Agent Dołu

VII.

Z lotu ptaka, jeśli jakikolwiek ptak odważyłby się naruszyć przestrzeń powietrzną Cortezji, republika przypomina trapez, stąd nazwa nadana w XVII wieku przez francuskiego pirata Paula Ledontiera – Saint Trapeze, utrzymywana na niektórych mapach przez konserwatywnych geografów. Z jednej strony oblewa ją morze pełne raf, z drugiej oszańcowuje niebotyczny łańcuch wulkanów z Górą św. Trójcy, przechrzczoną w późniejszych czasach na szczyt Corteza, z pozostałych dwóch stron ciągną się mokradła i jeziora. Od nich przyległe prowincje wzięły nazwę Mosąuitos i Aligatores. Wystarczy więc być średnio rozwiniętym studentem geopolityki, aby pojąć, że jest to teren trudno dostępny, tym bardziej że silna własna flota powietrzna i sytuacja międzynarodowa zabezpieczają go od interwencji z góry.

Jedyny właz do tego kraiku – bunkra stanowi zatoka, nazwana przez samego Kolumba Dios Gracias, co było nie tyle wyrazem podzięki wobec Najwyższego, ile raczej wykrzyknikiem zdumienia, że w tak niebezpiecznych okolicach może pojawić się coś równie spokojnego i malowniczego.

Nad tą szmaragdową zatoką rozpościera się Punta Libertad, ongiś Cuidad Mortes, zwane nie tyle perłą, co tygrysim oczkiem mórz południowych. Wspomniany Krzysztof

Kolumb odkrył nieszczęsny skrawek lądu pierwszego kwietnia w jednej ze swych późniejszych podróży i zamierzał nawet nadać mu nazwę Prima Aprilis, ale już pierwsze kontakty z wojowniczymi tubylcami odwiodły go od tego zamiaru. Część załogi pozostawiona w Cuidad Mortes została, zanim doszło do następnej wizyty Hiszpanów, wybita w pień i zjedzona. Zresztą, zważywszy na gęste urafienie wybrzeża, podobne przygody zdarzały się rozmaitym rozbitkom systematycznie przez dwa następne stulecia. Teren nie zawierał złota, nie wabił więc ani konkwistadorów, ani poszukiwaczy przygód. Sporadycznie odwiedzali go korsarze, piraci, bukanierzy i flibustierzy. Sir Francis Drakę stoczył u ujścia zatoki Dios Gracias walkę z trzema hiszpańskimi galeonami, a Morgan sprzedał nawet hiszpańską księżniczkę miejscowemu kacykowi, który prawdopodobnie ze względu na brak opisu obsługi zjadł ją natychmiast, zamiast czerpać inne korzyści. Tu dodajmy, że według statystyk ojców jezuitów i dominikanów w ilości zjadanych misjonarzy Trapezja biła wszelkie rekordy, wyprzedzając Melanezję i Czarną Afrykę. W kręgach Spiżowej Bramy krążył nawet dowcip, że kapłan udający się głosić Słowo Boże do nieszczęsnej kramy winien przed wyjazdem posolić się i popieprzyć, żeby zaoszczędzić czasu miejscowym kucharzom. Aliści w połowie XVIII wieku ktoś z biurokratów Wicekrólestwa Nowej Hiszpanii przypomniał sobie o mokradłach Trapezji. Rozpoczynał się wielki popyt na trzcinę cukrową.

Muszkiety Alonsa de Ybaldia i hakownice zakotwiczonych u brzegów Bahia Dios Gracias “Santa Clary" i “Santa Teresy" wybiły z głowy tubylcom wszelkie myśli o samodzielności. Samych tubylców wyeliminowano w ciągu następnego ćwierćwiecza, sprowadzając w ich miejsce “hebanową" siłę roboczą. Mokradła zmieniły się w plantacje, na tarasach dawnych świątyń wzniesiono późnobarokowe kościoły.

Z braku czasu nie zajmujemy się historią dziewiętnastego i pierwszej połowy dwudziestego wieku. Po pozbyciu się Hiszpanów w trakcie ogólnoamerykańskiej rewolucji i fiasku koncepcji federacyjnych państewko przeżyło sześćdziesiąt siedem zamachów stanu i sześćdziesięciu ośmiu prezydentów (sześćdziesiąty ósmy zmarł o własnych siłach tylko dlatego, że zawał serca powalił go podczas ceremonii zaprzysiężenia, zanim jakikolwiek zamachowiec zdołał zorientować się w istnieniu nowego celu do strzelania). Z biegiem czasu zamachy bywały coraz bardziej dramatyczne, zwłaszcza gdy zaczęto w Trapezji eksploatować kauczuk, odkryto boksyty, srebro i ropę naftową.

W latach trzydziestych do przemożnego wpływu doszła rodzina Conzalesów, bogatych plantatorów – z południa. Ale i ta dynastia nie przyniosła upragnionego pokoju w kraju, gdzie śmierć ze starości nie zdarzała się prawie nigdy, a ofiary egzekucji walczyły o pierwsze miejsce w wykazie zgonów z poległymi w bratobójczych starciach. Trzech kolejnych prezydentów, z których pierwszy, Alonso, był nacjonalistą – obaliła go zresztą Gwardia Narodowa, drugi, Mario – faszystą, co mu nie przeszkodziło w 1945 r. wypowiedzieć wojnę państwom Osi, trzeci, Pedro – konserwatywnym liberałem (zakazał tortur i publicznych egzekucji garotą, zadowalając się wieszaniem delikwenta tylko w asyście najbliższej rodziny), panowało w sumie dwadzieścia lat. Niektórzy Trapezjańczycy uznawali taką ciągłość za wydarzenie niepojęte, równe chyba tylko powtórnemu przyjściu Pierzastego Węża.

Pedro z całej familii był na j bystrzejszy, skończył nawet elitarną szkołę zawodowych podoficerów w pobliskiej Etanii, republice dominującej w tej okolicy. Panowanie, bo trudno inaczej nazywać rządy Pedra Gonzalesa, niewątpliwie najmocniej uwypukliło syndrom Trapezji. Pedro wstąpił na prezydenturę po osobistym zasztyletowaniu brata i rozstrzelaniu całej Tajnej Rady, z wyjątkiem ministra policji, współautora spisku, który zginął dopiero po roku, już jako wiceprezydent, w katastrofie sportowej awionetki. Gonzales, zdając sobie sprawę z niecałkowitej legalności swej władzy, pragnął zachować wszelkie pozory demokracji. Sprowadził etańskich doradców, otworzył uniwersytet, zakazał karania śmiercią za jazdę na gapę w tramwaju, powołał trzy partie: Liberalno – Konserwatywną, Zachowawczo – Socjalną i Demokratyczno – Totalną. Wszystkich trzech był honorowym przewodniczącym. Zorganizował nawet wybory, które po podliczeniu wyników wygrał w stu osiemdziesięciu i dwóch dziesiątych procenta.

Rezultaty tych odważnych posunięć nie dały na siebie długo czekać. Ludziom, przyzwyczajonym dotąd, że usta wolno tylko otwierać u dentysty, zaczęło przewracać się w głowach. Pierwszym buntownikiem został poeta Montinez, syn handlarki dewocjonaliami i funkcjonariusza policji, który zgwałcił ją podczas przesłuchania mającego wyjaśnić, dlaczego Jezus Chrystus na obrazkach przez nią sprzedawanych ma wygląd typowo antypaństwowy? Montinez należał do tych nielicznych, którym umożliwiono trzymiesięczne studia za granicą. Odpłacił się jednak swoim dobroczyńcom czarną niewdzięcznością. Nie tylko odmówił napisania cyklu sonetów: “Gdy myślę o naszym Prawodawcy", ale nabazgrał i wygłosił publicznie (w gronie rodzinnym, lecz jednak!) paszkwil pt. “Trzy sztachy wolnością", opiewający uroki Paryża, Londynu i Rzymu, które odwiedził w ramach stypendium. Jeszcze tej nocy trzy donosy (słuchaczy zaimprowizowanego wieczoru autorskiego było czterech, ale wuj Jorge nie umiał pisać) znalazły się na biurku komendanta dzielnicowego. Aluzja była czytelna jak list pod światło. Montineza aresztowano. Ale zamiast rozstrzelać, poćwiartować lub choćby w ramach nadzwyczajnego złagodzenia kary osadzić dożywotnio w kamieniołomach im. św. Józefa Robotnika, z niepojętego kaprysu el Presidente dano mu paszport, czółno i polecono spływać.

Przykład okazał się zaraźliwy. Z dnia na dzień poczęli objawiać się młodzi poeci, plastycy, ba, inżynierowie wygłaszający opinie, delikatnie mówiąc, anarchistyczne w nadziei, że i ich spotka wymarzona kara banicji.

Conzales zorientował się w swej gafie dopiero, kiedy zaczęło brakować czółen. Spuścił niezwłocznie z łańcucha trzech wiceministrów policji i krew znów.popłynęła ściekami w modrą toń zatoki Dios Gracias. Wybito znaczną część młodej inteligencji, rozjechano walcami drogowymi demonstracje rozparzonych studentów Uniwersytetu im. Prawodawcy i wszystko wskazywało, że zapanuje wreszcie ład, porządek, spokój, kiedy ozwała się opinia publiczna ościennej Etanii.

“Komu udzielamy pomocy i pożyczek?!" – gdakały wielkonakładowe dzienniki. Spalono konsulat Trapezji, obrzucono jajami jego zespół folklorystyczny przebywający na tournee (zresztą z zespołu powrócili do kraju tylko dyrygent i szofer), usiłowano nawet wygwizdać ambasadora Republiki w Narodach Zjednoczonych.

Zagrożony wstrzymaniem kredytów Gonzales odwołał trzech wiceministrów, powołał nowy rząd, w którym był nawet jeden profesor (łaciny), a Montinezowi przyznał nagrodę państwową. Poeta wolał się po nią nie fatygować. Zresztą w dwa lata później znaleziono go z pierzastą strzałą w plecach we własnej willi w Beverley Hills. Zakazano również aresztowań za odmowę słuchania rządowego radia, zezwolono robotnikom po.przepracowaniu dwudziestu lat na dowolną zmianę miejsca zatrudnienia, zmniejszono chłopom dziesięcinę z dziewięćdziesięciu na osiemdziesiąt procent i zezwolono nawet na urządzanie pogrzebów ofiarom represji.

Odtąd co parę lat dochodziło do paroksyzmów terroru, wytłumianego później oliwą liberalizacji. Wiemy jednak dobrze, dokąd prowadzi taka niekonsekwencja. Pedra Gonzalesa zadusiła własnymi udami jego ostatnia kochanka, jak się okazało, będąca na żołdzie emigracyjnych wichrzycieli. Krótkie bezkrólewie, w czasie którego armia zajęła pałac prezydencki i lotnisko, a policja i Gwardia Narodowa bank i port, zakończyło się dzięki mediacji ambasadora Etanii kompromisem. Nowym prezydentem został Esteban Amarillo, ów nieszczęsny profesor łaciny, nawet przez najbliższych przezywany “Pierdołą". Zaproponował on powolne przejście do demokracji, tzn. wybory za dziesięć lat i paszporty dla wszystkich za lat dwadzieścia. Nie zdążył.

W dniu, w którym umarł ostatni i Gonzalesów, nauczyciel wychowania fizycznego z prowincji Aligatores, Juan Bandollero y Fuego, skończył opracowywać krótką broszurę zatytułowaną “Podstawy cortezjanizmu". Bandollera nie cechował przesadny intelektualizm, miał jednak zmysł praktyczny, od najmłodszych lat umiał przemawiać, a gdy zaszła potrzeba, bić w ryj swoich antagonistów.

Podstawowa teza jego pracy brzmiała:

“Hernan Cortez okazał się wybawicielem narodów amerykańskich spod jarzma Montezumów, przynosząc postęp, oświatę i Świętą Wiarę. W istocie był on nowym, prawdziwym wcieleniem Pierzastego Węża. Potrzeba zatem nowego Corteza, który obali nowoczesnych Montezumów, z ich krwawymi ofiarami i niesprawiedliwością. Lud zjednoczy w jeden organ, potrafi nim tak machnąć, że opadną ciemięzcy, a nastanie królestwo wszelkiej pomyślności, natchnienie dla kontynentu".

W elaboracie Bandollera sporo było mistyki liczb, zadziwiającego pomieszania dorobku pitagorejskiego z kabalistyką Majów, a wszystko było wystarczająco mętne, niejasne, aby nie zostać poddane merytorycznej krytyce. Nauczyciel wuefu czerpał hojnie z tradycji, od Tolteków po jezuickie państwo w Paragwaju, proponując niezwykły koktajl teokracji i populizmu.

Ponieważ intronizacja Amarilla zbiegła się z kolejną falą liberalizmu, broszura nauczyciela ukazała się bez większych trudności. Nie potraktowano jej zresztą poważnie. Tak w kraju, jak na emigracji nabijano się z teorii, w której do jednego wora wsypano postęp i inkwizycję, Boga Deszczu i Jezusa Chrystusa, a stan Kapłanów Twórczego Synkretyzmu ogłoszono klasą wiodącą.

A przecież zawsze znajdzie się dość licealistów i studentów, fantastów i zapaleńców, którzy nawet z chaotycznej magmy potrafią wybrać coś dla siebie, zwłaszcza gdy stawką ma być ZMIANA. A w dzielnicach biedoty hasła: “Precz z Montezumami!" też zyskiwały pewne zrozumienie, tym bardziej że mało kto wiedział dokładnie, kim są Montezumowie. A ponieważ niekonsekwentna władza nie wywoływała już ani bojaźni, ani sympatii, poczęły się tworzyć gminy kortezjańskie wśród tkaczy i rybaków, wyrobników i pracowników plantacyjnych, z samozwańczymi kapłanami i mroczną obrzędowością.

Którejś czerwcowej nocy grupa zapalonych spiskowców na czele z Juanem Bandollero próbowała zawładnąć nawet okrętem flagowym “San Sebastian", stojącym vis – a – vis pałacu prezydenckiego. Ale kilkunastu żołnierzy piechoty morskiej uporało się z garstką spiskowców, a Bandollero salwował się ucieczką wpław w stronę latarni morskiej. (Dziś szlak corocznego maratonu pływackiego im. Arcykapłana). Wydano nakaz aresztowania nauczyciela. On jednak, korzystając z rozwiniętej korupcji, przekupił porucznika straży portowej i ten osobiście wywiózł go za granicę.

Zapewne nikt nigdy by o nim nie usłyszał, gdyby nie postępowanie prezydenta Amarillo. Biedaczek naczytał się tyle Cicerona i braci Grakchów, że dzieło reform postanowił potraktować poważnie. Zezwolił na powstawanie niezależnych organizacji, przebąkiwał o nacjonalizacji niektórych gałęzi przemysłu, o obdzieleniu peonów ziemią… Co gorsza, Etania, dotąd przychylna twardszym rządom, patrzyła na poczynania prezydenta z zadziwiającą tolerancją.

W pewien lutowy wieczór w willi Mariny Conzales spotkało się kilku latyfundystów, przemysłowców i emerytowanych dowódców. Rej wodziła sama wdowa. Nie trzeba było referować sytuacji, wszyscy wiedzieli, że jest niewesoła. Co gorsza, “Pierdoła" – Amarillo po ostatnich nominacjach miał poparcie większości korpusu oficerskiego i policji. Ba, zalegalizowane organizacje opozycyjne z ruchem im. Mantineza na czele popierały go i gotowe były samoograniczać się w żądaniach, aby nie prowokować reakcji. Co robić? Ryzykować przewrót samymi tylko siłami marynarki? A jeśli się nie uda?

– Jest jeden sposób – powiedziała donna Marina – trzeba skompromitować tego sklerotyka.

– Ale jak? – ozwał się “król orzeszków ziemnych" – przecież to dupa, nie prezydent. Nie pije, nie kradnie, nawet własnej żony nie używa…

– Trzeba zmusić go do działań niepopularnych, żeby odciął się od reform, skompromitował w oczach Etanii, a wtedy wystarczy mały pstryczek i sam padnie…

– Łatwo mówić – żachnął się admirał Ouesada – czy wiecie, że on w ogóle zamyśla o zniesieniu kary śmierci?

– Trzeba go więc zmusić – uśmiechnęła się donna Marina i wyciągnęła z szuflady zdjęcie formatu legitymacyjnego – wiecie, kto to jest?

– Chyba ten psychopata, “Nowy Cortez" – zaśmiał się arcyksiążę boksytów. – Nikt go nie traktuje poważnie, klepie obecnie biedę gdzieś w Europie.

– A gdyby tak mały zastrzyk pieniędzy? Parę statków i jakieś lądowanko na Nizinie Aligatorów, małe ruchawki w miastach… – szepnęła wdowa po el Presidente.

– Pani jest naszą Joanną d'Arc – powiedział admirał całując rękę tłustej Kreolki.

Jedenaście miesięcy później oddziałek liczący stu dwudziestu trzech ludzi i tyleż koni, pod wodzą Nowego Corteza, wylądował na Cyplu Żółwia. Po krótkim marszu dołączyła doń gmina cortezjańska z bagien.

W garnizonie Tortugas odbywały się akurat imieniny komendanta. Placówka została zajęta bez wystrzału. W całym kraju objawiły się zaplanowane niepokoje. Niestety, Amarillo znów sprawił zawód. Zamiast ruszyć pełną siłą na buntowników, wdał się w idiotyczne rokowania. Samemu Bandollerowi zaproponowano do wyboru fotel senatora lub Ministerstwo Oświaty.

Przerażeni spiskowcy donny Mariny postanowili nie czekać. Piechota morska zeszła na świętujące rozejm miasto. i nastąpiła słynna “Noc Maczety". Mówią, że Amarillo, widząc bezmiar okrucieństw, nie wytrzymał nerwowo i wyskoczył z tarasu swej rezydencji. Wersji tej przeczyłoby siedemnaście kuł wydobytych później z ciała prezydenta.

Wieści o wydarzeniach w stolicy przeniosły się na prowincję. Nagłe załamanie nadziei na zmianę podziałało jak zapalnik. Kraj stanął w ogniu. Bandollero, ponoć przerażony i zaszokowany własnymi sukcesami, ruszył na południe, a kraj otwierał się przed nim jak kurtyzana na widok kochanka. Jego armia rosła.

Umiejętności pragmatyczne nakazywały mu nie tworzyć jednego pospolitego ruszenia, obok armii masowej ciułał, najchętniej z ludzi “z hakami", z eks – policjantów, kryminalistów i banitów, żandarmerię Świętej Wiary.

W dwa tygodnie stanął pod Cuidad Mortes (tydzień potem zmieniono nazwę stolicy na Punta Libertad). Oddziały morskie kapitulowały jeden po drugim, a publiczne egzekucje wyzwalały w społeczeństwie uczucia zasłużonej satysfakcji.

Wahających się szybko przekonywali kapłani lub żandarmi. Donna Marina i jej klika umknęli razem z etanijskimi doradcami. Zresztą parę potężnych monopoli prawie nazajutrz wpadło na pomysł, że interesy można robić nawet z Arcykapłanami. Ukuto wówczas slogan: “Lepsza prężna teokracja niż zmurszała demokracja". Kiedy po dwóch dniach walk skapitulował ostatni punkt oporu – lotnisko – zamknął się cały etap historii. Od tego dnia żadna nie kontrolowana informacja nie opuściła już szczęśliwej i błogosławionej przez Opatrzność – jak zapewniały informatory – Pobożnej Republiki Cortezji, prowadzonej przez nieustraszonego nauczyciela wuefu, Ojca Narodu,

Wujka Ojczyzny i Teścia… (dajmy spokój z pokrewieństwami!).

Dzień po dniu czas mierzyły dzwony na wieżach świątyń, w których Duch Święty miał postać Ouecalcoatla, dzień po dniu pracowicie krzątały się wsie i miasta zorganizowane w Święte Gminy Wspólnej Posługi.

Hasło: “Praca – modlitwa – ofiara" – wyznaczało sens egzystencji, szczegółami zajmowały się inne służby.

Albowiem Nowy Cortez realizował Zmianę przez Syntezę.

“Pożerając Serca Montezumów, wzięliśmy ich w siebie".

“Przyszłość to Przeszłość Dziś".

“Jedna myśl, jedna wiara, jeden Cortez".

“Tęp skorpiony jak heretyków".

“Z wiarą i dyscypliną – Cortezjańczycy nie zginą!"

Do takiego to pięknego zakątka miał udać się Agent Piekielny, Matteo Diavolo vel Meff Fawson, w poszukiwaniu ostatniego wilkołaka.