KETS Yulduzi

III. MEN IZQUVARGA AYLANDIM

Mana, nihoyat, pastlay boshladik. Dirijabldan butun shahar ko‘rinib turibdi. U qor cho‘qqilari orasidagi juda uzun, ensiz, baland tog‘ vodiysiga joylashgan. Vodiy g‘arbdan sharqqa qarab cho‘zilib ketgan. Shaharga yaqinlashganda esa kengayadi. Vodiyning janub tomonida kattakon tog‘ ko‘li bor. Alpinistning aytishicha, u juda chuqur emish.

Ikki yuzga yaqin uyning yasei tunuka tomlari yarqirab turibdi. Tomlarning ko‘ni alyuminday oppoq, lekii qoralari ham bor. Togning shimoliy yonbag‘rida gumbazli ulkan bino qad ko‘targan, aftidan, observatoriya bo‘lsa kerak. Turar joylarningorqasida fabrika binolari ko‘zga tashlanadi.

Biz qo‘nadigan aerodrom shaharning garb tarafida ekan, sharq tomonda esa qandaydir juda enlik g‘alati temir yo‘l. U vodiyning oxirigacha cho‘zilgan, nazarimda o‘gaa yerda uzilsa kerak.

Nihoyat, yerga qo‘ndik.

Mehmonxonaga ketyapmiz. Shaharni tomosha qilishga hol yo‘q: yo‘l ezib tashlagandi. Tonya ham rahmdillik qilib menga ruxsat berdi. Botinkalarimni yechib, keng divanga cho‘zildim. Oh-oh! Qanday rohat! Har turli tezyurar mashinalarning motoridan boshim hanuz guvillardi, ko‘zlarim yumilib ketyapti. Endi bir miriqib Dam olatan-da!

Eshikni birov tiqillatganday bo‘ldi. Yo haliyam boshim guvillayaptimikin?.. Yo‘q, rostdanam tiqillatishyapti. Topgan vaqtlarini qarang-a.

— Kiring! — dedim achchiq bilan va divandan sakrab turdim.

Ostonada Tonya ko‘rindi. U mendan xabar olgani kirganga o‘xshaydi.

— Qalay, yaxshi dam oldingizmi? Yuring endi, — dedi u.

— Qayoqqa? Nega? — dedim qattiq-qattiq gagshrib.

— Qayoqqa bo‘lardi? Bu yerga nima uchun keldik?

Ha, ha. Qorasoqolli kishini qidirish uchun kslganmiz. Tushunarli… Lekin hozir kech bo‘lib qoldi-ku, yaxshisi ertalabdan boshlasak bo‘lmasmikin. Birok, qarshilik qilish befoyda edi. Indamay Leningradda kiyadigan yengil paltomni yelkamga tashladim, ammo Tonya g‘amxo‘rlik bilan ogohlantirdi:

— Po‘stinni kiying. Bir necha ming metr balandlikda turganimizni unutmang. Quyosh ham allaqachon botgan.

Men po‘stinimni kiydim, biz ko‘chaga chiqdik.

Muzdek tog‘ havosi dimog‘imga urilib, nafasim bo‘g‘ila boshladi. Tonya mening qiynalayotganimni ko‘rib, tushuntirdi:

— Siz siyrak tog‘ havosiga o‘rganmagansiz. Hechqisi yo‘q, tez o‘tib ketadi.

— Qiziq, mehmonxonada buni sezmagan edim-ku, — dedim ajablanib.

— Mehmonxonadagi havo kompressor orqali sun’iy ravishda quyuqlashtirilgan, — javob berdi Tonya, — tog‘ havosini hamma ham ko‘tara olmaydi. Ba’zklar butunlay ko‘chaga chiqishmaydi, ular bilan xonada konsultatsiya ochib boriladi.

— Afsus, bu imtiyoz qorasoqolli kishilarni qidiruvchi mutaxassislarga berilmas ekan-da! — deb kesatdim hazil aralash.

Biz toza, yaxshi yoritilgan shahar ko‘chalari bo‘ylab yurib borardik. Dunyodagi eng tekis va eng mustahkam tosh ko‘cha shu yerda — boshdan-oyoq tabiat silliqlagan va tabiat pardozlagan granitdan qurilgan.

Qarshimizdan qorasoqolli kishilar tez-tez chiqib turardi: aftidan, aholi orasida janubliklar ko‘pga o‘xshaydi.

Tonya har qadamda yengimdan tortar va:

— Shu emasmi? — deb so‘rardi.

Men g‘amgin bosh chayqardim. Shunday qilib, ko‘l bo‘yiga borib qolganimizni ham sezmabmiz.

Birdan sirenaning chinqirig‘i eshitildi. Sado atrofga taralib, cho‘chib uyg‘ongan tog‘lardan hazin aks sado qaytdi. Havoda qandaydir yurakni muzlatadigan ohang suzardi.

Sohil bo‘ylab ravshan chiroqlar yondiyu ko‘l yarqirab, xuddi olmos gardishli ko‘zguga o‘xshab qoldi. Chiroqlar ketidan o‘nlab qudratli projektorlar o‘zlarining moviy nurlarini musaffo osmonga qadashdi. Sirenaning Ovozi o‘chdi. Tog‘dagi aks sado ham tindi. Ammo shahar oyoqqa turgan edi.

Ko‘lda sohil bo‘ylab tezyurar kater va gliyerlar suzib yurardi. Odamlar to‘dasi ko‘l tomon oqib kela boshladi.

— Qayoqqa qarayapsiz? — deb qoldi birdan Tonya.

Bu ovoz menga yana o‘zimning dardisar vazifamni eslatdi. Men ko‘l va chiroqlarga shartta orqamni o‘girib, to‘da orasidan soqolli kishilarni qidira boshladim.

Bir payt qorasoqolli noganish kishini ko‘rganday bo‘ldik. Endi Tonyaga aytmoqchi bo‘lib turuvdim, uning o‘zi xitob qilib qoldi:

— Qarang, qarang! — dedi u osmonga ishora qilib.

Biz yerga yaqinlashib kelayotgan oltin yulduzni ko‘rdik. Olomon jim bo‘lib qoldi. Shu on olisdan gulduragan ovoz eshitildi. Beg‘ubor osmonda momaqaldiroq ovozi! Bu guldurosga tog‘lar bo‘g‘iq aks sado bilan javob berdilar. Daqiqa sayin shovqin kuchayib, yulduzcha kattalkshib borardi. Uning orqasida quyuq tutun ko‘rina boshladi va ko‘p o‘tmay yulduzcha qanotli sigara tusiga kirdi. Bu faqat qit’alararo uchadigan kema bo‘lishi mumkin. Olomon orasidan xitoblar eshitildi.

— Kets-yetti!

— Yo‘q, Kets besh!

Raketa birdan kichik doira yasadi-da, quyrug‘ini pastga qilib to‘ntarilib oldi. Undan alanga otilib chiqar, kemaning tezligi ham tobora pasayib, asta-sekin ko‘l ustiga yaqinlashib kelardi. Uning bo‘yi eng katta parovozning bo‘yidan ham ancha uzun edi. Og‘irligi ham, nazarimda, undan kam emasdi.

Mana, nihoyat, bahaybat narsa suv sathiga bir necha o‘n metr qolganda go‘yo havoda osilib qoldi: portlab yonayotgan gaz kuchi uni muallaq holda tutib turadi. Gaz chiqitlari suv yuzini titratib, mavjlantirardi. Ko‘l ustini tutun qoplab olgan edi.

Keyin po‘lat sigara sekin-sekin pastlay boshladi, ko‘p o‘tmay uning quyrug‘i suvga tegdi. Suv vaqirlab, jo‘sh urib ketdi. Raketa bug‘ bilan qoplandi. Gulduros shovqin to‘xtadi. Bug‘ bilan tutun orasidan raketaning o‘tkir uchi bir ko‘rindi-yu, g‘oyib bo‘ldi. Suv qattiq chayqaldi. Bahaybat to‘lqin kater va glisserlarni tebratib, butun ko‘l bo‘ylab taraldi. Raketa ko‘rinmasdi. Yo‘q, ana, irojektor nuri tushib, suv yuzida yarqirab ko‘rinib qoldi.

Odamlar baravariga qichqirishib, raketani muvaffaqiyatli qo‘ngani bilan tabriklashardi. Bir necha kater, xuddi qaldirg‘och kitga tashlanganday, chayqalib turgan raketa tomon suzib ketdi. Kichkina qora kater uni shatakka olib, sohilga sudrab keldi. Ikki baquvvat traktor maxsus ko‘prikdan qirg‘oqqa tortib chiqardi. Nihoyat lyuk ochilib raketadan qit’alararo sayohatchilar chiqishdi.

Birinchi chiqqan sayyoh qattiq aksira boshladi. Olomon orasida kulgi va xitoblar eshitildi: «Salomat bo‘ling!»

— Doim shunaqa bo‘ladi, — deb javob berdi osmondan tushgan sayyoh. — Yerga tushishim bilan shamollab qolaman, yo‘talaman.

Men poyonsiz samo qo‘ynida bo‘lgan bu odamga katta qiziqish va hurmat bilan qaradim. Shunaqa dovyuraklar ham boo-a! Men raketada uchishga hecham rozi bo‘lmasdim.

Sayyohlarni tantana bilan kutib olishdi, hamma ulardan nimalarnidir so‘rab-surishtirar, tinmay qo‘l qisishardi. Fazogirlar avtomobilga o‘tirib jo‘nab ketishdi. Olomon siyraklasha boshladi. Chiroqlar o‘chdi. Birdan oyoqlarim to‘ngib qolganini payqadim. Etim junjikib, ko‘nglim aynardi.

— Juda ko‘karib ketibsiz, — dedi nihoyat rahmdillik qilib Tonya. — Yuring uyga.

Mehmonxonaga kiraverishda meni semiz, tepakal kishi qarshi oldi. Ahvolimni ko‘rib:

— Toqqa mazangiz yo‘q ekan, yigit, — deb bosh chayqab qo‘ydi u.

— Sovqotdim, — javob berdim men.

Shinam oshxonada ovqatlanib o‘tirib, semiz kishi bilan gaplashib qoldik. U vrach ekan. Choy ustida undan shaharni va uchib kelgai raketani nima uchun Kets deb atashlarini so‘radim.

— Yulduzning ham nomi shunday, — javob berdi doktor. — Kets yulduzi. Eshitmaganmisiz? Hamma gai shunda. Bu shahar ham ana shu yulduz tufayli qurilgan. Nima uchun Kets deb ataladi? Nahot payqamagan bo‘lsangiz? Siz bu yoqqa uchib kelgan stratoplan kimning loyihasi bo‘yicha qurilgan?

— Siolkovskiy loyihasi bo‘yicha bo‘lsa kerak, — javob berdim men.

— Bo‘lsa kerak… — dedi doktor ranjiganday, cho‘zib. — Bo‘lsa kerak emas, xuddi shunday. Siz ko‘rgan raketa ham, yulduz ham uning loyihasi bo‘yicha qurilgan. Shuning uchun ham Kets deb ataladi: Konstantin Eduardovich Siolkovskiy. Tushundingizmi?

— Tushundim, — javob berdim men. — Kets Yulduzi qanaqa yulduz?

— Yerning sun’iy yo‘ldoshi. Fazodagi stansiya-laboratoriya, ayni vaqtda, sayyoralararo uchuvchi raketalar uchun raketodrom.