Stochastyk (Robert Silverberg) читать бесплатно онлайн полную версию книги (ч. notes)

Przypisy

1

John Vliet Lindsay (1921) — energiczny i samodzielny polityk amerykański o liberalnych poglądach, burmistrz Nowego Jorku przez dwie kadencje (1966–1972).

2

Thomas Brówne (1605–1682) — filozof angielski.

3

Ralph Cudworth — filozof angielski.

4

Jacques (Jacob) Bernoulli (1645–1705) — szwajcarski matematyk, twórca podstaw rachunku prawdopodobieństwa, m.in. wyprowadził „prawo wielkich liczb”.

5

Leopold Sacher-Masoch (1836–1895) — pisarz austriacki. Postacie jego utworów obsesyjnie dążą do odczuwania bólu i cierpień psychicznych.

6

Richard Krafft-Ebing (1840–1902) — niemiecki psychiatra, zajmował się patologiami seksualnymi i hipnotyzmem.

7

Staten Island — wyspa i jedna z pięciu wielkich dzielnic Nowego Jorku. Do 1975 roku obecna dzielnica Staten Island nosiła nazwę Richmond.

8

Con Edison — słynna amerykańska korporacja, zajmująca się elektryfikacją, technologią radiowo-telewizyjną i energetyką.

9

Salome dla Jana Chrzciciela — aluzja do opery Salome (R. Strauss, O. Wilde). Wilde dokonał skandalizującej interpretacji opowieści biblijnej o św. Janie Chrzcicielu: Salome domagała się ścięcia św. Jana, a głowę jego kazała przynieść sobie na tacy, bowiem św. Jan wzgardził jej zmysłową miłością.

10

Albany — stolicą stanu Nowy Jork nie jest Nowy Jork, ale liczące 100 tys. mieszkańców miasto Albany. Tam mieszczą się władze stanowe, kontrolujące m.in. wydatki miejskie Nowego Jorku.

11

Marcus Garvey (1887–1940) — nacjonalistyczny przywódca murzyński. Zorganizował pierwszy powszechny ruch Murzynów w USA. Został skazany na dwa lata więzienia i deportowany na Jamajkę.

12

Paisanos (wł., żargon.) — rodacy, „nasi”.

13

Patchogue, New Rochelle-osiedla położone na peryferiach Nowego Jorku.

14

Radhai Kryszna — wg mitologii indyjskiej piękna pasterka Radha była kochanką boga Kryszny.

15

Padmini — kobieta lotos, w starożytnych Indiach najdoskonalszy typ kobiety.

16

Benares — święte miasto indyjskie nad Gangesem, miejsce rytualnych kąpieli, cel masowych pielgrzymek, ośrodek tradycyjnej nauki hinduskiej.

17

WASP — White Anglo-Saxon Protestant — osoba rasy białej, pochodzenia anglosaskiego, religii protestanckiej.

18

Fiorello Henry La Guardia (1882–1947) — najpopularniejszy burmistrz w historii Nowego Jorku, sprawował swój urząd w latach 1934-45, przeprowadził program reform modernizujących i upiększających Nowy Jork; szczególnie zabiegał o poprawę warunków życia najuboższych mieszkańców miasta.

19

Au fond (fr.) — w gruncie rzeczy.

20

Katastrofa za czasów Hoovera-wielki kryzys gospodarczy (19291933) podczas prezydentury Herberta Hoovera. Hoover ponownie kandydował na prezydenta w roku 1932, ale zdecydowanie przegrał z F.D. Rooseveltem.

21

Pas de deux (fr.) — duet taneczny.

22

Walhalla — w mitologii skandynawskiej pałac boga Odynu (boga, który znał przyszłość). Przebywali tam najdzielniejsi wojownicy polegli w bojach. Oczekując na ostateczną bitwę z Olbrzymami — dzień zmierzchu bogów — spędzali czas na ćwiczeniach i wielkich ucztach. W trakcie długich nocnych biesiad jedli mięso cudownego dzika, który rano znów był żywy, pili miód wprost z wymion cudownej kozy, a rany, które odnieśli poprzedniego dnia, goiły się, nim wstał świt.

23

Karma (działanie, czyn) — podstawowe pojęcie w hinduskiej filozofii i religii: suma uczynków popełnionych w jednym życiu, która decyduje o charakterze następnego wcielenia. K. jest siłą determinującą wędrówkę duszy w łańcuchu reinkarnacji.

24

John Warne Gates (1855–1911) — amerykański przedsiębiorca i milioner, dorobił się fortuny produkując drut kolczasty. Śmiałe i ryzykowne operacje na giełdzie zyskały mu przezwisko Gates Postaw-Milion (Bet-a-Million Gates).

25

Richarda Nixona, prezydenta USA w latach 1969–1974, nazywano Tricky Dick — Szczwany Rysio.

26

Smithsonian Institution — kompleks muzeów w Waszyngtonie, pełni rolę narodowego muzeum Stanów Zjednoczonych.

27

Kismet — u muzułmanów: los, przeznaczony człowiekowi od Boga, konieczność, fatum.

28

Getty — rodzina amerykańskich potentatów naftowych.

29

Przybycie do wschodniego wybrzeża Ameryki Płn. tzw. Ojców Pielgrzymów na żaglowcu „Mayflower” (1620) i założenie osady Plymouth — uważa się za początek regularnej kolonizacji Ameryki Płn. przez Anglików. Hiszpanie natomiast, a Carvajal był potomkiem Hiszpanów, osiedlali się w Ameryce Płd., Środkowej i na południu obecnych Stanów Zjednoczonych już od początku XVI wieku.

30

Floryda należała do Hiszpanów od połowy XVI w. Przeszła w ręce Anglików w 1763 roku w wyniku wojny siedmioletniej.

31

Upper West Side — północno-zachodnia dzielnica Manhattanu

32

Panika 1837 — jeden z największych kryzysów ekonomicznych w historii Stanów Zjednoczonych.

33

Wanadu — w poemacie Samuela T. Coleridge’a pt. Kubla Chan (1816) — pałac zbudowany przez mongolskiego cesarza Chin — chana Kubilaja (XIII w.). W Europie opowiadano legendy o wspaniałych pałacach tego władcy.

34

John Pierpoint Morgan (1837–1913) — słynny amerykański magnat finansowy.

35

Abraham Beame (1906) — burmistrz Nowego Jorku (1974–1977), pierwszy nowojorski burmistrz żydowskiego pochodzenia.

36

Żydzi sefardyjscy — Żydzi hiszpańscy, w odróżnieniu od Żydów polsko-niemieckich (aszkenazów). Stanowili tylko 10% Żydów europejskich, ale osiągnęli wysoki poziom kultury i wielkie wpływy ekonomiczne. Zasłynęli jako bankierzy, filozofowie i lekarze. Po wygnaniu z Hiszpanii (1492) osiedlali się głównie w zachodniej i południowej Europie, później także w Stanach Zjednoczonych.

37

Baruch Spinoza — (1632–1677) — sławny filozof żydowski działający w Holandii, jeden z najbardziej wpływowych myślicieli czasów nowożytnych.

38

Benjamin Nathan Cardozo (1870–1938) — prawnik amerykański żydowskiego pochodzenia, aktywny działacz żydowski, sędzia Sądu Najwyższego, współtwórca tzw. funkcjonalizmu prawniczego.

39

Tierra del Fuego — hiszpańska nazwa Ziemi Ognistej.

40

Edmund Muskie (1914) — polityk amerykański polskiego pochodzenia. W 1968 ubiegał się o urząd wiceprezydenta u boku H. Humphreya. Mimo iż Humphrey przegrał, Muskie zyskał dużą popularność i opinię człowieka uczciwego i sprawiedliwego.W rządzie J. Cartera pełnił funkcję sekretarza stanu.

41

Robert Shriver (1915) — polityk amerykański, w 1972 kandydował na stanowisko wiceprezydenta.

42

James Cagney (1899–1986) — aktor amerykański, grał role przestępców w klasycznych filmach gangsterskich w latach trzydziestych i czterdziestych.

43

Erich Stroheim (1885–1957) — amerykański aktor i reżyser filmowy. W pierwszym okresie swojej’ kariery specjalizował się w rolach oschłych pruskich oficerów.

44

Wilbur Wright (1867–1912),Orville Wright (1871–1948)-amerykańscy konstruktorzy samolotów i piloci. W 1903 roku wykonali w Kitty Hawk (Karolina Północna), na zbudowanym przez siebie dwupłatowcu, pierwszy w historii lot silnikowy.

45

premier cru (fr.) — pierwszy, najlepszy zbiór wina.

46

Maelstrom (ang.) — wir.

47

Uwarstwienie Troi Schliemanna — wykopaliska prowadzone w miejscu legendarnej Troi przez niemieckiego archeologa Heinricha Schliemanna (1822–1890) odsłoniły dziewięć warstw osadniczych z różnych epok.

48

Precesja — ruch osi ziemskiej po stożku o osi prostopadłej do orbity ziemskiej; wywołuje przesuwanie się punktu rownonocy wiosennej ze wschodu na zachód. Punkt rownonocy dokonuje pełnego obiegu ekliptyki w ciągu 26 000 lat (rok platoński).

49

Magna est vis… — wielka jest siła przyzwyczajenia, fałszywy w jednym, fałszywy we wszystkim, to samo, lecz inaczej, rzecz mówi sama za siebie.

50

Huius… — tej, tej, tej, tego, ta, to.

51

Baton Rouge — stolica stanu Luizjaną.

52

Mirabile dictu (łac.) — rzecz zadziwiająca, aż dziw powiedzieć.

53

Harun ar-Raszid (ok. 764–809) — władca państwa rozciągającego się od Indii do Maroka, rozsławiony przez pieśni i legendy. W baśniach Tysiąca i jednej nocy, nie mogąc uśmierzyć trapiących go niepokojów, w bezsenne noce wędruje przebrany za kupca ulicami Bagdadu.