Чалавек-невідзімка

Раздзел XXI. На Оксфард-стрыт

Спускаючыся ў першы раз па лесвіцы, я наткнуўся на нечаканую перашкоду: хадзіць, не бачачы сваіх ног, аказалася справай няпростай, разы два я нават спатыкнуўся. Акрамя гэтага, я адчуў нейкую нязвыклую нязграбнасць, калі ўзяўся за дзвярную засаўку. Аднак, калі я перастаў глядзець на зямлю, я хутка навучыўся нядрэнна хадзіць па роўным месцы.

Настрой у мяне, як я ўжо сказаў, быў захапляльны. Я адчуваў сябе так, як адчуваў бы сябе відушчы ў горадзе сляпых, які расхаджвае ў мяккіх туфлях і бясшумнай вопратцы. Я адчуваў дзікае жаданне жартаваць над людзьмі, палохаць іх, стукаць па плячы, збіваць з іх капелюшы і ўвогуле цешыцца незвычайнымі перавагамі свайго становішча.

Але ледзьве толькі я апынуўся на Портленд-стрыт (я жыў побач з вялікай крамай сукнаў), як пачуў звон і адчуў моцны штуршок у спіну. Азірнуўшыся, я ўбачыў чалавека, які нёс кошык сіфонаў з содавай вадой і са здзіўленнем глядзеў на сваю ношу.

Удар быў вельмі балючы, але чалавек гэты выглядаў так камічна, што я гучна рассмяўся. «У кошыку чорт сядзіць», — сказаў я і нечакана выхапіў кошык з ягоных рук. Ён спалохана выпусціў кошык, і я падняў яго ў паветра.

Але тут нейкі боўдзіла рамізнік, які стаяў каля дзвярэй піўной, падскочыў і хацеў схапіць кошык, і яго працягнутая рука трапіла мне пад вуха, што выклікала нясцерпны боль. Я выпусціў з рук кошык, які з трэскам і звонам упаў на рамізніка, і толькі сярод крыкаў і тупату ног, сярод людзей, якія выбеглі з крамаў і экіпажаў, што спыніліся, я ўцяміў, што нарабіў. Праклінаючы сваё вар'яцтва, я прыхінуўся да акна крамы і стаў чакаць моманту, каб непрыкметна выбрацца з штурханіны. Яшчэ хвіліна — і мяне зацягнула б у натоўп, і мая прысутнасць немінуча была б выяўлена. Я штурхануў хлопчыка з мясной крамы, які, на шчасце, не заўважыў, што яго штурханула пустата, і схаваўся за брычкай рамізніка. Як яны разблыталі гэтую гісторыю, не ведаю. Я перабег вуліцу, на якой, на шчасце, не аказалася экіпажаў, і, напалоханы скандалам, які разыграўся, шпарка ішоў, не заўважаючы дарогі, пакуль не трапіў на Оксфард-стрыт, дзе ў вячэрні час заўсёды шмат народу.

Я спрабаваў зліцца з людской плынню, але натоўп быў занадта густы, і праз хвіліну мне сталі наступаць на пяткі. Тады я пайшоў па вадасцёку, збіваючы босыя ногі, і праз хвіліну аглобля карэты, якая ехала міма, трапіла мне пад лапатку, па тым жа месцы, якое ўжо выцяў насільшчык сваім кошыкам. Я неяк ухіліўся ад карэты, сутаргавым рухам пазбегнуў сутыкнення з дзіцячай каляскай і апынуўся ззаду другой карэты. Шчаслівая думка выратавала мяне: я пайшоў за карэтай, якая павольна рухалася, не адстаючы ад яе ні на крок. Мая прыгода, што прыняла такі нечаканы кірунак, пачынала палохаць мяне, і я не толькі дрыжаў ад страху, але і калаціўся ад холаду. У гэты ясны студзеньскі дзень я быў зусім голы, а тонкі слой гразі на маставой амаль замерз. Як гэта ні недарэчна, але я не сцяміў, што — празрысты ці не — я ўсё ж быў не абаронены ад уздзеяння надвор'я і прастуды.

Тут мне прыйшла ў галаву цудоўная ідэя. Я забег наперад і сеў у карэту. Дрыжучы ад холаду, напалоханы, з насмаркам, які пачынаўся, з драпінамі і сінякамі на спіне, якія я адчуваў усё больш, я павольна ехаў па Оксфард-стрыт і далей, па Тотэнхэм-Корт-роўд. Настрой мой зусім не быў падобны на той, з якім дзесяць хвілін назад я выйшаў з дому. Вось яна, мая нябачнасць! Мяне трывожыла толькі адна думка: як выбрацца з дрэннага становішча, у якое я трапіў.

Мы цягнуліся міма кніжнай крамы М'юдзі; тут нейкая высокая жанчына, нагружаная пачкамі кніг у жоўтых вокладках, паклікала майго рамізніка, і я ледзьве паспеў выскачыць, амаль не трапіўшы пры гэтым пад вагон конкі. Я накіраваўся да Блумсберы-сквер, маючы намер звярнуць за музеем на поўнач, каб дабрацца да малалюдных кварталаў. Я скалеў ад холаду, і недарэчнасць майго становішча так прыгнятала мяне, што я бег і ўсхліпваў. На вуглу Блумсберы-сквер з канторы Фармацэўтычнага таварыства выскачыў белы сабачка і адразу ж пагнаўся за мной, абнюхваючы зямлю.

Раней я ніколі не задумваўся, што для сабакі нос тое ж, што для чалавека вочы. Сабакі чуюць носам рух чалавека таксама, як людзі бачаць яго вачамі. Агіднае стварэнне стала брахаць і скакаць вакол мяне, занадта дакладна паказваючы, што яно ведае пра маю прысутнасць. Я перасек Грэйт-Рэсел-стрыт, увесь час азіраючыся цераз плячо, і толькі паглыбіўшыся ў Мантэгю-стрыт, заўважыў, што рухаецца мне насустрач.

Да мяне даляцелі гучныя гукі музыкі, і я ўбачыў вялікі натоўп, які ішоў з боку Рэсел-сквер, — чырвоныя курткі, а наперадзе сцяг Арміі выратавання. Я не мог разлічваць прабрацца непрыкметна скрозь такі натоўп, які запоўніў усю вуліцу, а павярнуць назад, зноў адысці яшчэ далей ад дому я баяўся. Таму я тут жа прыняў рашэнне: хутка ўзбег на ганак белага дома насупраць агарожы музея і стаў чакаць, пакуль пройдзе натоўп. На шчасце, сабачка, пачуўшы музыку, перастаў брахаць, пастаяў крыху ў нерашучасці і затым, падціснуўшы хвост, пабег назад, да Блумсберы-сквер.

Натоўп набліжаўся, ва ўсё горла распяваючы гімн, які падаўся мне іранічным намёкам: «Калі мы ўбачым яго лік?» Час, пакуль натоўп праходзіў міма, цягнуўся для мяне бясконца. «Бум, бум, бум», — грымеў барабан, і я не адразу заўважыў, што два хлапчукі спыніліся каля мяне: «Глядзі», — сказаў адзін. «А што?» — спытаўся другі. «Сляды. Ды басанож. Як быццам па гразі шлёпаў».

Я паглядзеў уніз і ўбачыў, што хлапчукі, вылупіўшы вочы, разглядваюць брудныя сляды, якія я пакінуў на свежавыбеленых прыступках. Прахожыя груба штурхалі іх, але яны, зацікаўленыя сваім адкрыццём, працягвалі стаяць каля мяне. «Бум, бум, бум, калі, бум, убачым мы, бум, яго лік, бум, бум…» — «Праўду табе кажу, хтосьці ўзышоў басанож на гэты ганак, — сказаў адзін. — А ўніз не спускаўся, і з нагі кроў ішла».

Шэсце ўжо хавалася з вачэй. «Глядзі, Тэд, глядзі!» — крыкнуў малодшы з пільных сышчыкаў у вялікім здзіўленні, паказваючы на мае ногі. Я зірнуў уніз і адразу заўважыў цьмяныя абрысы сваіх ног, абмаляваныя гразёй. На хвіліну я аслупянеў.

«Ах, чорт! — усклікнуў старэйшы. — Вось дык штука! Як прывід, далібог!» — Пасля некаторай развагі ён падышоў да мяне бліжэй і працягнуў руку. Нейкі чалавек крута спыніўся, каб паглядзець, што гэта ён ловіць, потым падышла дзяўчына. Яшчэ секунда, і хлапчук датыкнуўся б да мяне. Тут я скеміў, што мне рабіць. Ступіўшы наперад, — хлапчук з крыкам адскочыў убок, — я хутка пералез цераз агароджу на ганак суседняга дома. Але малодшы хлапчук прыкмеціў мой рух, і, перш чым я паспеў спусціцца на тратуар, ён ачомаўся ад часовай збянтэжанасці і стаў крычаць, што ногі пераскочылі цераз агароджу.

Усе кінуліся туды і ўбачылі, як на ніжняй прыступцы і на тратуары з хуткасцю маланкі з'яўляюцца новыя сляды ног. «У чым справа?» — спытаўся хтосьці. «Ногі! Глядзіце. Бягуць ногі!»

Увесь народ на вуліцы, акрамя маіх трох праследавацеляў, спяшаўся за Арміяй выратавання, і гэтая плынь затрымлівала не толькі мяне, але і пагоню. З усіх бакоў сыпаліся пытанні і чуліся воклічы здзіўлення. Я збіў з ног нейкага юнака і кінуўся бегчы вакол Рэсел-сквер, а чалавек шэсць ці сем здзіўленых прахожых імчалі па майму следу. Тлумачыць, на шчасце, ім не было калі, а інакш, напэўна, увесь натоўп кінуўся б за мной.

Я мяняў кірунак уцёкаў, тройчы пераходзіў цераз вуліцу і вяртаўся назад той жа дарогай; ногі мае сагрэліся і высахлі і ўжо не пакідалі мокрых слядоў. Нарэшце, падлавіўшы свабодную хвіліну, я начыста выцер ногі рукамі і такім чынам канчаткова схаваўся. Апошняе, што я бачыў з пагоні, былі чалавек дзесяць, якія збіліся кучкай і ў бязмежным неўразуменні разглядвалі паволі высыхаючы адбітак нагі, якая трапіла ў лужыну на Тавісток-сквер — адзіны адбітак, такі ж незразумелы, як той, на які натрапіў Рабінзон Круза.

Мае ўцёкі крыху сагрэлі мяне, і я стаў прабірацца цераз сетку малалюдных вулачак і завулкаў ужо ў больш бадзёрым настроі. Спіну ламала, пад вухам ныла ад пальцаў рамізніка, скура была разадрана яго пазногцямі, ногі моцна балелі, і з-за парэзанай ступні я накульгваў. Да мяне наблізіўся нейкі сляпы, але я своечасова прыкмеціў яго і кінуўся ўбок, асцерагаючыся яго тонкага слыху. Раз ці два я выпадкова сутыкаўся з прахожымі, і яны спыняліся ў неўразуменні, аглушаныя лаянкай, якая немаведама адкуль пачулася. Потым я адчуў на твары штосьці мяккае, і плошча стала пакрывацца тонкім слоем снегу, які паволі падаў зверху. Я, напэўна, прастудзіўся і не мог утрымацца, каб час ад часу не чхнуць. А кожны сабака, які трапляўся мне на шляху і, выцягнуўшы морду, пачынаў з цікаўнасцю абнюхваць мае ногі, выклікаў у мяне жах.

Потым міма мяне з крыкам прабег чалавек, за ім другі, трэці, а цераз хвіліну цэлы натоўп дарослых і хлапчукоў стаў абганяць мяне. Дзесьці быў пажар. Натоўп бег у напрамку да майго дома. Зазірнуўшы ў завулак, я ўбачыў густое воблака чорнага дыму, якое падымалася над дахамі і тэлефоннымі правадамі. Я не сумняваўся, што гэта гарыць мая кватэра. Уся мая вопратка, апараты, уся мая маёмасць засталіся там, за выключэннем чэкавай кніжкі і трох тамоў запісаў, якія чакалі мяне на Грэйт-Портленд-стрыт. Я спаліў свае караблі — сапраўды так! Увесь дом гарэў.

Невідзімка замоўк і задумаўся. Кемп з трывогай паглядзеў у акно.

— Ну! — сказаў ён. — Працягвайце!