mogły się najeść do syta. Na ziemi leżały również padłe wilki; Perrin pragnął je pogrzebać, ale wilki nie znały przecież tego obyczaju. Znaleziono trzy ciała Aes Sedai, których Moc nie uratowała przed włóczniami i strzałami w szaleństwie bitwy, a oprócz nich również pół tuzina martwych Strażników. Ci zostali pogrzebani na polance tuż obok studni.

Nie tylko ptaki towarzyszyły poległym. Czarnopióre fale unosiły się wokół lorda Dobraine Taborwina i ponad dwustu zbrojnych z cairhieniańskiej kawalerii, a także wokół Lorda Porucznika Haviena Nurelle i tych wszystkich Mayenian, którzy uszli z życiem, jeśli nie liczyć tych, którzy pilnowali Strażników. Con z dwoma białymi rombami na niebieskim tle, wyróżniające cairhieniańskich oficerów, wszystkich wyjąwszy samego Dobraine, a także czerwone zbroje Mayenian oraz lance z czerwonymi wstęgami czyniły wspólnie paradę męstwa na tej scenie rzeźni, ale Dobraine nie był jedynym, który przykładał chusteczkę do nosa. Tu i tam ktoś wychylał się z siodła i próbował opróżnić już i tak pusty żołądek. Mazrim Taim, niemal dorównujący wzrostem Randowi, stał na ziemi w swym czarnym kaftanie z niebieskozłotymi Smokami pełznącymi w górę rękawów, w towarzystwie może setki Asha’manów. Niektórym z nich też przewracało się w żołądkach. Były tam również dziesiątki Panien, więcej siswai’aman niż Cairhienian, Mayenian i Asha’manów razem wziętych, a także kilka tuzinów Mądrych na dobitkę. Wszyscy rzekomo na wypadek powrotu Shaido albo może na wypadek, gdyby niektórzy z poległych udawali, aczkolwiek zdaniem Perrina każdy, kto by w tym miejscu udawał trupa, prędko postradałby zmysły. Wszystko koncentrowało się wokół Randa.

Obowiązkiem Perrina było znajdować się tam w dole, razem z ludźmi z Dwu Rzek. Rand wypytał go o nich, mówił o zaufaniu do ziomków, ale Perrin niczego mu nie obiecał.

“Będzie musiał poprzestać na mnie i na poległych” — pomyślał. Po jakimś czasie, kiedy już dostatecznie się uzbroi do oglądania tego dziedzińca rzeźnika, tam w dole. Tyle że noże rzeźnika nie kosiły ludzi i były czystsze od toporów, czystsze od sępów.

Odziani w czarne kaftany Asha’mani stapiali się z morzem ptaków — śmierć wchłaniała śmierć — a kruki i wrony wzbijające się do lotu zasłaniały pozostałe, ale Rand i tak się wyróżniał w podartej, białej koszuli, którą nosił już wtedy, kiedy przyszli mu z odsieczą. A może wówczas wcale już nie potrzebował pomocy. Perrin skrzywił się na widok Min stojącej tuż obok Randa w jasnoczerwonym kaftaniku i obcisłych spodniach. To nie było miejsce dla niej, zresztą dla nikogo, ale od momentu oswobodzenia Randa trzymała się go jeszcze bliżej niż Taim. Randowi w jakiś sposób udało się uwolnić i siebie, i ją, jeszcze zanim przebił się do nich Perrin i Asha’mani. Dlatego zapewne uważała, podejrzewał Perrin, że tylko w obecności Randa jest naprawdę bezpieczna.

Rand chodził długimi krokami po tej kostnicy i czasem klepał Min po ramieniu albo przekrzywiał głowę, jakby coś do niej mówił, ale widać było, że myślami krąży gdzie indziej. Wokół nich wirowały ciemne chmary ptactwa; te mniejsze umykały pożywiać się gdzieś indziej, sępy z niechęcią usuwały się z drogi, przy czym niektórym nie chciało się nawet rozwijać skrzydeł; cofały się niezdarnie, wyprężając nieopierzone szyje i skrzecząc butnie. Rand przystawał co jakiś czas, pochylając się nad czyimś ciałem. Niekiedy z jego dłoni wytryskiwał strumień ognia i uderzał w te sępy, które nie chciały zejść z drogi. Za każdym razem Nandera, która prowadziła Panny, albo Sulin, druga po niej, spierały się z nim o coś. Mądre też to chyba czasami robiły, bo szarpały kaftany trupów w taki sposób, jakby coś demonstrowały. A Rand tylko kiwał głową i szedł dalej. Niemniej jednak oglądał się za siebie. Ale tylko do momentu, w którym jego uwagę przyciągnęło jakieś inne ciało.

— Co on wyprawia? — spytał czyjś zły głos przy kolanie Perrina. Rozpoznał ją po zapachu, zanim spojrzał w dół. Kiruna Nachiman, posągowa i elegancka w sukni do konnej jazdy z zielonego jedwabiu i w cienkim lnianym płaszczu chroniącym od kurzu, była siostrą króla Arafel Paitara i możną arystokratką, toteż fakt, że została Aes Sedai, bynajmniej nie przyczynił się do złagodzenia jej sposobu bycia. Nie usłyszał, że podchodzi, tak był pochłonięty smutnymi obserwacjami. — Dlaczego on bierze w tym udział? Nie powinien.

Nie wszystkie Aes Sedai w obozie zostały wzięte do niewoli, aczkolwiek te drugie od wczoraj trzymały się z dala od pozostałych, rozmawiały tylko ze sobą, starając się, jak Perrin podejrzewał, wykoncypować, co się stało na samym końcu. A może próbowały znaleźć sposób na wydostanie się z tego wszystkiego. Nie one teraz były górą. Bera Harkin, jeszcze jedna Zielona, stała przy ramieniu Kiruny, podobna z wyglądu do żony farmera mimo tej twarzy pozbawionej piętna upływu lat i sukni z cienkiej wełny, ale w każdym calu równie dumna jak Kiruna, tyle że na swój własny sposób. Taka żona farmera jak ona kazałaby królowi wytrzeć buty, zanim wejdzie do jej domu, i byłaby przy tym bardzo surowa. To właśnie ona i Kiruna dowodziły wspólnie tymi siostrami, które poprzedniego dnia przybyły do Studni Dumai razem z Perrinem, a może na zmianę przekazywały sobie dowodzenie. Nie było to do końca jasne, ale w przypadku Aes Sedai specjalnie nie dziwiło.

Pozostałe siedem stało nieopodal niczym stadko kuropatw. A może jak stado dumnych lwic, bynajmniej nie zalęknione, gdy odebrano im dowodzenie. Ich Strażnicy stali w szeregu tuż za nimi i o ile siostry z pozoru wyglądały na całkiem spokojne, to Strażnicy nie trudzili się maskowaniem swoich uczuć. Ci mężczyźni, niektórzy odziani w charakterystycznie mieniące się płaszcze, dzięki którym zdawali się częściowo znikać, różnili się mocno między sobą, ale czy to niscy, czy wysocy, czy grubi, czy chudzi, nawet stojąc tak spokojnie, wyglądali jak wcielenie przemocy trzymanej na postrzępionej smyczy.

Perrin znał bardzo dobrze dwie spośród tych kobiet, Verin Mathwin i Alannę Mosvani. Verin, niska, krępa, niekiedy niemalże macierzyńska i roztargniona, kiedy nie wpatrywała się w człowieka badawczo niczym ptak w robaka, należała do Brązowych Ajah. Alanna, szczupła i mrocznie piękna, aczkolwiek ostatnimi czasy z jakiegoś powodu wynędzniała na twarzy, należała do Zielonych. W sumie pięć spośród dziewięciu należało do Zielonych. Kiedyś, jakiś czas temu, Verin powiedziała mu, że nie powinien zbytnio ufać Alannie, i on uwierzył jej bardziej niż tylko na słowo. Nie ufał zresztą żadnej z pozostałych, wliczając w to samą Verin. Rand też im nie ufał, mimo iż walczyły poprzedniego dnia u jego boku i wbrew temu, co stało się na samym końcu. W co zresztą Perrin nie do końca wierzył, choć widział wszystko na własne oczy.

Obok jednego z wozów, w odległości około dwudziestu kroków od sióstr, stało w nonszalanckich pozach co najmniej tuzin Asha’manów. Tego ranka dowodził nimi obdarzony twardą twarzą pyszałkowaty mężczyzna o nazwisku Charl Gedwyn. Wszyscy nosili szpilki w kształcie srebrnego miecza przymocowane do wysokich kołnierzy kaftanów, a czterech albo pięciu, oprócz Gedwyna, miało dodatkowo Smoka ze złotej i czerwonej emalii przypiętego z drugiej strony. Perrin podejrzewał, że te odznaki mają coś wspólnego z rangą. Widział je u kilku pozostałych Asha’manów. Ci tutaj niby nie stali na straży, a jednak jakimś sposobem zawsze pojawiali się tam, gdzie była Kiruna i jej towarzyszki. Demonstrując przy tym całkowity brak skrępowania. I stale wodząc bystrym wzrokiem. Co wcale nie znaczyło, by Aes Sedai zwracały na to uwagę, w każdym razie nie było to widoczne. A jednak siostry pachniały czujnością, zakłopotaniem i wściekłością. Na pewno częściowo z powodu Asha’manów.

— I co? — Ciemne oczy Kiruny błyskały zniecierpliwieniem. Wątpił, by znalazło się wielu takich, którzy kazaliby jej czekać.

— Nie wiem — skłamał, znowu klepiąc Steppera po karku. — Rand nie mówi mi wszystkiego.

Trochę rozumiał — albo tak mu się wydawało — ale nie miał zamiaru dzielić się tym z kimkolwiek. To ujawni Rand, o ile zechce. Wszystkie ciała, które oglądał Rand, należały do Panien; Perrin był o tym przekonany. Panien Shaido, bez wątpienia, ale z kolei nie miał pewności, czy Rand widzi tu jakąś różnicę. Ubiegłej nocy odszedł na pewną odległość od wozów w poszukiwaniu samotności i kiedy głosy mężczyzn zaśmiewających się z radości, że żyją, ucichły, napotkał Randa. Smok Odrodzony, który sprawiał, że cały świat trząsł się w posadach, siedział samotnie na ziemi, w ciemnościach, obejmując się ramionami i kołysząc.

Dla Perrina światło księżyca było niemal równie przydatne jak słoneczne, ale w tamtej chwili pożałował, iż nie jest tak ciemno, że oko wykol. Rand miał ściągniętą i wykrzywioną twarz, twarz człowieka, który ma ochotę krzyczeć, a może jedynie płakać i walczy z tym pragnieniem każdą cząstką swojego jestestwa. Rand i Asha’mani znali sztuczkę Aes Sedai, dzięki której upał na nich nie działał, ale w tym momencie jej nie stosował. Mimo nocnej pory panował skwar większy niż podczas letniego dnia i Rand zalewał się potem tak samo jak Perrin.

Nie obejrzał się, mimo iż buty Perrina szurały głośno po wyschniętej trawie, a za to przemówił ochrypłym głosem, nadal się kołysząc.

— Sto pięćdziesiąt jeden, Perrin. Umarło dzisiaj sto pięćdziesiąt jeden Panien. Za mnie. Widzisz, obiecałem im. Nie sprzeczaj się ze mną! Zamknij się! Odejdź! — Cały dygotał mimo potu. — Nie ty, Perrin, nie ty. Rozumiesz, ja muszę dotrzymywać swoich obietnic. Muszę, choćby to nie wiem jak bolało. Ale muszę też dotrzymywać obietnic złożonych samemu sobie. Choćby to nie wiem jak bolało.

Perrin starał się nie myśleć o losie mężczyzn, którzy potrafili przenosić. Szczęśliwcy umierali, zanim popadli w obłęd; pechowcy umierali później. Rand, niezależnie od tego, czy miał pecha, czy szczęście, był za wszystko odpowiedzialny. Za wszystko.

— Rand, nie wiem, co powiedzieć, ale...

Rand zdawał się go nie słyszeć. Nadal się kołysał. W przód i w tył.

— Isan, ze szczepu Jarra Chareen Aiel. Umarła za mnie dzisiaj. Chuonde z Miagoma z Grani Grzbietu. Umarła za mnie dzisiaj. Agirin z Daryne...

Nie mógł zrobić nic innego, jak tylko przysiąść na piętach i słuchać, jak Rand wymienia wszystkie sto pięćdziesiąt jeden imion głosem napiętym z bólu, słuchać i mieć nadzieję, że Rand zachował zdrowe zmysły.

A jednak, niezależnie od tego, czy Rand był nadal całkiem zdrowy na umyśle, czy też oszalał, Perrin był pewien, że jeśli ciało jakiejś Panny, która walczyła za niego, nie zostanie odnalezione, to taka nie tylko doczeka się przyzwoitego pochówku razem z innymi na grani, ale jej imię będzie przyłączone do listy jako sto pięćdziesiąte drugie. I że nie jest to sprawa Kiruny. Ani to, ani wątpliwości Perrina. Rand musiał zachować zdrowe zmysły, albo w każdym razie dostatecznie zdrowe, i na tym koniec. Światłości, spraw, aby tak było!

“I obym sczezł w Światłości za to, że myślę o tym tak zimno” — pomyślał Perrin.

Kątem oka dostrzegł, jak Kiruna zaciska swe pełne usta. Tak samo jak nie znosiła, gdy kazało się jej czekać, nie lubiła czegoś nie wiedzieć. Byłaby piękna, na ten swój arystokratyczny sposób, gdyby nie to, że miała twarz kogoś nawykłego dostawać wszystko, czego zapragnie. Nie nadętą, tylko absolutnie pewną, że to, czego chce, jest właściwe, słuszne i że się jej należy.

— Wśród tylu kruków i wron w jednym miejscu są zapewne setki, a może tysiące gotowych donieść o tym, co widziały, jakiemuś Myrddraalowi. — Nie starała się ukryć irytacji; mówiła takim głosem, jakby była przekonana, że to Perrin sprowadził te ptaki. — W Ziemiach Granicznych zabijamy je natychmiast. Masz ludzi, a oni mają łuki.

To była prawda; każdy kruk albo wrona mógł być szpiegiem Cienia, ale i tak poczuł, jak wzbiera w nim obrzydzenie. Obrzydzenie i zmęczenie.

— A po co? — Tych ptaków było tyle, że ludzie z Dwu Rzek i Aielowie mogliby wyzbyć się wszystkich strzał, jakie mieli, a szpiedzy i tak by pozostali. Raczej nie istniał sposób na sprawdzenie, który ptak szpiegował, czy ten zabity, czy ten, który uciekł. — Nie dość już tego zabijania? Przecież niebawem będzie go jeszcze więcej. Na Światłość, kobieto, nawet Asha’mani się nasycili.

Przyglądające się im siostry uniosły brwi. Nikt nie przemawiał do Aes Sedai w taki sposób, nawet król czy królowa. Bera obdarzyła go spojrzeniem, które mówiło, że zastanawia się, czy nie wywlec go z siodła i nie wytargać za uszy. Nadal zerkając na jatkę w dole, Kiruna, z twarzą okrytą maską zimnej determinacji, wygładziła spódnice. Loialowi drżały uszy. Żywił głęboki, acz bojaźliwy respekt wobec Aes Sedai; prawie dwakroć wyższy od większości sióstr zachowywał się niekiedy tak, jakby uważał, że któraś mogłaby go nadepnąć, nie zauważywszy, że stanął jej na drodze.

Perrin nie dał Kirunie szansy na odpowiedź. Daj Aes Sedai palec, a weźmie całą rękę, o ile nie więcej.

— Trzymałyście się z dala ode mnie, ale ja mam wam kilka rzeczy do powiedzenia. Wczoraj nie byłyście posłuszne rozkazom. Jeśli chcecie, możecie to nazywać zmianą planów — brnął dalej, gdy ta otwarła usta. — Jeżeli uważacie, że tak brzmi lepiej. — Kiruna i pozostałe osiem Aes Sedai miały czekać razem z Mądrymi, z dala od wiru walki, pod opieką ludzi z Dwu Rzek i Mayenian. Tymczasem one rzuciły się w sam jej środek, zajadle atakując tam, gdzie mężczyźni starali się porąbać wzajem mieczami i włóczniami na karmę dla psów. — Zabrałyście ze sobą Haviena Nurelle i przez to połowa Mayenian straciła życie. Nie wolno wam postępować wedle własnego widzimisię, nie troszcząc się o innych. Ja osobiście nie mam zamiaru patrzeć, jak inni umierają, bo wam się nagle uroi, że znacie lepszy sposób, i do Czarnego z tym, co myślą inni. Rozumiecie mnie?

— Skończyłeś już, wieśniaku? — Głos Kiruny był podejrzanie spokojny. Twarz, którą zwróciła ku niemu, mogła być wyrzeźbiona z ciemnego lodu, i zdawała się cała ociekać urazą. Stała na ziemi, a mimo to w jakiś sposób patrzyła na niego z góry. Nie była to żadna sztuczka Aes Sedai; Faile też tak potrafiła. Podejrzewał, że umiała to większość kobiet. — Powiem ci coś, aczkolwiek nawet ktoś z mierną inteligencją powinien sam się tego domyślić. Zgodnie z Trzema Przysięgami, żadna siostra nie może używać Jedynej Mocy w charakterze broni, chyba że przeciwko Pomiotowi Cienia albo w obronie własnego życia, względnie życia swego Strażnika albo innej siostry. Mogłyśmy stać tam, gdzie chciałeś, i tylko się przypatrywać, choćby do samego Tarmon Gai’don, nie będąc zdolne zrobić niczego skutecznego. Aż do czasu, gdy same znajdziemy się w niebezpieczeństwie. Nie podoba mi się, że muszę tłumaczyć własne postępowanie, wieśniaku. Nie zmuszaj mnie do tego więcej. Zrozumiałeś?

Loial, któremu obwisły uszy, patrzył przed siebie z takim wysiłkiem, iż było jasne, że wolałby się znaleźć wszędzie, nawet przy własnej matce, która chciała go ożenić, tylko nie tutaj. Aram otworzył usta, a przecież zawsze próbował udawać, że Aes Sedai nie robią na nim żadnego wrażenia. Jondyn i Tod zsunęli się z koła wozu z nieco wymuszoną swobodą; Jondynowi udało się odejść spacerowym krokiem, ale Tod uciekł biegiem, oglądając się za siebie przez ramię.

Jej wyjaśnienie brzmiało sensownie, być może mówiła prawdę. Nie, zgodnie z Trzema Przysięgami, z pewnością mówiła prawdę. Ale były w tym również niejasności i luki. Czyli jakby nie mówiła całej prawdy albo się z nią mijała. Siostry mogły równie dobrze narazić się z własnej woli na niebezpieczeństwo, co dałoby im możność posłużenia się Mocą jako bronią, ale Perrin zjadłby własne buty, jeżeli one nie wymyśliły sobie, że dotrą do Randa wcześniej niż ktoś inny. Niech inni sobie zgadują, do czego by w takim przypadku doszło, ale w każdym razie był pewien, że w swoich planach nie przewidziały niczego takiego, co się rzeczywiście stało.

— Idzie — powiedział nagle Loial. — Patrzcie! Rand idzie. — Zniżywszy głos do szeptu, dodał: — Bądź ostrożny, Perrin. — Jak na ogira był to rzeczywiście szept. Aram i Kiruna zapewne usłyszeli go wyraźnie, a może także Bera, ale z całą pewnością nikt oprócz nich. — One ci niczego nie przysięgały! — Jego głos znowu zagrzmiał. — Czy sądzisz, że zechciałby porozmawiać ze mną o zdarzeniach w obozowisku? To mi potrzebne do mojej książki. — Loial pisał książkę o Smoku Odrodzonym albo w każdym razie sporządzał notatki. — Naprawdę nie widziałem zbyt wiele od momentu... gdy zaczęła się walka. — Walczył u boku Perrina, w samym jej środku, władając toporem o drzewcu niemal tak długim jak on sam; człowiek raczej nie zwracał uwagi na wiele, kiedy się starał ujść z życiem. Kiedy się słuchało Loiala, można było pomyśleć, że on jest zawsze gdzieś indziej, gdy nagle robi się niebezpiecznie. — Czy sądzisz, że zechce mi pomóc, Kiruno Sedai?

Kiruna i Bera wymieniły spojrzenia, po czym bez słowa, posuwistymi krokami podeszły do miejsca, gdzie stały Verin i inne. Loial, popatrujący w ślad za nimi, wydał z siebie westchnienie, które zabrzmiało jak podmuch wiatru wiejącego przez jaskinię.

— Naprawdę powinieneś się pilnować, Perrin — wydyszał. — Masz taki niewyparzony język. — Tym razem szept przypominał buczenie trzmiela wielkości kota, a nie mastiffa. Perrin wierzył, że ogir jeszcze się nauczy szeptać, jeżeli spędzi dość czasu w towarzystwie Aes Sedai. Uciszył go gestem, żeby móc coś usłyszeć. Siostry z miejsca zaczęły rozmawiać, ale do uszu Perrina nie dotarł ani jeden dźwięk. Najwyraźniej zbudowały barierę z Jedynej Mocy.

Dla Asha’manów też to było oczywiste. Poderwali się w mgnieniu oka i stanęli na palcach, wszyscy skupieni na siostrach. Nic nie świadczyło o tym, że objęli saidina, męską połowę Prawdziwego Źródła, ale Perrin postawiłby Steppera, że to zrobili. Gedwyn, sądząc po gniewnym grymasie, był gotów natychmiast go użyć.

W tym momencie Aes Sedai usunęły barierę. Założyły ręce i w milczeniu skierowały oczy w stronę zbocza. Asha’mani wymienili spojrzenia, a na koniec Gedwyn dał im jakiś znak ręką, po którym znowu zaczęli udawać rozleniwienie. Gedwyn był wyraźnie rozczarowany. Perrin, powarkując z irytacją, odwrócił się, chcąc wyjrzeć ponad wozami.

Rand wspinał się wolnym krokiem w górę zbocza, z Min uwieszoną u ramienia; po drodze rozmawiał z nią o czymś i klepał ją po ręce. Raz nawet odrzucił głowę w tył i roześmiał się, a ona przekrzywiła swoją i też się roześmiała, odrzucając na plecy ciemne loki, które sięgały jej teraz do ramion. Można go było wziąć za wieśniaka, który prowadza się ze swoją dziewczyną. Tyle że Rand miał u pasa miecz i czasami gładził dłonią jego długą rękojeść. I gdyby nie Taim tuż przy jego drugim ramieniu. A także Mądre idące niemal równie blisko z tyłu. A także krąg Panien, siswai’aman, Cairhienian i Mayenian, którzy dopełniali procesji.

Co za ulga, że jednak nie będzie musiał zejść na dół do tej jatki, niemniej jednak należało przestrzec Randa przed tymi wszystkimi skomplikowanymi animozjami, które spostrzegł tego ranka. Co ma zrobić, jeśli Rand go nie posłucha? Zmienił się od wyjazdu z Dwu Rzek, a przede wszystkim od czasu porwania go przez Coiren i tamto towarzystwo. Nie. Na pewno zachował zdrowe zmysły.

Kiedy Rand z Min weszli do kręgu utworzonego z wozów, większość uczestników procesji zatrzymała się na zewnątrz, ale i tak towarzyszyło im spore zgromadzenie.

Taim, rzecz jasna, ciągnął tuż za Randem jak cień, śniady, obdarzony lekko haczykowatym nosem; Perrin uważał, że wiele kobiet uznałoby go za przystojnego. Wiele Panien z pewnością przyglądało mu się nie raz i nie dwa, z tego typu rzeczami zupełnie się nie kryły. Kiedy Taim wszedł do środka, zerknął na Gedwyna, który nieznacznie pokręcił głową. Taim skrzywił się przelotnie, po czym zniknął równie prędko, jak się pojawił.

Nandera i Sulin deptały Randowi po piętach, ramię w ramię rzecz jasna, a Perrin zastanawiał się, dlaczego nie sprowadziły jeszcze dwudziestu Panien. Miał wrażenie, że zapewne nie pozwalają Randowi nawet wziąć kąpieli, jeżeli Panny nie strzegą wanny. Nie rozumiał, dlaczego Rand się na to godzi. Każda miała shoufę udrapowaną na ramionach, dzięki czemu obnażała krótko przystrzyżone włosy z kitą w tyle czaszki. Nandera była muskularną kobietą, z włosami bardziej siwymi niż blond, ale jej twarde rysy były w jakiś sposób przystojne, o ile nie piękne. W porównaniu z Sulin — żylastą, skórzastą i siwowłosą’- Nandera była urodziwa i niemalże łagodna. Też zerknęły na Asha’manów, niespecjalnie starając się to ukryć, a potem uważnie przyjrzały się obu grupom Aes Sedai. Palce Nandery zamigotały w mowie Panien. Nie po raz pierwszy Perrin pożałował, że nie rozumie tego języka, ale Panna wolałaby raczej wyrzec się włóczni i poślubić ropuchę, zanim nauczyłaby mowy dłoni mężczyznę. Jakaś Panna, której Perrin przedtem nie zauważył, siedząca w kucki pod jednym z wozów w odległości kilku kroków od Gedwyna, odpowiedziała w taki sam sposób i podobnie jeszcze jedna, która do tej chwili bawiła się w kocią kołyskę z siostrą włóczni usadowioną nieopodal więźniów.

Amys wprowadziła Mądre do środka, po czym wzięła je na bok, by naradzić się z Sorileą i kilkoma innymi, które dotąd siedziały w wozach. Mimo zbyt młodej twarzy jak na sięgające do pasa siwe włosy, Amys była ważną osobą, drugą po Sorilei wśród Mądrych. Nie stosowały sztuczek z Jedyną Mocą, by utajnić rozmowę, ale natychmiast otoczyło je siedem albo osiem Panien, które zaczęły coś cicho śpiewać. Jedne przysiadły, inne stały, kilka przykucnęło na piętach, niby każda robiła to samodzielnie, a jednak wszystko w jednym momencie. Jakby uważały go za durnia.

Perrin miał wrażenie, że często wzdycha od czasu, kiedy zaczął się zadawać z Aes Sedai i Mądrymi. A także z Pannami. Kobiety, wszystkie bez wyjątku, ostatnio przyprawiały go prawie o drgawki.

Dobraine i Havien, ze swoimi końmi, a za to bez żołnierzy, weszli na samym końcu. Havien nareszcie zobaczył bitwę; Perrin był ciekaw, czy będzie tak się palił, żeby zobaczyć następną. Mniej więcej w tym samym wieku co Perrin, nie wyglądał tego dnia tak młodo jak jeszcze przed dwoma dniami. Dobraine, który na modłę cairhieniańskich żołnierzy wygalał swe siwe włosy na przodzie czaszki, z pewnością nie był młody, a wczorajsza bitwa z pewnością nie była pierwszą w jego życiu, również wyglądał na starszego i przybitego. Podobnie Havien. Obaj odszukali Perrina wzrokiem.

Innym razem byłby sprawdził, o czym chcą z nim pogadać, ale teraz zsunął się z siodła, cisnął wodze Steppera w stronę Arama i podszedł do Randa. Pozostali byli tam wcześniej od niego. Tylko Sulin i Nandera trwały w swoim milczeniu.

Kiruna i Bera ruszyły z miejsca w tym samym momencie, w którym Rand wszedł do kręgu wozów, a kiedy Perrin zbliżał się do niego, Kiruna mówiła właśnie wielkopańskim tonem:

— Wczoraj nie zgodziłeś się na Uzdrawianie, ale każdy mógłby dostrzec, że jesteś nadal obolały, nawet gdyby Alanna nie była w każdej chwili gotowa wyskoczyć ze... — Urwała, kiedy Bera dotknęła jej ramienia, ale zaraz potem, niemal nie robiąc przerwy, ciągnęła dalej. — Może teraz jesteś gotów poddać się Uzdrawianiu?

Zabrzmiało to jak: “A może przestaniesz się wygłupiać?”

— Trzeba niezwłocznie załatwić sprawę Aes Sedai, Car’a’carnie — powiedziała uroczystym tonem Amys, zagłuszając Kirunę.

— Powinny zostać przekazane naszej pieczy, Randzie al’Thor — dodała Sorilea w tym samym momencie, w którym odezwał się Taim.

— Sprawy Aes Sedai nie trzeba załatwiać, Lordzie Smoku. Moi Asha’mani wiedzą, jak sobie z nimi poradzić. Bez większego kłopotu można je trzymać w Czarnej Wieży. — Ciemne, lekko skośne oczy błysnęły w stronę Kiruny i Bery, a zaszokowany Perrin pojął, że Taim miał na myśli wszystkie Aes Sedai, nie tylko te, które obecnie były w niewoli. A skoro już o tym mowa, spojrzenia, które Amys i Sorilea kierowały w stronę Aes Sedai, mimo iż popatrzyły krzywo na Taima, mówiły to samo.

Kiruna uśmiechnęła się do Taima, do Mądrych, skąpym uśmiechem, który ledwie wykrzywił jej usta. I być może nieco twardszym, gdy został skierowany do mężczyzny w czarnym płaszczu, ale udawała, że nie rozumie, jakie są jego intencje. Wystarczało, że był, kim był.

— W takich okolicznościach — stwierdziła chłodno — jestem pewna, że Coiren Sedai i inne dadzą mi słowo honoru. Nie musisz się martwić...

Pozostali zaczęli natychmiast mówić, wszyscy równocześnie.

— Te kobiety nie mają honoru — stwierdziła z pogardą Amys i tym razem było jasne, że ma na myśli wszystkie. — Jakim sposobem ich słowo miałoby cokolwiek znaczyć? One...

— One są da’tsang — dodała ponurym głosem Sorilea, jakby ogłaszała wyrok, a Bera zmarszczyła czoło. Perrin uznał, że musiała użyć jakiegoś wyrażenia z Dawnej Mowy, znowu miał wrażenie, że je zna, ale nie miał pojęcia, dlaczego ono sprawiło, że Aes Sedai spojrzały groźnie na Mądrą. Albo dlaczego Sulin nagle skinęła głową na znak, że się zgadza. Sorilea ciągnęła dalej nieustępliwie, niczym głaz staczający się ze wzgórza: — Nie zasługują na nic lepszego niż wszyscy inni...

— Lordzie Smoku — powiedział Taim takim tonem, jakby wyjaśniał coś oczywistego — chcesz zapewne, by tymi Aes Sedai, wszystkimi Aes Sedai, zajęli się ci, którym ufasz, ci, którzy, jak wiesz, potrafią z nimi postępować i którzy lepiej...

— Dość! — krzyknął Rand.

Wszyscy umilkli jak jeden mąż, ale ich dalsze reakcje różniły się radykalnie. Twarz Taima przybrała nieodgadniony wyraz, mimo iż pachniał wściekłością. Amys i Sorilea wymieniły spojrzenia i niemal jednocześnie poprawiły szale; ich zapachy też były identyczne i harmonizowały z czystą determinacją malującą się na twarzach. Chciały tego, czego chciały, i zamierzały to dostać, Car’a’carn czy nie. Kiruna i Bera też wymieniły spojrzenia, tak zagadkowe, że Perrin pożałował, iż nie potrafi ich odczytywać tak samo jak zapachów. Oczyma widział dwie spokojne Aes Sedai, które panowały nad sobą i nad wszystkim, nad czym chciały panować; nos wyczuwał dwie niespokojne kobiety, które się bały, i to wcale nie trochę. Bały się Taima, tego był pewien. Nadal chyba uważały, że poradzą sobie z Randem, w taki czy inny sposób, a także z Mądrymi, ale Taim i Asha’mani budzili w nich zabobonny lęk.

Min szarpnęła Randa za rękaw koszuli — przyglądała się wszystkim i pachniała niemal takim samym niepokojem jak siostry. Poklepał ją po ręce, jednocześnie piorunując pozostałych wzrokiem. W tym również Perrina, który właśnie otworzył usta. Wszyscy w obozie patrzyli teraz na niego, począwszy od mężczyzn z Dwu Rzek, a skończywszy na pojmanych Aes Sedai, aczkolwiek tylko Aielowie stojący dostatecznie blisko mogli cośkolwiek usłyszeć. Ludzie nie bali się przypatrywać Randowi, ale wyraźnie starali się w miarę możliwości stawać jak najdalej od niego.

— Pojmanymi do niewoli zajmą się Mądre — oświadczył w końcu Rand i nagle od Sorilei zapachniało taką satysfakcją, że Perrin musiał energicznie potrzeć nos. Taim z rozdrażnieniem potrząsnął głową, ale Rand natarł na niego, ledwie ten zdążył przemówić. Wepchnął kciuk za sprzączkę przy pasie od miecza, z wyrytym i pozłoconym Smokiem; ścisnął ją tak mocno, że aż mu zbielały stawy. Druga dłoń gładziła ciemną skórę dzika okrywającą rękojeść miecza.

— Asha’mani mają szkolić i prowadzić werbunek, a nie stawać się dozorcami więziennymi. Zwłaszcza dozorcami Aes Sedai. — Perrinowi włosy stanęły dęba, kiedy pojął, jaki to zapach wieje od Randa, kiedy patrzy na Taima. Nienawiść przemieszana ze strachem. Światłości, on musi być zdrów na umyśle!

Taim przytaknął, krótko i z niechęcią.

— Jak rozkażesz, lordzie Smoku.

Min zerknęła niespokojnie na mężczyznę w czarnym kaftanie i przysunęła się bliżej do Randa.

Kiruna pachniała ulgą, a mimo to zerknęła raz jeszcze na Berę i przemówiła z charakterystyczną dla niej pewnością siebie.

— Te kobiety Aielów są dość wartościowe... niektóre mogłyby sobie dobrze radzić, gdyby przybyły do Wieży... ale ty przecież nie możesz im tak zwyczajnie oddać Aes Sedai. To nie do pomyślenia! Bera Sedai i ja...

Rand podniósł rękę i w tym momencie dalsze słowa utknęły jej w gardle. Może przez to jego spojrzenie, przywodzące na myśl niebieskoszary kamień. A może przez to, co było wyraźnie widać w rozdarciu w rękawie: jeden z czerwono-złotych Smoków, które oplatały jego przedramiona. Smok zalśnił w słońcu.

— Czy złożyłyście mi przysięgę lojalności? — Kiruna wytrzeszczyła oczy, jakby coś ją uderzyło w żołądek.

Po jakiejś chwili przytaknęła z niechęcią. Miała minę pełną niedowierzania, podobnie jak poprzedniego dnia, kiedy pod koniec bitwy klęczała przy studniach i przysięgała na Światłość, a także na swoją nadzieję zbawienia i ponownego narodzenia, że będzie posłuszna Smokowi Odrodzonemu i że będzie mu służyć aż do czasu, gdy nadejdzie i skończy się Ostatnia Bitwa. Perrin rozumiał jej wstrząs. Nie dowierzałby własnej pamięci, nawet gdyby wyrzekła się Trzech Przysiąg. Dziewięć Aes Sedai na kolanach, z ogłupiałymi twarzami, wobec słów padających z ich własnych ust, całe buchające niedowierzaniem. W tym akurat momencie Bera wykrzywiła usta, jakby nadgryzła zepsutą śliwkę.

Do tego niewielkiego zgromadzenia przyłączył się jakiś Aiel, wysoki mężczyzna mniej więcej tego samego wzrostu co Rand, z postarzałą twarzą i pasemkami siwizny w ciemnorudych włosach, skłonił głowę w stronę Perrina i lekko dotknął ręki Amys. Wydawało się, że ta przez krótką chwilę odwzajemniła uścisk. Rhuarc był jej mężem, ale oboje okazywali sobie mniej więcej tyle samo uczuć, ile wszyscy Aielowie zwykli demonstrować w obecności innych. Był poza tym wodzem klanu Taardad Aiel — on i Gaul byli jedynymi mężczyznami, którzy nie nosili opasek siswai’aman — i od ubiegłej nocy on i tysiąc włóczni przeprowadzało zwiady.

Nawet ślepiec wyczułby panujący tu nastrój, a Rhuarc nie był głupcem.

— Czy to właściwy moment, Randzie al’Thor? — Kiedy Rand dał mu znak, że ma mówić, ciągnął dalej. — Psy Shaido nadal uciekają na wschód, najszybciej jak potrafią. Widziałem ludzi w zielonych kaftanach, którzy jechali konno na północ, ale unikali nas, a ty powiedziałeś, że mamy ich przepuścić wolno, chyba że będą stwarzali kłopoty. Moim zdaniem poszukiwali tych Aes Sedai, które uciekły. Towarzyszy im kilka kobiet. — Zimne, niebieskie oczy, niewzruszone i twarde jak głazy, zerknęły na Aes Sedai. Swego czasu Rhuarc obchodzili Aes Sedai swobodnym krokiem — wszyscy Aielowie tak czynili — ale to się skończyło poprzedniego dnia, o ile nie wcześniej.

— To dobre wieści. Dałbym niemal wszystko za pojmanie Galiny, ale i tak to nadal dobre wieści. — Rand dotknął znowu rękojeści miecza i poprawił ostrze ukryte w ciemnej pochwie. Zdawało się, że czyni to odruchowo. Galina, Aes Sedai z Czerwonych, dowodziła tymi siostrami, które go pojmały, i o ile tego dnia mówił o niej spokojnie, o tyle poprzedniego wprost wściekł się, że uciekła. Nawet teraz jego spokój był lodowaty, tego typu, za którym potrafi się kryć rozbuchana wściekłość, a od jego zapachu Perrinowi cierpła skóra. — Zapłacą mi. Wszystkie co do jednej. — Nic nie wskazywało, czy Rand miał na myśli Mądre Shaido, Aes Sedai, które mu uciekły, czy może wszystkie naraz.

Bera niespokojnie poruszyła ręką, a wtedy ponownie przeniósł uwagę na nią i Kirunę.

— Przysięgłyście lojalność i ja wam wierzę. — Podniósł rękę w górę, niemal stykając kciuk z palcem wskazującym, by pokazać, jak im ufa. — Aes Sedai zawsze wiedzą, co robią, albo tak im się wydaje. Dlatego więc ufam, że postąpicie tak, jak obiecujecie, ale nie wolno wam nawet brać kąpieli bez mojego zezwolenia. Albo zezwolenia Mądrych.

Tym razem to Bera zrobiła taka minę, jakby coś ją uderzyło. Spojrzenie jej jasnopiwnych oczu przemknęło błyskawicznie ku Amys i Sorilei, wyrażając zdumienie i oburzenie, a Kiruna aż zadrżała z wysiłku, żeby nie zrobić tego samego. Dwie Mądre tylko poprawiły szale, ale ponownie ich zapachy stały się identyczne. Zadowolenie spływało z nich całymi falami, bardzo ponure zadowolenie. Perrin ucieszył się w tym momencie, że Aes Sedai nie mają takich nosów jak on, bo inaczej byłyby gotowe pójść na wojnę tu i teraz. Albo może rzuciłyby się do ucieczki, całkiem zapominając o godności. Bo on tak by właśnie postąpił.

Rhuarc stał tam, bezczynnie przyglądając się czubkowi jednej ze swych krótkich włóczni. To była sprawa Mądrych, a on zawsze twierdził, że nie dba o to, co robią Mądre, dopóki nie maczają palców w sprawach wodzów klanów. Natomiast Taim... Ostentacyjnie demonstrował, że to wszystko nic go nie obchodzi, założywszy ręce na piersi i rozglądając się po obozie ze znudzoną miną, a jednak zapach wydzielał dziwny, złożony. Perrin powiedziałby, że ten człowiek dobrze się bawi, że jest w zdecydowanie lepszym humorze niż przedtem.

— Przysięga, którą złożyłyśmy — powiedziała na koniec Bera, kładąc dłonie na swych obfitych biodrach — wystarcza, by związać każdego z wyjątkiem Sprzymierzeńca Ciemności. — Słowo “przysięga” wypowiedziała niemal równie ponuro jak “Sprzymierzeniec Ciemności”. Nie, nie podobało im się to, co przysięgły. — Czyżbyś ośmielał się oskarżać nas...?

— Gdybym coś takiego pomyślał — warknął Rand — to już byście wędrowały do Czarnej Wieży razem z Taimem. Przysięgłyście posłuszeństwo. A zatem bądźcie posłuszne!

Bera wahała się przez długą chwilę, a potem nagle, w mgnieniu oka, stała się od stóp do głów tak władcza, jak potrafiła tylko Aes Sedai. A to już coś mówiło. Każda Aes Sedai potrafiła sprawić, że królowa na tronie wyglądała przy nich jak byle dziewka. Dygnęła płytko, sztywno zginając głowę.

Kiruna dla odmiany ewidentnie włożyła znaczny wysiłek w zapanowanie nad sobą; kiedy się odezwała, jej głos był twardy i zgrzytliwy.

— Czy w takim razie musimy zwracać się do tych wartościowych kobiet Aielów o pozwolenie na zapytanie cię, czy jesteś już gotów do Uzdrawiania? Wiem, że Galina potraktowała cię paskudnie. Wiem, że całe ciało, od ramion po kolana, masz w ranach. Zgódź się na Uzdrawianie. Proszę. — Nawet to “proszę” zabrzmiało jak rozkaz.

Przylepiona do boku Randa Min poruszyła się.

— Powinieneś przyjąć to z wdzięcznością, tak samo jak ja, pasterzu. Przecież nie lubisz, gdy cię boli. Ktoś to musi zrobić, bo inaczej... — Uśmiechnęła się figlarnie, prawie tak, jak tamta Min, którą Perrin zapamiętał z czasów poprzedzających jej porwanie. — ...bo inaczej nie zdołasz utrzymać się w siodle.

— Młodzi mężczyźni i głupcy — rzuciła Nandera — niekiedy bez potrzeby obnoszą się z bólem niczym odznaką swej dumy. I swojej głupoty.

- Car’a’carn — dodała sucho Sulin — nie jest głupcem. Ja tak uważam.

Rand uśmiechnął się czule do Min, a Nanderę i Sulin obdarzył kwaśnym spojrzeniem, ale kiedy podniósł wzrok na Kirunę, jego oczy znowu przypominały kamienie.

— Niech tak będzie. — Kiedy ruszyła z miejsca, dodał: — Ale nie ty. — Twarz jej tak zesztywniała, że wydawała się gotowa popękać. Taimowi usta drgnęły w krzywym półuśmiechu; podszedł do Randa, nie odrywając oczu od Kiruny. Rand wskazał ręką. — Ona. Podejdź tu, Alanno.

Perrin wzdrygnął się. Rand wycelował rękę prosto w stronę Alanny, nawet nie zerknąwszy w jej stronę. Ten gest połaskotał coś ukrytego w jakimś zakamarku jego umysłu, ale nie umiał powiedzieć co. Taima też jakby poruszył, bo twarz tego człowieka stała się pustą maską i jedynie ciemne oczy pomykały od Randa do Alanny. Perrin nie potrafił inaczej określić woni, która podrażniła mu nozdrza, jak tylko słowem “zaskoczenie”.

Alanna też się wzdrygnęła. Z jakiegoś powodu już od tego momentu przyłączenia się do Perrina w drodze do tego miejsca sprawiała wrażenie podminowanej, a jej spokój był w najlepszym razie cienką powłoczką. Teraz wygładziła spódnice, rzuciła butne spojrzenie w stronę, o dziwo, Kiruny i Bery, po czym zamaszystymi krokami podeszła do Randa. Pozostałe dwie siostry obserwowały ją niczym nauczycielki, które sprawdzają, czy ich uczennica dobrze się spisuje, i nadal nie są przekonane, że tak jest w istocie. Co w ogóle nie miało sensu. Jedna z nich mogła przewodzić, ale Alanna była przecież Aes Sedai, tak samo jak one. To wszystko zdwoiło podejrzliwość Perrina. Zadawanie się z Aes Sedai coś za bardzo przypominało brodzenie w strumieniach Wodnego Lasu. Niezależnie od tego, jak spokojna była ich powierzchnia, podwodne prądy potrafiły zbić człowieka z nóg. Tutaj z każdą chwilą ujawniało się coraz więcej takich prądów i wcale nie wszystkie pochodziły ze strony sióstr.

Rand zaszokował wszystkich; ujął podbródek Alanny i uniósł ku sobie jej twarz. Bera z sykiem wciągnęła powietrze i tym razem Perrin zgodził się z nią. Rand nie byłby taki bezpośredni wobec dziewcząt, z którymi tańczył w Polu Emonda, a Alanna nie była dziewczyną, z którą można potańczyć. Ta zareagowała równie zaskakująco; zarumieniła się i zapachniało od niej niepewnością. Perrin wiedział z doświadczenia, że Aes Sedai nie rumienią się i że nigdy im nie brakuje pewności siebie.

— Uzdrów mnie — powiedział Rand, rozkazując, nie prosząc. Czerwień na policzkach Alanny pogłębiła się i w wydzielanym przez nią zapachu pojawił się również gniew. Dłonie jej drżały, kiedy ujęła nimi jego głowę.

Perrin odruchowo podrapał wnętrze dłoni, tej, którą poprzedniego dnia rozdarła włócznia Shaido. Kiruna Uzdrowiła kilka jego ran, a zresztą już przedtem bywał Uzdrawiany. Przypominało to zanurzanie się w zimnym jak lód stawie; potem człowiek sapał, dygotał i miał miękkie kolana. I zazwyczaj odczuwał również głód. Tymczasem Rand tylko nieznacznie się zatrząsł.

— Jak ty wytrzymujesz ten ból? — spytała go szeptem Alanna.

— A więc po wszystkim — odparł, odepchnął jej dłonie i odwrócił się od niej bez słowa podziękowania. Zatrzymał się jednak, najwyraźniej zamierzając coś powiedzieć i oglądając się w stronę Studni Dumai.

— Wszystkie zostały odnalezione, Randzie al’Thor — wyjaśniła łagodnie Amys.

Skinął głową, potem jeszcze raz, nieco żywiej.

— Czas ruszać. Sorilea, czy zechcesz wyznaczyć Mądre, które przejmą więźniarki z rąk Asha’manów? A także towarzyszki Kiruny i... moich pozostałych lenniczek. — Uśmiechnął się przelotnie. — Nie chciałbym, żeby popełniały błędy z powodu swej ignorancji.

— Będzie jak każesz, Car’a’carnie. — Mądra o skórzastej twarzy stanowczym ruchem poprawiła szal i przemówiła do trzech sióstr. — Przyłączcie się do swoich przyjaciółek, zanim znajdę kogoś, kto będzie was trzymał za ręce. — Nietrudno się było spodziewać, że Bera skrzywi się z oburzeniem, a od Kiruny powieje chłodem. Alanna wbiła wzrok w ziemię, zrezygnowana, niemalże zmarkotniała. Sorilea w ogóle nie zwróciła na to uwagi. Klasnęła ostro w dłonie i zaczęła je energicznie poganiać. — No co jest? Ruszać się! Ruszać!

Aes Sedai gromadziły się niechętnie w jednym miejscu, starając się stwarzać pozory, że idą tam, gdzie same chcą. Amys przyłączyła się do Sorilei i szepnęła do niej coś, czego Perrin nie dosłyszał. Ale trzy Aes Sedai ewidentnie usłyszały. Zatrzymały się jak wryte, trzy bardzo zaskoczone twarze odwróciły się w stronę Mądrych. Sorilea tylko klasnęła po raz kolejny w dłonie, głośniej niż przedtem, a potem jęła je poganiać jeszcze żwawiej.

Perrin podrapał się po brodzie i w tym momencie napotkał wzrok Rhuarca. Wódz klanu uśmiechnął się blado i wzruszył ramionami. Sprawy Mądrych. On traktował je z całkowitą obojętnością; Aielowie dorównywali fatalizmem wilkom. Perrin zerknął na Gedwyna. Ten przypatrywał się, jak Sorilea musztruje Aes Sedai. Nie, on obserwował siostry niczym lis podpatrujący kury w kurniku tuż poza jego zasięgiem.

“Mądre na pewno są lepsze od Asha’manów — pomyślał Perrin. — Muszą być lepsze”.

Rand zignorował te drobiazgi, o ile w ogóle je dostrzegł.

— Taim, zabierz Asha’manów z powrotem do Czarnej Wieży, kiedy tylko Mądre przejmą od was więźniarki. Natychmiast. Pamiętaj, miej oko na wszystkich, którzy uczą się zbyt szybko. I pamiętaj, co ci powiedziałem o werbowaniu.

— Tego raczej nie mógłbym zapomnieć, Lordzie Smoku — odparł sucho odziany na czarno mężczyzna. — Najbliższą wyprawę poprowadzę osobiście. Ale jeśli mi wolno raz jeszcze poruszyć ten temat... Potrzebujesz odpowiedniej gwardii honorowej.

— To już omówiliśmy — odrzekł szorstkim tonem Rand. — Moim zdaniem Asha’mani mogą być wykorzystani w lepszy sposób. Jeżeli będę potrzebował gwardii honorowej, to ci, których zatrzymam, wystarczą. Perrin, czy zechcesz...

— Lordzie Smoku — przerwał mu Taim — potrzebujesz przy sobie więcej niż tylko kilku Asha’manów.

Rand odwrócił głowę w kierunku Taima. Jego twarz zupełnie nic nie zdradzała — pod tym względem dorównywał Aes Sedai — ale Perrin omal się nie wzdrygnął, kiedy poczuł bijący od niego zapach. Ostra jak brzytwa wściekłość utonęła nagle w zaciekawieniu i czujności, przy czym to pierwsze było rozrzedzone i sondujące, to drugie zaś przypominało mgłę; po chwili i jedno, i drugie pochłonęła siekąca, mordercza furia. Rand nieznacznie potrząsnął głową i jego zapach zaczął wyrażać kamienną determinację. Niczyj zapach nie zmieniał się tak prędko. Niczyj.

Taim mógł wyciągać wnioski jedynie na podstawie tego, co zobaczył w oczach Randa, a więc tylko nieznacznie potrząsnął głową.

— Zastanów się. Wybrałeś czterech Oddanych i czterech żołnierzy. Powinieneś mieć przy sobie Asha’manów.

Perrin nic z tego nie rozumiał; myślał, że oni wszyscy są Asha’manami.

— Uważasz, że nie potrafię ich wyszkolić równie dobrze jak ty? — Głos Randa brzmiał łagodnie, niczym miękki świst ostrza wsuwanego do pochwy.

— Uważam, że Lord Smok ma zbyt wiele zajęć, by mieć czas na nauczanie — odparł bez zająknienia Taim, ale zapach gniewu wzmógł się. — To zbyt ważne. Weź takich ludzi, którzy tego potrzebują najmniej. Mogę wybrać najbardziej zaawansowanych...

— Jednego — wszedł mu w słowo Rand. — I to ja go wybiorę. — Taim uśmiechnął się i rozłożył ręce na znak, że ustępuje, ale zapach frustracji niemal przytłoczył gniew. Rand znowu wskazał, nie patrząc. — On. — Tym razem zdawał się zdziwiony, stwierdziwszy, że wskazuje mężczyznę w średnim wieku, który siedział na przewróconej baryłce po drugiej stronie kręgu wozów i nie zwracał uwagi na zgromadzenie towarzyszące Randowi. Zamiast tego, z łokciem wbitym w kolano i podbródkiem wspartym na dłoni, patrzył krzywo na wzięte do niewoli Aes Sedai. Na wysokim kołnierzu jego czarnego kaftana lśnił miecz i Smok. — Jak on się nazywa, Taim?

— Dashiva — odparł powoli Taim, przyglądając się badawczo Randowi. Pachniał jeszcze większym zdziwieniem niż Rand, a poza tym również irytacją. — Corlan Dashiva. Z farmy w Czarnych Wzgórzach.

— Ten się nada — powiedział Rand, ale wyraźnie sam nie był przekonany.

— Dashiva bogaci się w siłę w zawrotnym tempie, ale często też buja w obłokach. A nawet jak tego nie robi, to i tak nie zawsze jest obecny. Może zwyczajnie ma naturę marzyciela, a może to skaza saidina dotknęła już jego mózgu. Postąpisz lepiej, jak wybierzesz Torvala, Rochaida albo...

Sprzeciw Taima jakby rozwiał wątpliwości Randa.

— Powiedziałem, że Dashiva się nada. Powiedz mu, że ma iść ze mną, a potem przekaż więźniarki Mądrym i odejdź stąd. Nie zamierzam spędzać całego dnia na sprzeczkach. Perrin, przygotuj wszystkich do wymarszu. Znajdź mnie, kiedy już będą gotowi. — I bez dalszych słów odszedł z Min, która przywarła do jego ramienia, oraz Nanderą i Sulin, które towarzyszyły mu niczym cienie. Ciemne oczy Taima zalśniły; potem sam odszedł, przywołując Gedwyna, Rochaida, Torvala i Kismana. Odziani na czarno mężczyźni stawili się biegiem.

Perrin skrzywił się. Tyle miał Randowi do powiedzenia, a tymczasem ani razu nie otworzył ust. Może w takiej sytuacji byłoby lepiej znaleźć się daleko od Aes Sedai i Mądrych. A także od Taima.

Naprawdę nie miał tu wiele do roboty. Niby to on dowodził, odkąd przyprowadził ludzi z odsieczą, ale Rhuarc wiedział lepiej od niego, co robić i jedno słowo skierowane do Dobraine i Haviena wystarczało dla Cairhienian i Mayenian. Nadal chcieli coś mu powiedzieć, ale trzymali się z boku aż do czasu, gdy znaleźli się sami i wtedy Perrin spytał, o co chodzi.

— Lordzie Perrin, chodzi o Lorda Smoka — wybuchł wtedy Havien. — Całe to przeszukiwanie trupów...

— Wydawało się trochę... przesadne — przerwał mu gładko Dobraine. — Martwimy się o niego, możesz to chyba zrozumieć. Od niego wiele zależy. — Mógł wyglądać jak żołnierz i był nim w istocie, ale był także cairhieniańskim lordem, przesyconym Grą Domów, a więc wyrażał się ostrożnie i dyplomatycznie jak wszyscy inni Cairhienianie.

Perrin nie znał się na Grze Domów.

— On nadal jest zdrów na umyśle — oznajmił twardo. Dobraine tylko przytaknął, jakby chciał powiedzieć “oczywiście”, wzruszył ramionami, jakby mówiąc, że ani przez chwilę nie zamierzał tego kwestionować, ale Havien poczerwieniał. Perrin potrząsnął głową, przypatrując się, jak odchodzą w stronę pozostałych mężczyzn. Miał nadzieję, że ich nie okłamał.

Zebrawszy ludzi z Dwu Rzek, nakazał im osiodłać konie, ignorując przy tym ukłony, z których większość wyglądała na wykonaną pod wpływem chwili. Nawet Faile mawiała niekiedy, że ludzie z Dwu Rzek przesadzają z tymi ukłonami; tłumaczyła, że nadal się uczą, jak się zachowywać w obecności lorda. Zastanawiał się, czy nie krzyknąć: “Nie jestem lordem”, ale już zdarzało mu się tak reagować, i zawsze bez skutku.

Wszyscy pospieszyli do swych zwierząt, ale Dannil Lewin i Ban al’Seen pozostali z tyłu. Kuzynowie przypominali tyki do fasoli i jednocześnie byli bardzo podobni do siebie, z tą różnicą, że Dannil nosił wąsy w kształcie odwróconych rogów w taraboniańskim stylu, a Ban miał tylko wąskie, ciemne kreski na modłę z Arad Doman. Uchodźcy zaszczepili mnóstwo nowości w Dwu Rzekach.

— Czy ci Asha’mani będą nam towarzyszyć? — spytał Dannil. Odetchnął z ulgą, kiedy Perrin potrząsnął głową, z taką siłą, że aż sobie zmierzwił wąsy.

— Co z Aes Sedai? — spytał z niepokojem Ban. — Pójdą wolno, nieprawdaż? No bo przecież Rand odzyskał wolność. Lord Smok, chciałem powiedzieć. Nie można ich trzymać w niewoli, nie Aes Sedai.

— Wy dwaj każcie wszystkim przygotować się do jazdy — powiedział Perrin. — O Aes Sedai niech się martwi Rand. — Obaj skrzywili się jednakowo. Dwa palce podniosły się, żeby się podrapać po wąsach, a Perrin oderwał dłoń od brody. Mężczyzna, który się drapał po zaroście, wyglądał jakby miał wszy.

W obozie bezzwłocznie zawrzało. Wszyscy się spodziewali, że niebawem wyruszą w drogę, ale każdy miał jeszcze wiele rzeczy do zrobienia. Służący pojmanych Aes Sedai pospołu z woźnicami pospiesznie ładowali ostatnie bagaże na wozy i zaczynali już zaprzęgać konie do wozów przy akompaniamencie pobrzękiwania uprzęży. Cairhienianie i Mayenianie zdawali się być wszędzie, sprawdzali siodła i uzdy. Nadzy gai’shain biegali we wszystkie strony, mimo iż wyglądało na to, że Aielowie nie mają problemów z przygotowaniem się do wymarszu.

Świetlne błyski za kręgiem wozów zwiastowały odejście Taima i Asha’manów. W tym momencie Perrin poczuł się znacznie lepiej. Wśród dziewięciu, którzy zostali, był jeden barczysty mężczyzna o twarzy farmera, podobnie jak Dashiva w średnim wieku, a jeszcze jeden równie dobrze mógł już być dziadkiem, utykał bowiem i miał siwe włosy. Pozostali byli młodzi, w tym niektórzy niewiele starsi od małych chłopców, a jednak obserwowali ten rejwach z opanowaniem mężczyzn, którzy coś takiego wiedzieli już wiele razy. Trzymali się razem, z wyjątkiem Dashivy, który stał na osobności, w odległości kilku kroków od nich, wpatrzony w pustkę. Przypomniawszy sobie ostrzeżenie Taima w stosunku do tego człowieka, Perrin miał nadzieję, że tamten tylko się rozmarzył.

Znalazł Randa; siedział na drewnianej skrzyni z łokciami wspartymi na kolanach. Sulin i Nandera przycupnęły swobodnie po jego obu stronach, obie ostentacyjnie unikały patrzenia na miecz przy jego biodrze. Z włóczniami i tarczami z byczych skór trzymanymi luźno, tutaj, wśród ludzi lojalnych względem Randa, pilnowały wszystkiego, co się do niego zbliżało. Min siedziała na ziemi z podkulonymi nogami i uśmiechała się do niego.

— Mam nadzieję, że wiesz, co robisz, Rand — zagaił Perrin, poprawiając drzewce topora, tak by również móc przykucnąć. Nikt nie znajdował się dostatecznie blisko, by coś słyszeć z wyjątkiem Randa, Min i dwóch Panien. A jeśli Sulin albo Nandera pobiegną z tym potem do Mądrych, to niech i tak będzie. Bez zbędnych wstępów zabrał się do opowiadania o tym, co spostrzegł rankiem. A także o tym, co wybadał czułym węchem, aczkolwiek tego nie zaznaczył. Rand nie należał do tych nielicznych, którzy wiedzieli o nim i o wilkach; starał się więc sprawiać wrażenie, że on to wszystko sam widział albo słyszał. Opowiedział o Asha’manach i o Mądrych. O Mądrych i Aes Sedai. O całej tej plątaninie z suchego drewna, które lada chwila mogło stanąć w ogniu. Nie oszczędził nawet ludzi z Dwu Rzek. — Oni wszyscy się denerwują, Rand, i to bardzo, a skoro tak jest, to możesz być pewien, że niektórzy Cairhienianie coś zamierzają. Albo Tairenianie. Może zechcą pomóc pojmanym do niewoli w ucieczce, a może zrobią coś gorszego. Światłości, naprawdę sobie wyobrażam Dannila, Bana i pięćdziesięciu innych, jak im pomagają uciec. Muszą tylko wpaść na jakiś pomysł.

— Uważasz, że jest coś jeszcze gorszego? — spytał cicho Rand, a Perrina zaświerzbiała skóra.

Spojrzał Randowi w oczy.

— Tysiąc razy gorszego — odparł równie cicho. — Ja nie wezmę udziału w morderstwie. Jeżeli ty to zrobisz, to stanę ci na drodze. — Milczenie przeciągało się, nie mrugające, niebieskoszare oczy napotkały nie mrugające złote.

Min, która popatrzyła na każdego z osobna, krzywiąc się, wydała odgłos rozdrażnienia.

— Obaj macie wełnę zamiast mózgu! Rand, wiesz, że ani nie wydasz takiego rozkazu, ani nie pozwolisz nikomu go wydać. A ty, Perrin, wiesz, że on tego nie zrobi. A teraz obaj przestańcie się zachowywać jak dwa obce koguty w jednym kurniku.

Sulin zachichotała, ale Perrin miał ochotę zapytać Min, na jakiej podstawie jest tego taka pewna, aczkolwiek nie było to pytanie, które mógł zadać w tym miejscu. Rand przeczesał włosy palcami, potem pokręcił głową, jak człowiek, który nie zgadza się z kimś niewidzialnym. Jak szaleniec, który słyszy głosy.

— Nic nigdy nie może być łatwe, nieprawdaż? — stwierdził po jakimś czasie posmutniały Rand. — Gorzka prawda jest taka, że nie potrafię orzec, co jest gorsze. Nic, co wybiorę, nie będzie dobre. One już o to zadbały. — Na jego twarzy malowała się rezygnacja, za to w zapachu pieniła się wściekłość. — Żywe czy martwe, zawsze będą mi ciążyć na grzbiecie niczym młyński kamień, więc zawsze będą mogły go złamać.

Perrin spojrzał śladem jego wzroku w stronę wziętych do niewoli Aes Sedai. Wszystkie teraz stały, przy czym jakoś udało im się stworzyć niewielki dystans wobec tych trzech, które zostały ujarzmione, a także względem wszystkich pozostałych osób. Otaczające je Mądre szorstko wydawały rozkazy, sądząc po wykonywanych przez nie gestach, i spoglądały na siostry z zaciętymi minami. Może to lepiej, że Mądre będą ich pilnowały a nie Rand. Gdyby tylko mógł być tego pewien.

— Czy coś widziałaś, Min? — spytał Rand.

Perrin wzdrygnął się i rzucił ostrzegawcze spojrzenie w stronę Sulin i Nandery, ale Min roześmiała się cicho. Oparta o kolano Randa, po raz pierwszy od czasu, gdy znalazł ją przy studniach, wyglądała jak ta Min, którą znał tak dobrze.

— Perrin, one o mnie wiedzą. Mądre, Panny, może one wszystkie. I nic je to nie obchodzi. — Miała talent, który ukrywała, podobnie jak on wilki. Czasami widziała obrazy i aury otaczające ludzi, a niekiedy nawet wiedziała, co one oznaczają. — Ty nie wiesz, jak to jest, Perrin. Miałam dwanaście lat, kiedy to się zaczęło, i nie wiedziałam, że powinnam trzymać to w tajemnicy. Wszyscy uważali, że wszystko zmyślam. Dopóki nie powiedziałam, że pewien mężczyzna z sąsiedniej ulicy ożeni się z kobietą, z którą go zobaczyłam, a traf chciał, że on już był żonaty. Kiedy z nią uciekł, jego żona sprowadziła jakąś hałastrę do domu moich ciotek, twierdząc, że to ja jestem odpowiedzialna, że użyłam Jedynej Mocy na jej męża albo napoiłam oboje jakimś eliksirem. — Min pokręciła głową. — Nie wyrażała się zbyt jasno. Po prostu musiała obarczyć kogoś winą. Ludzie gadali też, że ja jestem Sprzymierzeńcem Ciemności. Wcześniej w mieście były Białe Płaszcze, które usiłowały ich podburzać. W każdym razie ciotka Rana namówiła mnie, żebym powiedziała, że ich podsłuchiwałam, ciotka Miren obiecała, że mnie spierze za rozsiewanie plotek, a ciotka Jan stwierdziła, że mnie uśpi. Nie zrobiły tego, oczywiście... znały prawdę... ale gdyby one nie podeszły do tego tak zwyczajnie, przekonując wszystkich, że jestem tylko dzieckiem, to mogła mi się stać jakaś krzywda, mogli mnie nawet zabić. Ludzie nie lubią, gdy ktoś wie różne rzeczy na temat ich przyszłości, większość ludzi naprawdę nie chce jej znać, chyba że czeka ich coś dobrego. Nawet moje ciotki nie pragnęły nic wiedzieć. Ale Aielowie traktują mnie jak kogoś w rodzaju Mądrej, przez grzeczność.

— Jedni robią rzeczy, których inni nie potrafią — wtrąciła Nandera, jakby to było jakieś wytłumaczenie.

Min znowu się roześmiała i Wyciągnęła rękę żeby dotknąć kolana Panny.

— Dziękuję ci. — Podwinąwszy nogi, spojrzała na Randa. Znowu się uśmiechała, wręcz jakby promieniała. Tak wyglądała nawet wtedy, gdy już spoważniała. — Ale nie powiem ci nic przydatnego. Zarówno w przeszłości, jak i przyszłości Taima jest krew, ale tego akurat pewnie sam się domyślasz. To niebezpieczny człowiek. Im wszystkim towarzyszą wizje, tak samo jak Aes Sedai. — Ukośne spojrzenie przez spuszczone rzęsy w stronę Dashivy i innych Asha’manów mówiło wyraźnie, kogo miała na myśli. Wizje często są blisko ludzi, ale Min twierdziła, że Aes Sedai i Strażnikom towarzyszą zawsze. — Problem w tym, że wszystko, co widzę, jest zamazane. Moim zdaniem to dlatego, że oni są przepełnieni Mocą. To się często sprawdza w przypadku Aes Sedai, a jest jeszcze gorzej wtedy, kiedy przenoszą. Różne rzeczy otaczają Kirunę i jej towarzystwo, ale one trzymają się tak blisko siebie, że to wszystko... no cóż... miesza się prawie cały czas. W przypadku wziętych do niewoli jest jeszcze bardziej mętne.

— Wziętymi do niewoli nie ma się co przejmować — powiedział Rand. — Tak się będzie mówiło.

— Ależ Rand, stale mam uczucie, że tu jest coś ważnego, pod warunkiem, że się tego doszukam. Musisz to wiedzieć.

— Jak nie wiesz wszystkiego, to musisz żyć dalej z tym, co już wiesz — zacytował suchym głosem Rand. — Wychodzi na to, że ja nigdy nie wiem wszystkiego. Rzadko kiedy dostatecznie dużo. Ale nie ma innego wyjścia, tylko trzeba żyć dalej, nieprawdaż? — Nie było to wcale pytanie.

Podszedł do nich Loial, który wbrew oczywistemu zmęczeniu cały tryskał energią.

— Rand, mówią, że są gotowi do wyjazdu, ale ty obiecałeś ze mną pogadać, dopóki sprawa jest świeża. — Nagle uszy mu zadrgały z zażenowania, a dudniący głos nabrał błagalnej barwy. — Przepraszam cię, wiem, że to raczej nie jest zabawne. Ale ja muszę wiedzieć. Dla książki. Dla Wieków.

Rand śmiejąc się, wstał i szarpnął ogira za poły rozpiętego kaftana.

— Dla Wieków? Czy wszyscy pisarze tak mówią? Nie martw się, Loial. Wszystko będzie nadal świeże, kiedy będę ci opowiadał. Nie zapomnę. — Mimo uśmiechu powiało od niego ponurym, kwaśnym zapachem, który natychmiast zanikł. — Ale dopiero po powrocie do Cairhien, kiedy wszyscy weźmiemy kąpiel i prześpimy się w łóżkach. — Rand dał znać Dashivie, że ma podejść bliżej.

Mężczyzna nie zaliczał się do ułomków, a jednak takie sprawiał wrażenie przez sposób, w jaki się poruszał, z wahaniem, z dłońmi założonymi na pasie, jakby się skradał.

— Lordzie Smoku? — powiedział, przekrzywiając głowę.

— Czy potrafisz utworzyć bramę, Dashiva?

— Oczywiście. — Dashiva zatarł ręce, oblizując wargi czubkiem języka, a Perrin zastanowił się, czy ten człowiek jest zawsze taki nerwowy, czy tylko wtedy, gdy rozmawia ze Smokiem Odrodzonym. — No bo M’Hael uczy Podróżowania jak tylko uczeń mu pokaże, że jest dostatecznie silny.

— M’Hael? — spytał Rand i zamrugał.

— To tytuł lorda Mazrima Taima, Lordzie Smoku. Oznacza “przywódcę”. W Dawnej Mowie. — Mężczyzna jakimś sposobem uśmiechał się jednocześnie nerwowo i protekcjonalnie. — Dużo czytam na farmie. Wszystkie książki, które przywożą handlarze.

— M’Hael — mruknął z dezaprobatą Rand. — No cóż, niech i tak będzie. Zrób dla mnie bramę wychodzącą na okolice Cairhien, Dashiva. Czas sprawdzić, czego dokonał świat, kiedy mnie nie było i co teraz muszę z tym zrobić. — Roześmiał się smutno, ale Perrinowi włosy stanęły dęba, kiedy go usłyszał.