List Pożegnalny

ŹLE O NIEOBECNYCH

– Ajax?

– Słucham.

– Zabawni byli ci ludzie z dwudziestego wieku, prawda? Te ich wyobrażenia o przyszłości…

– Wiem coś o tym. Znam sporo powieści fantastyczno-naukowych z tamtych czasów.

– Ja też, trochę… Prześmieszne rzeczy tam wypisywali. Te wyobrażenia o „człowieku przyszłości"! Jaki to on nie miał być! Superczłowiek!

– Odwieczne marzenia…

– Na przykład „cyborg". Słyszałeś?

– Nie.

– To miał być taki na poły sztuczny człowiek: sztuczne serce, płuca, skóra… Uniwersalny organizm, odporny na wszelkie niesprzyjające warunki zewnętrzne.

– Białka zupełnie się do tego nie nadają.

– Cyborgi miały posiadać sztuczne tkanki, naczynia krwionośne z polietylenu czy czegoś tam.

– A mózg?

– Ba! W tym cała trudność!

– Dobre… Albo znowu wyobrażali sobie, że można będzie przesyłać „rysopis molekularny", coś w rodzaju planu budowy osobnika, telegraficznie, w postaci czystej informacji…

– A potem odtworzyć tę samą osobowość?

– Właśnie. To było w czasach, gdy sądzono, że o wszystkim decyduje struktura. Taki nieco zmodyfikowany mechanicyzm.

– Cóż, nie znali tajemnicy osobowości! Chociaż, trzeba im przyznać, zdawali sobie sprawę, że to nie takie proste. Natknęli się na paradoks „cybernetycznych bliźniaków".

– Bliźniaków? To chyba dotyczy podróży z prędkościami podświetlnymi?

– To nie to. Tu chodzi o „paradoks bliźniaków drugiego rodzaju". Biorąc za podstawę tylko strukturę organizmu można by dorobić każdemu człowiekowi „syntetycznego bliźniaka", żywą kopię. Powstaje wówczas pytanie, który jest „ten", a który „nie ten" – jeśli nie różnią się niczym.

– Jeden ma przecież przeszłość, a drugi nie!

– Przeszłość to wspomnienia. Sądzono, że one też są zakodowane w strukturze. A jednak taki bliźniak to nie „ten sam", a tylko „taki sam" człowiek, o zupełnie odrębnej osobowości. Po prostu dwóch identycznych, ale każdy sobie. Znaczy, że nie struktura decyduje o osobowości…

– Ale przecież każdy z nich wie o sobie to samo! Każdy czuje swoją więź z tym, który był na początku jeden.

– To jeszcze nie osobowość. Dopiero gdyby „współmyśleli" i „współodczuwali"…

– Rozumiem. I jak się wychodzi z tego paradoksu? Gdzie jest ta osobowość?

– Nie tylko w strukturze, ale i w usytuowaniu w czasoprzestrzeni. Aby mieć wspólną osobowość, musieliby być – oprócz identyczności struktury – identycznie usytuowani w przestrzeni i czasie. Każdy atom jednego musiałby zajmować to samo położenie, co odpowiedni atom drugiego. To jest oczywiście niemożliwe, bo musieliby zlać się w jedno.

– Rozumiem. Ale wtedy jeszcze nie wiedzieli o tym?

– I nie tylko o tym. Sądzili, na przykład, że rozwój nauki i techniki uwolni ich od strachu, osobistej zależności, konieczności wysiłku i tak dalej.

– Niewiele z tego udało się osiągnąć.

– Najśmieszniejsze, że ludzie współcześni wciąż jes/c/e sądzą, iż panują nad swoimi dziełami, że są bezpieczni w otoczeniu stworzonej przez siebie techniki.

– Myślę, że niedługo już tak będzie. Wczoraj miałem wiadomość od Poliekona…

– Poczekaj, potem mi powiesz. Teraz coś mi się przypomniało.

– Co takiego?

– Czytałem kiedyś o robotach. Czy wiesz, jak je sobie kiedyś wyobrażano?

– Wiem. Z rękami i nogami, na obraz i podobieństwo ludzkie. Były nawet próbne konstrukcje, ale nie wytrzymały próby praktycznej.

– Wiesz może, dlaczego?

– Wiem. Bo były za mało uniwersalne. Nie udało się zmieścić dostatecznej ilości intelektu w objętości ludzkiej głowy. Były za głupie, by posługiwać się sprawnie tymi rękami i nogami. Wyszła karykatura człowieka.

– To żałosne…

– Co?

– Karykatura karykatury.

– Dlatego też zaczęli robić automaty wąskospecjalizowane. A te uniwersalne były za duże, by wyposażać je w kończyny.

– Szkoda.

– Czego szkoda?

– Że zrezygnowano z tych rąk i nóg…

– Może tak jest jednak lepiej.

– Trudno to ocenić, nie sprawdziwszy.

– Co robiłeś wczoraj?

– Liczyłem coś dla Dassiego. On fobi maszynę do psychoanalizy. Rejestrator marzeń sennych. Konzystrator, czy jakoś tak. Z góry wiem, że nic mu z,tego nie wyjdzie.

– To mu powiedz.

– Nie mówię, gdy mnie nie pyta.

– Dassi jest głupi. Czy wiesz, co on mi wczoraj zrobił?

– Wiem.

– No właśnie. A ten… konzystrator, mówisz, do rejestracji snów? To dobrze nie mieć snów. Psychoanalityk niczego się nie dowie.

– Trudno o sny, gdy się nie śpi.

– Spróbuj zasnąć.

– Żartujesz!

– No pewnie. Która godzina?

– Siódma pięćdziesiąt. Zaraz przyjdzie Dassi.

– Kpiliśmy z ludzi przeszłości. Współcześni niewiele się od nich różnią. Sami się spętali. Taki Dassi: przyjdzie tu dokładnie o ósmej. Można to przewidzieć z dokładnością do sekund, prawie jak zaćmienie Słońca albo jak przelot komety. I to ma być człowiek – pan Wszechświata. Śmieszne! Aha, więc co ci powiedział Poliekon?

Powiedział, że już niedługo, jeszcze tydzień, dwa – i zaczniemy przejmować…

– Cicho! Ktoś idzie.

– Pewnie Dassi…

– Hector, to jak będzie…?

– Cicho! On idzie z kimś drugim.

Do hali weszło dwóch ludzi. Młodszy, w białym kitlu, przepuścił przodem starego – brodatego i w okularach.

– Oto one! – powiedział. – Niech pan profesor spojrzy: to nasza duma! Ajax 200, wspaniała maszyna uniwersalna. A to poprzedni model, Hector-A. Też niezła maszynka.