П'яўка

Частка VII. ДОКАЗ

29.

Бліжэй к вечару я забраў у свой джып Васку Петкавіча і Андруша.

Мы загрузілі ў машыну не-абходны інструмент: рыдлёўкі, ліхтары, сякеру, а таксама, з вопыту мінулай эксгумацыі, канат і вяровачную лесвіцу, пасля чаго паехалі да доктара Арвіда. Сябры мае мелі змрочны выгляд і былі, пэўна, не рады і нават не зацікаўлены ў маючай адбыцца авантуры, у якую я ўцягнуў іх ужо другі раз, але настрой іх тлумачыўся, у першую чаргу, вядома, арыштам пастара

Себасцьяна, а таксама мастака і яго вучня.

Доктар Арвід, якога я папярэдзіў некалькі гадзін раней, нас не падвёў, бо аказаўся дома, быў адносна цвярозы і нават трымаў напагатове сумку з медыцынскімі прэпаратамі і інструментамі.

Тым не менш, я заўважыў, як ён паклаў сабе ў кішэню біклагу са спіртным, а другую запіхнуў у сумку. Мы рушылі.

Пасля размоў з палкоўнікам Скутам і чыноўнікам з муніцыпалітэта мае паездкі і ўвогуле прысутнасць у розных кропках наваколля набылі цяпер ледзь не легальны статус, чым я і намераны быў скарыстацца напоўніцу. Я папярэдзіў усіх, што ўскрываць магілу з верагодным упыром на гэты раз будзем да цемнаты — вядома, калі паспеем. Да таго ж, пісьмовы дазвол

Адметы знаходзіўся ў мяне з сабой, на чым адразу настаяў доктар Арвід, бо, як ён заявіў, па-першае — не жадае канфлікту з ідыётамі, а па-другое — быць несправядліва абвінавачаным у некрафіліі.

Да вечара яшчэ было гадзіны тры, і я на гэты раз вельмі спадзяваўся вырашыць справу хутка і станоўча. Ехаць да могілак выпадала няшмат, а паліва ў баку яшчэ хапала надоўга. За шчыльна забранымі вокнамі пазадарожніка дымілася звалка, якую з вышыні шчодра залівала гарачымі сонечнымі промнямі.

Доктар Арвід сядзеў наперадзе, з правага боку ад мяне, нагадваючы ў профіль індзейскага правадыра са старажытнай кінастужкі.

Нейкі час ён моўчкі ўзіраўся ў пейзаж за шклом. А потым выцягнуў з кішэні біклагу.

“Хто хоча выпіць?” — спытаў ён.

У люстэрку я ўбачыў, як Васка Петкавіч і Андруш запытальна ўтаропіліся мне ў патыліцу.

“Бадай што ніхто не супраць”, — сказаў я, узяў з рукі доктара біклагу і глынуў. Пасля мяне прыклаліся да яе і астатнія. Доктар Арвід павесялеў.

“Справа ў тым, — коратка патлумачыў я яму, — што ў дадзеным выпадку няма падставы для некрафіліі, бо наш, так бы мовіць, суб’ект, хутчэй за ўсё знаходзіцца ў стане вампірычнай комы, з якой дзіўным чынам уступае ў кантакт са знаёмымі і сваякамі, працягваючы сваё псеўдажыццё. Вось толькі, ці можна назваць падобнае неверагоднае існаванне жыццём? І што такое тады ўвогуле жыццё — можа, доктар Арвід мае на гэты кшталт адпаведнае тлумачэнне?

Доктар Арвід зморшчыў лоб, памарудзіў у роздуме, а потым сказаў: “Наколькі я ведаю, кома — своеасаблівы паталагічны сон, пры якім чалавека немагчыма разбудзіць, бо ў яго страчана свядомасць. Кома развіваецца ў выніку глыбокага тармажэння ў кары галаўнога мозга, якое ўплывае на падкорку і цэнтральную нервовую сістэму. Пры гэтым наступае кіслароднае галаданне.” “Так, — падбадзёрыў я, — працягвайце, калі ласка.”

“Іншым разам коме спадарожнічае шызафрэнія, і тады ўзнікае ступар — з трызненнем і галюцынацыямі. Я не так часта назіраў каматознікаў, але магу адрозніць апаплектычную кому ад гіпаксічнай, ныркавую ад пячоначнай, дыябетычную ад гіперглікемічнай ці гемарагічнай, толькі вось, што такое вампірычная кома — мне невядома. Вы, Берташ, можаце патлумачыць мне яе сутнасць?”

“Не, — адказаў я пасля паўзы. — Калі такія веды і існавалі пры эпідэміі вампірызму, то, пэўна, збівался ў бок дэманалогіі, а цяпер нават яны ўвогуле згублены”.

“Самае незразумелае — матэрыялізацыя вампіра. Я не даю гэтаму веры. Якім чынам, лежачы ў труне месяцамі і нават гадамі, можна выходзіць наверх, скачваць з кагосьці энергію і працягваць існаваць? Пра што гэта ўсё сведчыць?” — засумняваўся Арвід.

“Гэта можа сведчыць толькі пра адно: што мы ўсе і наш свет хаваем яшчэ адну неразгаданую таямніцу”.

“Цікава, вельмі цікава, — доктар Арвід зноў прыклаўся да біклагі. — А завостраны асінавы кол у нас ёсць?” “Ёсць”, — запэўніў яго Андруш.

“Я не стану забіваць каматозніка”.

“Мы зробім гэта самі, — уступіў у размову Васка Петкавіч. — А вы засведчыце смерць”.

“Не будзем дзяліць не знойдзенае”, — ахалодзіў я іх. — Мы ўжо пад’язджаем і адразу пачнём працаваць. Таму, доктар Арвід, пакуль што дастаткова алкаголю”.

Той з неахвотай засунуў біклагу ў кішэню.

Праз некалькі хвілін мы апынуліся на ўскрайку паўночных могілак, і я спыніў машыну, пасля чаго правёў кароткі інструктаж, які тычыўся ў асноўным доктара, бо па мінуламу разу ўсе астатнія ведалі, што ім рабіць. Я паставіў Андруша з Васка Петкавічам, а сабе зноў жа ўзяў у пару доктара Арвіда, і мы пайшлі. Вядома, нам былі непатрэбныя лішнія сведкі, і таму я паслаў Андруша наперад, каб хутка абышоў той участак, дзе мы павінны працаваць.

На могілках, дарэчы, нікога, апроч нас, у гэты час быццам не назіралася. Спёка яшчэ не спала, але тэрмометр надалонніка паказваў ужо толькі трыццаць два градусы па Цэльсію. Днём было нашмат больш спякотна. Андруш неўзабаве вярнуўся і паведаміў, што людзей паблізу няма і што ён знайшоў магілу Тэафіла Слімака, якую мы ўскрывалі некалькі дзён таму. Мы рушылі ўслед за ім па напаўзарослай быльнягом і засмечанай сцяжынцы, што вычварна пятляла сярод шматлікіх, разбураных, засмечаных альбо размешчаных абы як магіл. Доктар Арвід хацеў зноў прыкласціся да біклагі, але я яму не дазволіў, і ён, падумаўшы, згодна кіўнуў і сказаў, што сапраўды яшчэ вельмі спякотна і задушліва і можна атрымаць сонечны ўдар, хоць да гарачыні прывык.

Я адразу пазнаў месца, дзе мы капалі раней, і паказаў усім і доктару, у прыватнасці, на пліту з надпісам, які сведчыў, хто пад ёй пахаваны. Пліта была са свежай шчылінай: гэта мы нязграбна разбілі яе мінулым разам, а пад ёй і па баках ускапаная нашымі рыдлёўкамі зямля. Але я адразу скіраваў увагу на магілы побач.

Іх было некалькі, дзве — бліжэй да ўсіх. Адна з гэтых дзвюх была безыменная, а на другой — у метры ад магілы Тэафіла, я выявіў жалезны пруток з непрыкметнай іржавай таблічкай з бляхі, на якой з цяжкасцю прачытаў: Патрык Слімак 1995 – 2050

Выцягнуўшы пруток з зямлі, я з хваляваннем угледзеўся ў зарослы пустазеллем, непрыкметны капец зямлі. Няўжо там, на двухметровай глыбіні, сапраўды стаілася пачвара, якая ўжо нарабіла столькі бедаў? Дзесьці ў глыбіні душы я сам не даваў гэтаму веры. Камера, на якую я спадзяваўся здымаць, у поўнай гатоўнасці вісела ў мяне не шыі, дыктафон быў падключаны на запіс раней.

Мы з доктарам Арвідам пачалі капаць першымі. Напарнік мой рабіў гэта не вельмі ахвотна, пот заліваў яму вочы, спіна адразу ўзмакрэла: выходзіў вонкі, як я разумеў, алкаголь. Урэшце, не дачакаўшыся сігнала таймера, ён адкінуў убок рыдлёўку, сеў на зямлю і сказаў: “Да д’ябла ўсё. Я не далакоп”. “Што ж, справімся пакуль без вас”.

Не чакаючы просьбы, Андруш апынуўся спінай да мяне і ўвагнаў у зямлю рыдлёўку. Работа пайшла шпарчэй. Васка Петкавіч таксама не застаўся ўбаку, і мы па чарзе капалі ўжо ў тры штыкі. Між тым, аддыхаўшыся, доктар Арвід нахіліўся і пачаў вывучаць зямлю, якую мы выкідвалі пакуль што па баках.

“Дзіўна, — адзначыў ён, — у верхнім слоі заўсёды павінны быць чарвякі, але тут я не бачу ніводнага”.

Мы закапаліся ў глыбіню прыкладна на паўметра. Усе, і я ў тым ліку, цяжка дыхалі і часта спыняліся, каб адпачыць, хоць сонца і хілілася ўжо да захаду. Неўпрыкмет сярод нас нарастала хваляванне.

“Бывалыя людзі сцвярджалі, што ўпыр выдзяляе нейкую субстанцыю, якая адпуджвае ад яго цела паразітаў і драпежных грызуноў”, — пацвердзіў я здагадку доктара Арвіда.

“А інакш, што б з ім зрабілася?” — спытаў Андруш, выціраючы пот з ілба.

“Мяркую, яго б проста скарысталі ў ежу, як любую біямасу.”

“А можа ён нас, прыкладам, цяпер чуць?” — выказаў меркаванне Васка Петкавіч.

“Хутка даведаемся”, — змрочна выказаўся доктар Арвід і рашуча выцягнуў біклагу. Яму ніхто не запярэчыў, але ўсе астатнія піць адмовіліся, хоць і даволі неахвотна.

Далей мы капалі ўжо моўчкі і са значна большай хуткасцю — пэўна напружанне патрабавала выйсця ў фізічнай нагрузцы. Зноў узяўся за рыдлёўку і доктар Арвід. У глыбіню яма павялічвалася і адначасова працаваць у ёй маглі ўжо толькі два чалавекі. Час, між тым ішоў, і спёка адчувальна зменшылася, да таго ж, знізу пачало патыхаць холадам, хоць, магчыма, мне гэта толькі падалося. Васка

Петкавіч спусціў у яму лесвіцу, і цяпер выбірацца наверх было зручней. Я папрасіў, каб апошнія кідкі рыдлёвак пакінулі мне з Андрушам і дадаў, што мы і ад-крыем труну, але тут нечакана запярэчыў доктар Арвід.

“Як урачу, — сказаў ён, — першы кантакт з тым, што мы там убачым, ці з кім — належыць мне”.

“Хвіліну, — перапыніў я яго, — мы ведаем, што ў труне, якую мы намерваемся ўскрыць, ляжыць цела Патрыка, мёртвае альбо ў коме. Ён пахаваны некалькі месяцаў таму, і калі сапраўды памёр, то гэта будзе бачна, а калі з ім нешта іншае, то разбяромся, а пакуль, на ўсялякі выпадак, надзенем рэспіратары і пальчаткі, калі пабачым цела,”.

Мы з Андрушам закапаліся амаль у поўны рост і працягвалі выкідваць наверх зямлю. Доктар Арвід ціснуўся побач, трымаючыся за сваю сумку, якая грувасцілася на краю ямы. Васка Петкавіч стаяў наверсе з лесвіцай напагатове. Урэшце, лязо маёй рыдлёўкі глуха сутыкнулася з перашкодай. Андруш спыніўся і праз секунду ціха прашаптаў: “Труна.”

Твар у яго быў бледны. Я таксама моцна захваляваўся, пільна ўглядаючыся ў абрысы каструба-вата збітай дамавіны. Над ёй я па-ранейшаму нічога не заўважаў: ні выпарэнняў, ні якога белага слупка, нічога. Моўчкі мы расчысцілі века, падкапалі з бакоў.

Труна была з пацямнелых, але моцных пластыкавых лістоў, якія выкарыстоўваліся на будаўнічых работах, — па сутнасці, адыходаў. Так хавалі ў апошні час шматлікіх памерлых не толькі ў паселішчах, а і ў ваколіцах сталіцы: дрэва з-за шматлікіх высечак лесу каштавала вялікіх грошай. Мы спыніліся.

“Адкрываць?” — усё так жа шэптам спытаў Андруш.

Я ўключыў камеру і зірнуў на доктара Арвіда. Той выцягнуў біклагу, глынуў з яе, схаваў у кішэню, апусціў сваю сумку да ног, расчыніў, вынуў разавыя гумавыя пальчаткі, даў нам і сам нацягнуў на пальцы рук. Мы з Андрушам тым часам лёзамі рыдлёвак зачапілі века і ссунулі ў бок.

Паўза.

Мяне скаланула.

Першае, што я ўбачыў, гэта напаўаголенае цела Патрыка з адкрытымі вачыма, позірк якіх быў, здаецца, скіраваны ва ўпор на мяне. Галава з адросшымі валасамі, якія ўздымаліся над ёй нібы шапка, ляжала не на падушцы, а плавала патыліцай у крыві. Знізу кроўю было заліта ўсё цела. Падушка, набітая раней пілавіннем, была распоратая, а каўнер пінжака адарваны напалову і падраны на дробныя замусоленыя кавалкі — быццам іх нехта жаваў. Тое ж назіралася і з кашу-ляй, дакладней, з яе рэшткамі. Адна рука пахаванага раскінулася па целе, а другая чаплялася за падраны каўнер. Пазногці былі адросшыя і вострыя, нібы ў звера, і больш нагадвалі кіпцюры. Трупных плямаў я не заўважыў. Цела мела выгляд здаровага і нават укормленага чалавека. Не адчувалася і характэрнага для нябожчыкаў саладкаватага паху гніення, але і паху крыві таксама. Я адкінуў рыдлёўку ўбок і пачаў здымаць. Я хваляваўся, бо перада мной было нешта невытлу-мачальнае. Рукі мае дрыжэлі.

“А-а, д’ябла!”

Доктар Арвід нахіліўся над целам, дакрануўся да ілба пахаванага, а потым памакнуў палец у кроў, быццам не даваў веры, што гэта яна. Палец афарбаваўся ў чырвонае. Я ўжо амаль не сумняваўся: упершыню кожны з нас бачыў упыра, ці, як казалі продкі, “п’яўку”.

“Пачынайце, доктар, — ціха прапанаваў я, — што вы, дарэчы, хочаце рабіць?”

Доктар Арвід выцягнуў з сумкі шпрыц, нахіліўся над целам і ўваткнуў іголку ў аголенае перадплечча. Мне раптам здалося, што нябожчык уздрыгнуў. Я здымаў. Цела засталося ляжаць у ранейшай позе — магчымы ўпыр не зрэагаваў, ва ўсякім разе праз аб’ектыў я не ўбачыў перад сабой аніякага руху. Можа, я памыляўся?

Але доктар Арвід не раздзяляў маёй думкі.

“Гэты чалавек не памерлы, — разгублена выціснуў ён з сябе, — але і не жывы. Я не ведаю, што і меркаваць. Калі мы маем справу з комай, то чаму ён у крыві? Адкуль яна ў труне, якую не ўскрывалі паўгода? І якім чынам у целе падтрымліваецца ціск? Гэтага ж не павінна быць”.

“Вы скончылі? — спытаў я яго. — Тады досыць пытанняў.” “Яго трэба выцягнуць наверх.” “Навошта? — запярэчыў я. — Хіба што толькі спаліць?”

“Каб канстатаваць смерць, тэарэтычна неабходна чатыраста васемнаццаць прыкмет таго, што жыццё пакінула цела. Але ў нас няма ні часу, ні неабходных апаратаў — мы не ў анатамічцы, — заявіў доктар Арвід, — так што выцягнем яго і выбярэм самыя вядомыя.”

“Можа павязём яго ў муніцыпалітэт? Альбо да вас дадому? Вы разумееце, чым гэта можа для нас усіх скончыцца?” “Але ж ён жывы.” “Вы толькі што заяўлялі, што не жывы.” “Але і не памерлы.”

“Тады, чаму ён не рэагуе на ўкол?” — з хваляваннем спытаў

Васка Петкавіч.

“Секунду”.

Доктар Арвід выцягнуў шпрыц з перадплечча і, нацэліўшы, увагнаў яго ў нервовае спляценне ніжняй часткі носа памерлага. Тое, што здарылася далей, прымусіла нас адхіснуцца і знерухомець: бялкі вачэй Патрыка ледзь бачна таргануліся, а рот з чвяканнем адкрыўся, нібы тхло, і зноў закрыўся. Мы пачулі, як пачвара застагнала.

“Жывы”, — збянтэжана прашаптаў Андруш. “Так”, — пацвердзіў доктар Арвід.

“Ён і раней варухнуўся, гавару вам праўду, я бачыў рух яго ног, калі вы глядзелі толькі на яго твар”, — прагучаў зверху ўсхваляваны голас Васка Петкавіча.

Я перасіліў сябе, наблізіўся да труны ўсутыч і нахіліўся над тварам “п’яўкі”. Ніколі не забуду пачуццё, якое ахапіла мяне, калі позірк упыра сустрэўся з маім: адчуваў ён нешта сваёй, ужо не чалавечай, а, хутчэй, пазачалавечай свядомасцю, альбо знаходзіўся ў стане своеасаблівага сну? Спіну маю раптам працяла холадам, а ў горле перахапіла. Камера працавала. Я адступіў на паўкрок, упёрся ў край ямы і сказаў: “Перадай мне кол, Андруш”.

Доктар Арвід распраміўся і абярнуў да мяне свой твар.

Рэспіратар надаваў яму выгляд персанажа з фантастычнай стужкі мінулага стагоддзя.

“Што вы намераны рабіць?” — спытаў ён.

“Тое, што рабілі продкі ў такіх выпадках”, — адказаў я.

“Але чалавек непрытомны: у летаргіі ці коме, а вы хочаце...” “Гэта — не чалавек, доктар”, — перапыніў я яго.

“Але ж я не магу згадзіцца і дазволіць самасуд і забойства”.

“Гэта істота замарыла некалькі людзей, у тым ліку і дзяцей. А вы не пракурор. Андруш, дзе кол, пра які ты гаварыў?” “Вось ён”, — Андруш працягнцў мне завостраную з аднаго боку драўляную палку.

“А цяпер, — загадаў я доктару, — вылазьце наверх!” “Чакайце. Я павінен праверыць, хоць з прафесійнай цікавасці, ці ёсць у яго пульс, ціск жа быц-цам прысутнічае, але я не ўпэўнены, вось жа і кроў — адкуль яна?”

Доктар Арвід зрабіў прагны глыток з біклагі і зноў нахіліўся над целам. Ён без асаблівых намаганняў сагнуў руку пахаванага ў лак-

цявым суставе: рука была гнуткая, потым тое ж самае прарабіў з адной нагой, а пасля і з другой. Ногі згіналіся, кроў сцякала пад цела пахаванага, але характэрнага яе паху — паху жалеза, я паранейшаму не адчуваў.

Я моўчкі назіраў за неверагодным і жахлівым відовішчам, працягваючы здымаць усё на камеру. Напружанне сярод нас нарастала.

“Мы ўсе зараз рызыкуем, доктар, — урэшце прымірэнча сказаў я. — Ніхто не ведае, чым гэтыя адведкі могуць скончыцца для кожнага з нас, так што хутчэй дайце зрабіць нам нашу справу”.

Доктар Арвід спыніўся ў нерашучасці. “Мне варта глынуць”, — сказаў ён.

“Дайце і мне”, — папрасіў зверху Васка Петкавіч.

“Ціха! — раптам выгукнуў Андруш і схапіў мяне за плячо. — Ён адкрывае рот! Ён нешта гаво-рыць!”

Мы знерухомелі. Нябожчык павольна закаціў бялкі вачэй і быццам плямкнуў вуснамі . Ніхто не зразумеў, хоць усе і прыслухаліся.

“Момант, — сказаў я. — Пэўна вы, доктар, справакавалі яго тым, што мялі яму рукі і ногі. Ён нежывы. Дакладней не зусім жывы.

Ва ўсякім разе напэўна сцвярджаць нічога нельга. Дайце мне шпрыц!” “Годзе здзекавацца над целам. Я не дам!” “Што ж, тады я сам.”

Я ўзяў завостраны кол і націснуў вастрыём шыю нябожчыка. І тут рот яго скасіла ўбок, і мы пачулі нешта накшталт прамоўленага слова.

“Шэ-й-м-а-х-х-ц-ц-ц...”

Мы замерлі.

“Што ён сказаў? — захваляваўся Васка Петкавіч. — Вы чулі?”

“Ён сказаў: schmerz1. Боль. Быццам па-нямецку,” — разгублена патлумачыў доктар Арвід.

“Ды не, — аспрэчыў Андруш. — Вам надалося. Ён сказаў: бруд.

І гэта па-мясцоваму. Смецце.”

“А па-моему: “шмаль2”, — ліхаманкава выказаў сваю думку

Васка Петкавіч.

“Нічога такога ён не гаварыў, — працягваючы здымаць, абверг усіх я. — Гэта небяспечная істота, якая знаходзіцца ў стане агрэсіі.

Яна галодная. І яна не жыве — хоць і жывая. А калі і жыве — то не ў нашым вымярэнні. Гэта — “п’яўка”. Упыр. Ваўкалак. Нашыя продкі бачылі іх сапраўднае нашесце. Скончылі базар. Андруш, ты гатовы?”

Schmerz (ням.) — боль.

Шмаль (жарг.) — танны наркотык.

“Так”.

“Тады хутчэй. Нас могуць пабачыць і выклікаць эсбэшнікаў.” “Пачнём! — адразу згадзіўся Андруш. — Што мне рабіць?”

“Момант! — нервова выдыхнуў з сябе доктар Арвід. — Апошні тэст! Адзіная самая простая сапраўдная прыкмета, якая сведчыць аб захаванні жыцця ў целе, — гэта змена колеру пазногце-вага ложа, калі на яго націснуць, што я зараз і раблю. Вось так,” — ён рэзка адхіснуўся.

“Гаварыце! — загадаў я яму.

Але я мог бы і не прыспешваць яго, бо ўбачыў ужо сам: з рота “п’яўкі” марудна выпаўзла невялікая колькасць пены і сцякла ўніз.

“Пульс! Я чуў удар! У яго б’ецца сэрца, хоць і вельмі рэдка! — выкрыкнуў доктар Арвід.

“Што з таго?” — спытаў я.

“Гэты чалавек — жывы”.

“Вылазьце, доктар. Тут вы больш не патрэбны!”

Васка Петкавіч скінуў уніз канец лесвіцы, і доктар з лаянкай палез з ямы. Пасля кароткага роздуму я прыклаў кол завостраным канцом да грудзей упыра — там, дзе павінна быць яго сэрца, а другой трымаў у кадры камеру.

“Давай жа, Андруш”, — сказаў я.

Той пабляднеў і, узяўшыся за канец палкі, рашуча налёг на яе ўсім сваім цяжарам. Кол мякка пайшоў у цела ўпыра, і ў тую ж хвіліну з адкрытага рота “п’яўкі” выразна пачуўся стогн, цела яго заторгалася ў канвульсіях, ён гучна захроп, а потым зароў, але не надоўга, і раптам усё заціхла. З грудзей упыра паказалася даволі густая вадкасць белага колеру, змешаная з крывёю. Тое ж выцякала і з яго рота.

Я аддаў камеру Васка Петкавічу і папрасіў яго здымаць замест сябе.

“Я ў гэтым больш не ўдзельнічаю, — сказаў зверху доктар

Арвід. — Вы забілі жывога”.

“А вы калі-небудзь назіралі, як такіх жывых “п’явак” заліваюць бетонам? — спытаў я ўжо са злосцю, змешанай з ліхаманкавым хваляваннем. Рукі мае дрыжэлі, у горле перасохла. — Вы ж, пэўна, бачылі дзяцей, якіх ён замарыў? Можа, вы б хацелі забраць яго сабе дадому і лячыць?”

“Ідзіце вы ўсе да д’ябла!” — доктар Арвід закінуўся ўгору з біклагай.

“Андруш! — прапанаваў я, — вылазь адсюль, бо я намераны скончыць гэтую справу!” “Не, — адказаў той. — Я вам дапамагу”.

“Тады адхініся. І сцеражыся, каб на цябе не пырскнула з трупа”.

У некалькі ўзмахаў я адсек упыру галаву востра заточанай з усіх бакоў рыдлёўкай. З шыі і тулава адразу лінула і расцяклася тая самая, белага колеру, неаднаразова апісаная ў старажытных хроніках, вадкасць з крывёю. Пасля гэтага я выкінуў наверх рыдлёўку і вылез сам. Следам за мной выбраўся з ямы Андруш, адбегся ў бок і пачаў ванітаваць.

“Закопваем, і хутка”, — сказаў я.

Мы пакідалі ў яму пальчаткі, рэспіратары і праз некалькі хвілін магіла “п’яўкі” зраўнялася з зямлёй. Я збольшага праверыў запіс на камеры і з немалым хваляваннем упершыню застаўся задаволены: доказ ва ўсіх фазах, ад пачатку і да канца, урэшце, быў у маіх руках.

empty 30.

Калі на чалавека находзіць туга, і жыццё падаецца не маючым аніякага сэнсу, то стан гэты не вылечыць ні алкаголем, ні набытымі грашыма, ні нават каханнем.

Менавіта ў такім стане я вярнуўся ў свой часовы прытулак.

Мне нават прыйшло ў галаву, што ўпыр, кантактуючы са мной, перад сваім сконам паспеў нейкім чынам “скачаць” з мяне частку жыццёвай энергіі. Таму, першае, што я зрабіў, — дык гэта прыняў цёплы душ. Мойра, якой я расказаў пра тое, як прайшла эксгумацыя, дапамагла мне пераапрануцца: у мяне небеспадстаўна закралася падазрэнне, што я мог запэцкацца ці ў кроў “п’яўкі” ці ў яго выдзяленні. Я адчуваў стомленасць, але заснуць хоць хвілін на дваццаць не мог з-за нервовага ўзбуджэння. Каб не губляць дарэмна часу, я заняўся мантажом набытага матэрыялу: не парушаючы храналагічага парадку, пачаў стыкаваць стужку аднаго з самых, як спадзяваўся, істотных доказаў, так бы мовіць, рэальнасці нашага не рэальнага існавання.

Мойра калі-нікалі раіла мне, як зрабіць най-лепш. Пад канец справы я, увесь час памятаючы пра апошнія падзеі, папрасіў яе не адыходзіць ад мяне далёка і хутка рыхтавацца да ад’езду.

“Бачыш, — сказаў я ёй, — наша праца завершана, і далей заста-

вацца тут, у Эдэме, небяспечна. Дні праз два, максімум праз тры, мы адсюль знікнем, і ніхто нас не будзе шукаць у гэтым гное-

адстойніку, бо караюць цяпер тых, каго маюць перад вачыма, хто базабаронны і не паспеў “зашыфравацца”. На першы час грошы ў нас ёсць, а потым мы прададзім стужку пра ўпыра праз Сеціва.” “Ёй могуць не даць веры. Падумаюць, што гэта фальсіфікацыя: хіба такое магчыма?” “Ты ж бачыш, бездань зірнула на нас у адказ, і мне самому вусцішна.” “Але ж, калі ўпыр — усё-такі жывая істота, то чаму яго нельга было абудзіць?”

Раздумваў я нядоўга.

“Ва ўсёй вампіралогіі не адзначалася ні аднаго выпадку, каб упыр зноў станавіўся дзеяздольнай асобай, хіба што старажытная практыка зомбі на Гаіці сцвярджала нешта падобнае. Яго сон —

асаблівы від комы. Дарэчы, летаргічныя сны такога кшталту, якія працягваліся нават да дзесяці альбо дваццаці год, мелі ў нашых краях характар эпідэмій з інтэрвалам у паўстагоддзе. Як бачыш, у

Праграме здараюцца збоі.” “Не варта было яго забіваць.” “Забраць з сабой?” — спытаў я з іроніяй.

“Ну, можа яго стан варта было даследаваць навукоўцам.” “Успомні пра Публія Роса, — заўважыў я. — Цяпер ён у сутарэннях службы бяспекі і, калі вы-жыве, то не мінуе лагера.

Залішняя цікавасць можа каштаваць яму жыцця”.

Але мне лепш было не нагадваць пра акадэміка, пра якога я расказаў Мойры раней, бо яна адразу пераключылася на нядаўні арышт мастака Юліуса Гарматы і пастара Себасцьяна.

“Паслухай, Берташ, — спытала яна, — мы ж не кінем у бядзе нашых сяброў?”

Я знерухомеў, хоць і даўно чакаў гэтага пытання.

“Маркус займаецца іх вызваленнем. Нам жа, кажа ён, лепш з’ехаць, бо арыштуюць і нас”.

“А ты з ім размаўляў?” “Так”.

“І што?” “У яго дастаткова людзей. Ён плануе напад на этапе”.

“Мы не станем з’язджаць цяпер. Праўда, Берташ?”

Я маўчаў. Туга зноў нахлынула на мяне. Ідылія з жытлом на беразе якой рэчкі, мае спадзяванні пра душэўны спакой — усё зноў марна адыходзіла ў няўпэўненасць. Я праглынуў камяк у горле і праз паўзу адказаў: “Не станем, Мойра”.

На падворку і ў небе над ім згусцілася ноч. Ледзь бачныя пасмы дыму са звалак праплылі ў святле ад майго ліхтарыка, але я загасіў яго, памятаючы пра небяспеку. Россып зорак адразу ярка зазіхацеў нада мной і я нейкі час углядаўся ў іх, быццам спадзяваўся заўважыць нешта новае і непаўторнае. Раптам мне ўспомнілася казань пастара Себасцьяна і яго апеляцыя да Начальніка Сусвету. Няўжо ўсё гэта нада мной — сапраўды ўсяго толькі “люстэркавая зала, поўная ілюзій?” І што тады ўвесь наш свет? Сапраўды, хто мы, адкуль і куды рушым, як пытаецца ў сябе Юліус Гармата, а да яго пыталіся іншыя? Дакуль мы будзем задаваць сабе такія і падобныя пытанні: датуль, пакуль мы думаем? Але што такое нашыя думкі, увогуле розум? Гэта наш унутраны працэс, альбо знешні? Доказы няўмольна сведчаць, што наш мозг — звычайны камп’ютар, які атрымлівае загады звонку. Ад чаго, ці ад каго? — узнікае чарговае пытанне. Палічым — ну, прыкладам, ад Сонца. Ці з Месяца, як мяркуе апантаны Публій Рос. І калі нам раптам апынуцца за межамі Сонечнай сістэмы, мы ператворымся ў нішто, выключымся? Але, хіба ёсць рацыя ў тым, каб задаваць пытанні, на якія пакуль што няма адказу, і, цалкам верагодна, ніколі не будзе? Можа, якраз Маркус са сваёй мэтай, узор таго, як варта паводзіць сябе ў нашых варунках, а не забіваць сабе голаў недарэчнымі пытаннямі. А мая мэта таксама ўзор?

Я знайшоў на падворку вядро з вадой і вярнуўся ў дом.

“Я звязалася з Маркусам, — сказала мне Мойра, — ён будзе рады ўбачыць нас для размовы”.

Замест адказу я абняў яе. Дарэмна было кантраляваць далей падзеі з майго боку, і тым больш, уплываць на іх. Усё вырашыцца ў гэтыя два-тры дні. Што ж, няхай будзе, як будзе, падумаў я.

Маркус, папярэдне патэлефанаваўшы, прыйшоў да нас з

Мойрай позна ўвечары. З ім былі Анд-руш і незнаёмы мне малады метыс, высокі, моцны на выгляд, са шчарбатымі спераду зубамі, што было бачна, калі ён усміхаўся. Маркус сказаў, што гэта брат жанчыны па імені Вікторыя, якая з ім, Маркусам, жыве, і што яго завуць Людвік. Я спытаў, дзе зараз Васка Петкавіч, і Маркус патлумачыў: для акцыі той стараваты, і яму не варта рызыкаваць, а пяць чалавек — калі палічыць усіх нас — нават занадта для справы, на якую мы пойдзем праз суткі.

Маркус выклаў свой план, які, на маю думку, цалкам адпавядаў усім, акрамя аднаго: пункта, які тычыўся Мойры. Я ўвогуле быў супраць таго, каб жанчына брала ўдзел у акцыі, але — дарэмна: яна ўпарта настойвала на сваім, да таго ж, з ёй згадзіўся і Маркус.

Яго намер заключаўся ў на-ступным: на аддаленым участку мы робім засаду. Ёсць некалькі такіх месцаў, якія якраз пады-ходзяць для нечаканага нападу. Галоўнае, чаго мы павінны будзем адразу дасягнуць, — гэта, каб аўтазак спыніўся. Сама машына, хоць і састарэлай канструкцыі, але яе, тым не менш, нам не спыніць з нашымі аўтаматамі і пісталетамі: шкло куленепрабіваемае, а шыны — з гутаперчывага пластыка. Тут, тлумачыў Маркус, патрэбна хітрасць: жанчына, якую яны нечакана ўбачаць на дарозе, папросіць іх спыніцца і неяк ёй дапамагчы. Яна будзе ляжаць адна і ў межах бачнасці, так што яны павінны спыніцца. Тут я паспрабаваў пераканаць Маркуса: лепш я лягу на дарогу замест Мойры, але той і сама Мойра не згадзіліся, бо ахоўнікі маюць адпаведныя інструкцыі і толькі нейкі важкі псіхалагічны фактар можа прымусіць іх перагледзець. Такім фактарам якраз і будзе бездапаможная жанчына на дарозе. Аўтазак спыніцца, хтосьці з іх выйдзе, і тут ужо пачнём дзейнічаць мы. Далей Маркус паставіў асабістую задачу перад кожным, і, урэшце, перайшоў да пытання зброі. Я павінен быў памяняцца з Мойрай: забраць у яе “берэту”, а ёй аддаць сваю, гвалтам набытую раней у стажораэсбэшніка, страляючую трубку, якую можна прымацаваць на далонь, каб зброя не была заўважанай і выкарыстаць пры раптоўнай небяспецы. Пісталетам быў узброены і Андруш, а сам Маркус і Людвік, на якіх ляжала асноўная частка акцыі, будуць мець з сабой аўтаматы — іх яны і мяркуюць выкарыстаць напоўніцу. На мапе мы пазначылі некалькі месцаў, дзе можна было, з-за іх своеасаблівага ландшафту, зрабіць засаду. Яшчэ нейкі час заняло абмеркаванне асобных дэталей, пасля чаго нашыя наведвальнікі сышлі ў ноч, а мы з Мойрай зноў засталіся ўдваіх.

Я хацеў прылашчыць яе, але стрымаўся, бо яна задумалася пра нешта сваё і, што здзівіла, пэўна, прыемнае для яе. Упершыню я ўбачыў, што яна чамусьці рада.

“Што ты, Мойра?” — спытаў я.

“Значыць, я больш не буду хадзіць у цэх і выконваць, як жывёла, атупляючую працу?” “Выходзіць, што так”.

“Ты здолееш пракарміць мяне, я ведаю”.

“І не толькі цябе”, — сказаў я з намёкам.

Твар яе пасвятлеў.

“Заўтра ў нашым жыцці нешта зменіцца. І мы з’едзем адсюль.

Ты ж не маніш, быццам нам можна пажыць ля возера ці якой ракі і бачыць, як плаваюць рыбіны, пад нагамі растуць трава і кветкі, а ў паветры лётаюць птушкі?” “Так. Мы паселімся ў якім доміку ля вады, будзем любавацца прыродай і чытаць кнігі, якія зараз паўсюдна забаронены. У нас народзіцца дзіцё. А пакуль тое, мы завядзём сабаку”.

Дарэмна я сказаў апошняе, бо яна адразу спахмурнела. “Я не хачу іншага сабаку”.

“Такое жыццё, Мойра. Мне вельмі шкада, але мы ў ім будзем увесь час губляць блізкіх людзей і істот, пакуль не сыдзем з яго самі”.