П'яўка

Частка VI. СВЯТА

23.

Як я ўжо казаў раней, я ненавіджу мух і “людзей-ценяў”.

Дадам да гэтага і грамадскія святы. Гадоў пяць таму ў Мегаполісе святкавалася стагоддзе нейкай вайсковай перамогі, свята заняло некалькі дзён, на працягу якіх і днём, і ноччу аглушальна білі барабаны і ў неба запускаліся феерверкі, у турмах і лагерах былі аб’яўлены амністыі, а на вуліцы выліліся сотні тысяч людзей, няспынна патрабаваўшых алкагольных напояў і ўсялякіх забаўляльных відовішчаў.

Нешта падобнае адбывалася цяпер у Новым Эдэме — вядома ў меншых маштабах, але ў дас-таткова ўнушальных памерах.

На плошчу раней завезлі вялізную музычную гукаўстаноўку і з раніцы я адразу пачуў зазыўны грукат барабанаў, пасля чаго выйшаў на падворак. Па вуліцы ўжо цягнуліся ў бок цэнтра купкі па магчымасці святочна апранутых людзей, хоць былі сярод іх і звычайныя шлюмперы.

“Яны аб’явілі свята” — сказала Мойра.

“Пакінуць бы іх назаўсёды ў гэты радасны дзень”, — пажадаў я.

“Калі Ёхан Цынк сюды не прыездзе, а гэта так, то я — вольная. А можа, ён ужо бессмяротны?”

“Спадзяюся, ён едзе проста ў пекла. Але ў мяне тут, як ты ведаеш, застаецца адна даволі інфернальная справа: пазнаёміцца з “п’яўкай” і засняць гэты прыемны факт на камеру”.

“І калі ты думаеш гэтым заняцца?” “Заўтра к вечару”.

“А можна, я з табой, Берташ?”

“Не, — адразу і даволі жорстка запярэчыў я. — Адзінае, што я магу табе паабяцаць, Мойра, дык гэта прагляд стужкі потым.

Урэшце, мы нават зробім мантаж разам”.

“Будзь асцярожны, Берташ. Не хачу, каб цябе вылічылі службы бяспекі. І не толькі з-за “п’яўкі”. А яны, пэўна, узнятыя на ногі, бо замешаная нацыянальная ідэя. Гэта ім як цвік у задніцу”.

“Наўрад. Пляваць ім на нейкага сапселага функцыянера.”

“Не зусім так, Берташ. Можа ім сапраўды на яго напляваць, бо зараз у свеце шмат блытаніны, але яны ўжо апрытомнелі і, як лічыць Маркус, дзейнічаюць на ўзроўні інстынктаў.” “А больш дакладна?” — пацікавіўся я.

“Ён кажа, што бясконцыя сцверджанні пра рынкі збыту, барацьбу за нафту, за тэрыторыю, за чыстую ваду — усё гэта пустое і далёкае ад сапраўднай прычыны. А прычына ў ідэалогіі, у “палітруках”. Усе людзі — ворагі і ненавідзяць адзін аднаго, як ваўкі і сабакі, бо яны ад нарад-жэння на розных узроўнях.” “Так, цікава. І што?”

“Той, хто валодае ідэалагічнай парадыгмай і навязвае яе дурной большасці — той і кіруе светам.”

“Бадай, што ён мае рацыю, — сказаў я, — палітрукі з аблытаннымі ідэалогіяй мазгамі замбіруюць большасць, а большасць заўсёды хоча быць менавіта такой, бо не можа інакш.”

“Так. Ён кажа, што хоць “людзі-цені” і ўмела маскіруюцца, іх можна вылічаць па асноўнай прыкмеце: яны апантана ненавідзяць адно — нацыянальную ідэю.” “І знішчаць “палітрукоў”?” “Магчыма”.

“Гэта не жаночая справа.” “А якая жаночая? Нараджаць новых “палітрукоў”?”

Тое, што шматлікія ідэалагічныя аддзелы, якія былі задзейнічаныя паўсюль, нічога не рабілі ў сэнсе маральнасці, а наадварот усяляк разбэшчвалі яе, нішчылі ўсё здаровае і мірна суседнічалі з хлуснёй, бардэлямі, антрапафагіяй — даўно стала нязменнай рэальнасцю і сведчыла хіба што пра суцэльны абсурд. Я даўно ведаў гэта.

Мы нейкі час назіралі за тым, як перасоўваецца ў бок плошчы пакуль яшчэ разбіты на асобныя купкі натоўп, але Мойра раптам моўчкі павярнулася і пайшла ў дом.

“Барбі стаіць у мяне ў вачах, — зноў тужліва сказала яна перад тым, як знікнуь за дзвярыма. — Мне хочацца завыць і закапацца ў якую нару”.

“Можа, мы нікуды не пойдзем?” — спытаў я з надзеяй.

“Я б з задавальненнем засталася тут з табой, але мне трэба пабачыць таварышаў, і да таго ж сёння к вечару пастар Себасцьян будзе гаварыць казань у новым храме. Хіба ты запамятаваў пра гэта?”

У віхуры апошніх падзей я сапраўды выпусціў з віду пра маючае адбыцца адкрыццё Храма. Што ж, падумаў я, дзень свята абяцае прынесці і нешта станоўчае.

“Я зараз”, — сказала Мойра.

Я агледзеўся навокал. Краем вока я раз-пораз бачыў Беніту, якая круцілася непадалёку. Было па-ранейшаму спякотна, але вецер са звалак дзьмуў у іншы бок.

“Паслухай, Беніта, — урэшце спытаў я, — куды гэта падзяваліся твае кватаранты? Нешта я іх не заўважаю”.

Дзяўчына адразу апынулася ўсутыч і з гатоўнасцю падтрымала размову. Вусны яе былі нафар-баваныя ярка-чырвоным, а важкія грудзі зазыўна калыхаліся пад сукенкай.

“З’ехалі. Як яны мне надакучылі”.

“І куды? Пацукі недарэмна перабягаюць з аднаго месца на іншае”.

“Хіба яны скажуць? Мяркую, у Мегаполіс”.

“У цябе могуць увогуле адабраць пусты пакойчык. А пасля і той, дзе жывеш. На карысць тых жа мнагадзетных кватарантаў. А то і яны самі да гэтага дадумаюцца”.

“Могуць”, — уздыхнула дзяўчына.

Я ўжо ведаў, што ў паселішчы, дарэчы, як і паўсюль, бязбожна кралі. Скрадзенае перапрадавалася, а на грошы набывалі наркотыкі, ці яны адразу прапіваліся. Часта гэтае скрадзенае, набытае новым гаспадаром — які-небудзь варты жалю хлам — кралі зноўку ўсё тыя ж злодзеі. Урэшце, красці — ужо не лічылася заганай. Мойра расказала мне, што толькі частая прысутнасць у яе жытле Платона (змрочнага і зацятага — яго проста не разумелі, і з-за таго пабойліваліся) стрымлівала ахвотнікаў да чужога.

Чыноўнікі паселішча і ўсё тутэйшае начальства, а таксама мясцовыя крымінальныя аўтарытэты займалі асобныя дамы, часта двухпавярховыя, агароджаныя бетоннымі блокамі і калючым дротам. За астатняе жытло ўвесь час ішла прыхаваная барацьба: моцны і нахабны раз-пораз выжываў слабейшага і з больш лабільнай нервовай сістэмай, як, прыкладам, (калісьці я чытаў пра гэта ў старых кнігах) лісіца выцясняе з нары рупліўцабарсука, не адзін раз там нагадзіўшы.

“Беніта, — звярнуўся я да яе і ўзяў за руку, — здагадваюся, што ты мне хочаш тое-сёе сказаць. Табе нешта замінае?” “Сказала б, але баюся”, — Беніта нерашуча хіхікнула.

“Да цябе звярталіся людзі, якія цікавяцца мной, так?”

Яна нерашуча кіўнула.

“І хто гэта, Бенітачка?” “Яны не гавораць. Іх было двое”.

“Гарбузагаловыя?” “Так”.

“А на свята ты пойдзеш?” “Вядома, пайду”.

“Дык пра што пыталіся ў цябе гарбузагаловыя?” — вярнуўся я да ранейшай тэмы.

“Яны цікавіліся, ці быў ты ўчора дома”. “І што ты ім адказала?” “Сказала, што так — быў”.

Мойра зноў выйшла да мяне, і я спыніў размову. Дый наўрад ці я больш даведаўся пра што істотнае ад Беніты. Я ўзяў Мойру за руку, і мы рушылі ў бок плошчы. Па дарозе нас калі-нікалі абганялі крыклівыя падлеткі на самакатах і рыкшы з мясцовых — схуднелыя, спітыя, але яшчэ здольныя цягнуць двухколку з седаком. Вышчарыўшы рэшткі паражоных карыесам зубоў і прагна глытаючы гарачае, сухое паветра, яны няспешна беглі да цэнтра паселішча, часам крыкам патрабуючы выслабаніць ім шлях. Везлі яны ў асноўным укормленых жаўтаскурых чыноўнікаў альбо іх жонак ці дачок. Апошнія ўжо лічылі ледзь не ганебным хадзіць на ўсялякія святкаванні і гульбішчы пешшу.

“Бачыш, Берташ, — сумна ўсміхнулася Мойра, — варта было паўтара стагоддзя змагацца за светлую будучыню, знішчыць мільёны разумнейшых, каб цяпер так па-ідыёцку вазіць на сабе новых палітрукоў”.

“Якая розніца, калі ўсё навокал — суцэльная пустата, — сказаў я. — Мы з’ездзем куды-небудзь далёка адсюль, да якога возера і будзем сузіраць птушак і чытаць старажытныя кнігі. Плюнь на астатняе”.

Між тым на плошчы ўжо віраваў натоўп. Першымі нас сустрэлі дзесяткі ілжэжабракоў, якія цягнулі рукі да тых, хто праходзіў побач, выпрошваючы міласціну. Многія з іх былі не на жарт скалечаныя сваімі апекунамі, якія, як правіла, заўсёды трымаліся ў зацені: выкручаныя рукі і ногі, адкрытыя гноевікі, на якія ўвесь час зляталіся мухі, знявечаныя твары, выкалатыя вочы. Іншыя наадварот нахабна сядзелі ў інвалідных калясках, трымаючы на шыі шыльды з указаннем псеўдахваробы і патрабаваннем дапамогі, аб якой крычалі і хапалі прахожых за вопратку шматлікія дзеці.

Мноства латкоў, што ў большасці ўяўлялі сабой звычайныя брызентавыя намёты, былі размеш-чаны за ноч па кутках і баках плошчы, а таксама на падыходзе да яе. Акрамя ўсялякіх забаўляльных цацак, прадметаў ужытку, відэадыскаў, як правіла, парнаграфічнага зместу, гас-падарчых прылад, у іх прапаноўваліся гукападручнікі па так званым трансмогу — мове бліжэйшай будучыні. Адпаведная гіганцкая расцяжка вісела над сабранай з жалезных труб сцэнай.

Т Р А Н С М О Г

Шмат дзе месціліся адмысловыя латкі, у якіх можна было, стоячы, напіцца, паесці чаго-небудзь з эрзацпрадуктаў альбо купіць у запас які штучны напой, ці геннамадыфікаваную ежу. За вялікія грошы ў некаторых з латкоў прапаноўваліся нават бараніна, смажаныя куры альбо трусы, шматкі леташняга сала, натуральныя цыбуля, морква, буракі і нават яблыкі. Там-сям можна было купіць не толькі жывога пеўня, труса ці курыцу, а і пацукоў, сабачых шчанюкоў, маладую авечку, баранчыка і нават парсюка. Вядома, каштавала ўсё гэта багацце вельмі дорага.

Пабачыўшы столькі ўсяго ў дастатку, я прапанаваў Мойры купіць свежых курыных яек, кавалак якога мяса, але яна мяне адразу ахалодзіла, патлумачыўшы, што наўрад ці мне гэта ўдасца зрабіць, бо любы з прадаўцоў адкажа, быццам усё ўжо прададзена, ці знойдзе яшчэ якую-небудзь прычыну, каб не задаволіць наша жаданне: ежа сапраўды натуральная, вырашчаная і выгадаваная на некалькіх сельскагаспадарчых фермах, але ўся яна па заканчэнні свята паступіць у распараджэнне чыноўнікаў з муніцыпалітэта і сілавікоў. Толькі нязначныя яе рэшткі забяруць сабе самі арганізатары гандлю.

Сярод жабракоў, убогіх, старцаў і старчых назіралася шмат мутантаў. Хутчэй за ўсё, на мой по-гляд, гэта былі ахвяры пастаяннага ўжывання геннамадыфікаванай ежы, усялякіх адыходаў, эрзацпрадуктаў, а таксама інцэста і беспарадкавага сужыцця. Да прахожых і разявак адны працягвалі па міласціну трох-чатырох-шасціпалыя рукі, другія дэманстравалі сабачыя і ваўчыныя пашчы, раздвоеныя языкі, лішнія недаразвітыя рукі альбо ногі, ці ўвогуле іх рудыменты, паказвалі блізнят, якія зрасліся патыліцамі, у некалькіх намётах за дробныя грошы можна было пабачыць аголеных гермафрадытаў, уладальнікаў гіпертрафіраваных геніталіяў, барадатую жанчыну, ахвяр няўдалых аперацый па змене полу. Урэшце, як я ведаў, такіх выродаў апошнім часам рэзка пабольшала не толькі ў паселішчах кшталту Эдэма, а і ў Мегаполісе.

Аглушальная музыка, якая няспыннымі хвалямі вылівалася на нашы галовы, раптам сціхла. На сцэне, дзе дагэтуль танчылі і віхляліся купкі дзяцей абодвух полаў і розных колераў скуры, выяўляючы тым самым гарачае міжнацыянальнае сяброўства, з’явіліся прадстаўнікі сілавікоў і муніцыпалітэта. Іх было некалькі. Мэр — невысокі, жукаваты метыс з пукатымі вачыма, апра-нуты ў белы касцюм, два яго намеснікі — таўсматыя азіяты, у тэнісках, з аднастайнымі мангалоіднымі тварамі, а таксама сакратар па ідэалогіі — светласкурая жанчына ў чырвона-зялёнай мантыі, на выгляд каля сарака пяці год, нарумяненая, з узбітымі ўгару фарбаванымі валасамі і з цяжкімі залатымі завушніцамі. Некалькі сілавікоў — без асаблівых прыкмет каляровых мужчын, у цёмных акулярах, сярод якіх я пабачыў і палкоўніка Скута, ганарліва пазіралі на натоўп. Усе яны былі ў адмысловых мундзірах з эпалетамі і аксельбантамі.

Ва ўсіх іх на грудзях я бачыў пластыкавую значку з выявай мядузы — сімвала партыі бессмяротнасці. Такая ж выява ўпрыгожвала невялічкія вымпелы, якія трымалі ў руках многія з запрошаных прысутных. Лічылася, што мядуза — гідроід Turritopsis nutricula, і не толькі яна, а па сцвярджэннях герантолагаў, усе гідры — не паміраюць з-за старэння.

Большасць жа з тых, хто сабраўся на плошчы, былі звычайныя “працаробы” — так здаўна афіцыйна практыкавалася на ўсіх святах, а таксама шматлікія дэграданты, апушчэнцы і крымінальнікі, якія з’явіліся на цяперашні фэст у пошуках таннага альбо дармовага алкаголю, магчымасці нешта скрасці ці некага абрабаваць. Шмат прастытутак, асабліва непаўнагадовых, дакучліва прапаноўвалі хуткасныя секс-паслугі ў некалькіх намётах, а таксама ў казарме былой вайсковай часці побач.

Уступнаеслованасвятаўзяў,якічакалася,мэрпаселішча.Гаварыў ён хвілін дваццаць, кары-стаючыся электронным блакнотам, ад якога раз-пораз адрываў вочы, змрочна аглядаючы натоўп. Я не запісаў яго прамову, бо не бачыў у гэтым неабходнасці. Коратка яна зводзілася да наступнага: мы, людзі розных народаў, звычаяў, прыхільнасцей, гаварыў мэр, сабраліся тут, каб адзначыць адно з нядаўна запатрабаваных святаў — свята трансмогу. Раней, працягваў ён, людзі былі адасобленыя ў межах сваіх этнічных прыкмет і дзяржаўных утварэнняў, але зараз гэта сціраецца назаўсёды. Не будзе больш рознасці культур, бо запануе адна, сусветная культура бессмяротнасці. Навошта нейкія сцягі, гімны, гербы і іншая, цалкам непатрэбная сімволіка, калі замест усяго гэтага мы прапануем вечнае існаванне? Навошта столькі моўных адрозненняў, калі з’явілася такая велічная ў сваёй неабходнасці з’ява, як трансмог. Менавіта, дзякуючы ёй, мы будзем здольныя адразу паразумецца і загаварыць на агульнай для ўсіх мове. Гэта, а таксама нашая няспынная працоўная дзейнасць, прынясе ўсім нам небывалы росквіт. З часам мы ўвогуле страцім патрэбу ў той ежы, якая наталяе цяпер і наталяла ва ўсе часы голад. Чалавек пераўтворыцца ў кібарга і будзе існаваць заўсёды. Унікніце ў сэнс гэтага слова. Але дзеля такой будучыні неабходна працаваць і яшчэ раз працаваць. Тых, хто выконвае свае планы і абавязкі, мы і далей будзем заахвочваць бясплатнай пітной вадой, якаснай мадыфікаванай ежай і цвёрда абяцаем ім бессмяротнасць — дар, якому, як вы разумееце, няма кошту.

Мэр гаварыў яшчэ нешта, але не такое істотнае і абстрагаванае, а пра тое, што непасрэдна ты-чылася нарыхтовак і паставак для патрэб Мегаполіса, пра планы асобных прадпрыемстваў і гаспадарак. Процьмы мух раіліся ў яго над галавой.

ТРАНСМОГ!

Ён выкрыкнуў гэтае слова, нахіліўшыся ўсутыч да мікрафона і ўздзеў угору рукі, урэшце даючы разумець, што яго прамова скончана.

Пасля гучных, хоць і бязладных апладысментаў і адабральных воклічаў слова ўзяла мясцовы сакратар па ідэалогіі.

Так званыя Непажаданыя Падзеі, падкрэсліла яна, не расхістаюць нашу веру ў будучыню, але яны спрычыніліся да шматлікіх негатыўных з’яў у нашым грамадскім жыцці. Аднекуль з сярэднявечча там-сям раптам адраджаюцца ачагі ксенафобіі і агрэсіўнасці да ўспрымання новага светапогляду. Раз-пораз яшчэ ўзнікаюць асобныя заканспіраваныя групоўкі, якія актывізуюцца на глебе нацыяналізму і антыграмадскай дзейнасці. Не зжытыя дагэтуль спробы паранавуковай дзейнасці і расхіствання на гэтай глебе нашай веры ў самае светлае, што чакае, магчыма, ужо заўтра, усіх нас — бессмяротнасць.

Пасля агульнай часткі сваёй прамовы сакратар па ідэалогіі, на твары якой запунсавелі чырвоныя плямы, спынілася на мясцовых праблемах.

Не выяўленыя дагэтуль асобы, казала яна, вывешваюць тамсям у нашым Эдэме варожыя па змесце налепкі сумнеўнага сэнсу і характару, якія хоць ніхто і не чытае, але многія іх бачаць і, выконваючы свой грамадзянскі абавязак, прыносяць у адпаведныя органы. Распаўсюджваюцца бяздоказныя чуткі і прымхі пра тое, што быццам мы ўсе існуём у штучна створаным свеце, пра нейкіх прывідаў, упыроў і цмокаў, адзін з іх, ха-ха, наведвае наша паселішча. Але ім не абверг-нуць нашых уяўленняў і нашага імпэту ў прагрэс, які чакае, нягледзячы ні на што, усё людства.

Мы не абмяжоўваем, казала далей яна, імкнення розных людзей нашай мясцовай супольнасці аб’яднацца па нейкіх рэлігійных вартасцях, дазваляем збірацца ў храмах і нават ствараць іх, хоць разумеем, што рэлігія і вера ва ўсіх нас адна — гэта бессмяротнасць.

На вялікі жаль, учора да нас у Эдэм не здолеў прыбыць выхадзец з нашых мясцін, былы начальнік ідэалагічнага ўпраўлення краіны Ёхан Цынк, са скрухай у голасе паведаміла далей выступоўца. Ён, па ўсёй верагоднасці, трапіў у аўтааварыю, але так як ён быў дзяржаўным кандыдатам на далучэнне да бессмяротнасці, то ёсць надзея на тое, што жыццё яго будзе захавана і нават адноўлена.

Тым не менш, працягвала яна ўжо з ноткамі агрэсіі і злосці, тыя хто саступяць нам шлях цяпер ці ў будучым, будуць вылічаныя, выкрытыя і адпаведна пакараныя. Тут і яна ўскінула руку, узмахнула ёй і віскліва, з ноткамі фанатызму ў голасе выкрыкнула ў мікрафон

ТРАНСМОГ!

Адразу пасля яе выступу на ўзвышша падняўся сябра мясцовай моладзевай суполкі бессмяротнасці (аказваецца, фармальна яна існавала і ў Эдэме) з мэтай узяць слова, што, вядома, было яму адразу дазволена. Гэта быў метыс гадоў трыццаці, з пакатым ілбом, амаль без падбародка і з густымі, чорнымі, бліскучымі на сонцы валасамі, узбітымі ў пышную прычоску, якой ён, пэўна, вельмі ганарыўся. Ён быў апрануты ў форменныя чырвоную кашулю і зялёныя брыджы.

“Калісьці, — гаварыў ён, — большасць людства карысталася кожны свёй мовай. На асобнай мове размаўлялі паміж сабой і былыя мясцовыя жыхары, пакуль яна не зведала апладняючага ўплыву іншых, суседскіх і больш далёкіх моў, каб неўзабаве, у наш час, паступова пераходзіць на трансмог. Як сведчаць нашы навукоўцы, трансмог — мова будучыні, дзе замест слоў будуць ужывацца вобразы, што ва ўмовах бессмяротнасці будзе садзейнічаць больш хуткаснаму мыс-ленню. Але дзеля гэтага трэба паўсюдна ўступаць у нашу дзяржаўную моладзевую арганізацыю, добра працаваць і выяўляць і знішчаць нацыяналістаў”.

І ён таксама выкрыкнуў у канцы сваёй кароткай памовы: ТРАНСМОГ!

Ледзь не апошнім сярод выступоўцаў узяў слова сілавік службы бяспекі. Гэта быў апрануты, нягледзячы на спёку, у баваўняную ўніформу, і абвешаны аксельбантамі мурын. Сонцаахоўныя акуляры хавалі амаль палову яго ільснянага ад поту твару, а калі рот раскрываўся, то былі бачныя жоўтыя бліскучыя залатыя каронкі буйных і вострых зубоў.

Усяляк падтрымаўшы і ўхваліўшы ідэю трансмогу, ён нечакана засяродзіўся на хісткай і, на мой погляд, рызыкоўнай тэме законнасці абрадаў пахавання.

“Часта мы сутыкаемся з тым, — паведаміў ён, — што асобныя групы людзей, якія пражываюць у паселішчы, ужываюць самыя розныя звычаі пахавання памерлых сваякоў. Многія з тых звычаяў становяцца не даспадобы іншым, з-за чаго ўзнікаюць канфлікты, якія калі-нікалі прыводзяць да забойстваў. Па кожным факце натуральнай смерці цяпер вы будзеце абавязаны звяртацца ў муніцыпальны савет па дазвол на пахаванне па сваіх абрадах. Найперш гэта тычыцца тых, хто ўжывае ў ежу сваіх нябожчыкаў. Мы прызнаем, што ў мэтах гігіены і блакавання хвароб і эпідэмій, такія абрады і звычаі цалкам мэтазгодны і будзем даваць на гэта дазвол, пра што хутка выйдзе адпаведны загад, але кожны асобны выпадак будзе спачатку разглядацца намі. Тады ў нашым здаровым грамадстве паменшае розных варожых прымхаў пра ўпыроў, прывідаў, анамальшчыну, пра нейкія цьмяныя доказы, якія быццам сведчаць пра тое, вы толькі падумайце, што нічога навокал і нас таксама, проста не існуе, і ўсё гэта нам толькі мроіцца”.

Ён яшчэ некалькі хвілін гаварыў пра пагрозу прымхаў, чутак, а таксама пра нацыяналаў і іншых парушальнікаў стабільнасці, а потым спыніўся і таксама гучна і з робленай узнесласцю крыкнуў: ТРАНСМОГ!

Пасля яшчэ некалькі напаўафіцыйных выступоўцаў заклікалі прысутных на свяце радавацца жыццю і верыць у непарушную ідэю бессмяротнасці.

Па заканчэнні афіцыйнай часткі свята пачалася забаўляльнамастацкая. На сцэну адзін за другім выходзілі папулярныя спевакі, спявачкі і прытворшчыкі з Мегаполіса. Асобных з іх натоўп сустракаў крыкамі захаплення. Яшчэ праз гадзіну пачаўся гандаль таннымі алкагольнымі напоямі. Там-сям ужо звыкла поўзалі на карачках, дзе-нідзе ўзнікалі бойкі і гэтаксама хутка заканчваліся, у неба ўзляталі і ўзрываліся там с аглушальным трэскам усялякія піратэхнічныя сродкі.

Маю ўвагу прыцягнулі некалькі падпітых цёмнаскурых, якія з гіканнем і смехам мачыліся на асобных прахожых, пераважна жаночага полу. Мойра адразу скіравала ў процілеглы бок, на твары яе чыталіся агіда і пагарда. Гэта не хто іншыя, патлумачыла яна мне, як нашчадкі стара-жытных кафраў з мыса Добрай Надзеі.

Іх тут некалькі, і яны аднавілі своеасаблівы і рызыкоўны звычай сваіх продкаў паліваць мачой тых, каму яны быццам хочуць аказаць найвышэйшыя ўшанаванні.

Мяне зацікавілі некалькі напаўаголеных цёмнаскурых, якія ўвішна поўзалі на карачках. Вакол іх віраваў натоўп. Зблізу гэта аказаліся звычайныя напарстачнікі, што нахабна дэманстравалі прастакам і шматлікім сліперам дробнае старажытнае махлярства. Іх ахоўвалі двое мускулістых мурынаў з тупымі тварамі. Яны ж сачылі за тым, каб ахвяры гульні сплачвалі пройгрыш і не спрабавалі ўцячы.

Убаку ад іх маляўнічая змешаная пара гандлявала так званымі “таблеткамі кахання”. Белая жанчына — невысокая бландзінка, складзеная як цыркавая гімнастка, прапаноўвала жадаючым пілюлі з сумессю аксітацыну і нейкіх узбуджальных сродкаў. Каханне, — сцвярджала яна, — гэта ўсяго толькі біяхімічная рэакцыя, і выклікаць яго могуць адмысловыя хімічныя кампаненты. Адначасова з яе тлумачэннямі напарнік бландзінкі — таўсматы кітаец з сальнымі валасамі, заплеценымі ў чорную касу, якая вісела ў яго ад патыліцы і ніжэй, на спіну, дэманстраваў на відэамагнітафоне рэкламную стужку, у асноўным парнаграфічнага зместу.

Побач, абцяжараны чорнай грыфельнай дошкай, на выгляд сталага веку, індус паказваў матэма-тычныя фокусы, раз-пораз пускаючы сярод разявак капялюш, каб туды кінулі дробных грошай. Ён браў высахлымі жоўтымі пальцамі крэйду і крэмзаў на дошцы лічбу: “9”

“Вось лічба, — казаў ён, — якая ўтрымліваецца ва ўсіх лічбах. Сярод лічбаў ад аднаго да дзевяці іншых сапраўдных няма, а нуль — гэта не лічба. Глядзіце”: 1 х 9 = 9

2 х 9 = 18 (1+8=9)

3 х 9 = 27 (2+7=9)

........

9 х 9 = 81 (8+1=9)

“Менавіта праз дзевяць месяцаў нараджае жанчына і... ўсё такое. Просты прыклад, але хіба не дзіўна?”

Тым, хто пажадае, казаў гэты рызыкоўны дзівак, за самую невялічкую ўзнагароду, нават за ка-валак жытняга хлеба, ён гатовы даступна вытлумачыць знакамітую гіпотэзу Рымана аб простых лічбах. Гіпотэза, сцвярджаў ён (цяпер я ўжо не сумняваўся, што гэта былы навуковец, а цяпер ссыльны), заняла пасля доказу Апошняй тэарэмы Ферма месца галоўнага недаказальнага сцвярджэння ў матэматыцы.

Нейкі час мы назіралі за матэматычнымі маніпуляцыямі і каментарыямі да іх. Яны аніяк не ўпісваліся ў агульную атмасферу свята, што і пацвердзілася праз якую хвіліну. Некалькі мурынаў з непранікальна пагрозлівымі выглядамі на тварах, у якіх я беспамылкова выявіў сакрэтных агентаў, спыніліся непадалёк і ўважліва прыслухоўваліся да тлумачэнняў фокусніка. Раптам яны накінуліся на яго і схапілі за рукі. Адразу зашчоўкнуліся кайданкі, і матэматыка павялі кудысьці ў бок. Магчыма, узгадаў я, ён быў зусім нядаўна высланы і паспрабаваў зарабляць тут сабе на хлеб такім незвычайным спосабам.

Мойра сціснула мяне за руку.

“Не ўздумай умяшацца, — перасцерагла яна. — Можа, для старога ўсё неяк і абыдзецца”.

“Не даю веры, — праз паўзу адказаў я ёй, — бо яго фокусы зандата блізка суседнічаюць з метафізічным, а гэта ўжо прыхаваны выклік уладам”.

Ужо больш уважлівым позіркам я ўбачыў там-сям сярод віруючага натоўпу яшчэ некалькіх агентаў службы бяспекі. Варта было вяртацца назад. Але, як толькі мы павярнулі ў бок свайго жытла, нас атачыла група п’яных “паэмбэшнікаў” з мясцовай суполкі Партыі маладых бессмяротнікаў. Адзін з іх трымаў на шыі празрыстую пластыкавую скрыню, куды яны прымушалі кідаць грошы. Па іх нахабных тлумачэннях — на карысць распрацовак у хуткасным авалоданні трансмогам. Я ўжо вырашыў, што не абысціся без бойкі, але Мойра рашуча адпіхнула скрыню і абрынула на прасіцеляў такую брыдкую лаянку, якую я рэдка калі чуў. Чамусьці гэта падзейнічала: “паэмбэшнікі” нечакана ўзрадаваліся і захоплена зарагаталі. Мы праціснуліся скрозь іх і рушылі далей.

На сыходзе з плошчы я ўбачыў на сцяне аркушык налепкі. Тэкст быў нязвыкла набраны, і я спыніўся.

“Зірні, Мойра, — сказаў я, — гэта цікава”.

СЛОВА НА СВЯТА

Калі вы раптам пакінеце Мегаполіс

І апынецеся на якой забытай частцы Зямлі,

Дробным фрагменце Айкумены,

Дзе-небудзь сярод сметнікаў і балот,

У зарастаючай пустазеллем вёсцы

Ці дэградуючым пасёлку —

Вы і тут сустрэнеце падабенствы людзей:

Сялян з разбухлымі, выкручанымі пальцамі

Ад непасільнай працы на Утопію,

Апынуўшыхся перад бязлітаснымі прыхаднямі,

Што плодзяцца, як тараканы,

Увішных гаспадаркоў з хітрымі пыскамі,

Не здольных зазірнуць у будучыню,

Якая ўжо даўно ўглядаецца ў іх саміх,

Што ўгнойваюць свае надзелы

На карысць іншародцаў,

Пакуль самі не стануць гноем,

Наліўшыхся крывёю “функцыянераў”

У нястомным гандлі гэтай зямлёй,

Згубіўшых пачуццё

Нават асабістай бяспекі,

У думкі якіх не ўнікнуць ніякаму сэнсітыву,

Самадастатковых пралетараў,

Якія ў вольныя ад рабства дні

Падколваюць адзін аднаго нажамі

Ці бяздумна ўглядаюцца

У дысплеі тэлевізараў,

Дзе выламваюцца педэрасты,

Якія ўжо авалодалі чвэрцю культуры,

Распырскваючы папсу, як мачу,

Ці здзяйсняюць свае фантазіі садаміты,

Ды практыкуюцца нейралінгвісты,

На рэштках эміграцыйных плыняў,

Стракатых ад дэгенератаў,

А маладыя летуценніцы,

Прачынаючыся па начах,

Мараць пра тое, як яны

З’едуць у Мегаполіс

Ці яшчэ куды-небудзь далей,

Дзе іх будуць суцяшаць аральным сексам,

empty 24.

Далучаючы да дэмакратыі.

Тут, дзе яшчэ не сточвае абутак бетон,

І высоўваюцца з вокнаў

Клетак-сотаў

Мікрацэфалы, упэўненыя ў сваёй значнасці, але

Якія ніколі не чулі пра Ван-Гога,

Каментуючы падзеі ў наваколлі

Квакаючымі галасамі.

Тут, на месцы Вялікай Звалкі

Танчыце вы свой танец — апошнія з людзей.

Ён толькі паціснуў плячыма.

“Мяне заб’юць, калі я да таго ж спалю дом”.

“Ну, а калі ўпыр зацікавіцца менавіта табой? Як ты сам намераны абараняцца?” “Я нашу з сабой часнок. У мяне яго поўныя кішэні. І соль. Кажуць, ваўкалакі і погань не выно-сяць гэтыя рэчы”.

Я толькі ўсміхнуўся над такой наіўнасцю. Дый які рэзон быў нешта яму тлумачыць? Ён бы ўсё роўна нічога не зразумеў.

Праходзячы праз плошчу, я ўбачыў двух укормленых жаўтаскурых падлеткаў, а з імі белую дзяўчынку гадоў дзесяці– дванаццаці. Яны ўтаропіліся на мяне, маючы, пэўна, нейкі свой інтарэс, што адразу і пацвердзілася.

У наступны дзень я зноў вярнуўся да свайго асноўнага занятка ў паселішчы: адсочцы ўпыра.

Ноччу, пасля свята, адбылася чарговая панажоўшчына і звядзенне рахункаў паміж рознымі групоўкамі і кланамі. На вуліцах там-сям знаходзілі забітых. У многіх з іх былі павыразаныя часткі целаў — рукі, ногі, ягадзіцы, грудзі. Усе гэтыя набыткі пэўна былі скарыстаны ў ежу мясцовымі антрапафагамі.

“П’яўка” па-ранейшаму лютавала. Як паведамілі мне ў дваццаць першым бараку, яго бачылі тут не толькі з наступам цемры, а і нават на досвітку. Ужо адкрыта гаварылі, што ўпыр, які закатаваў траіх дзяцей, цяпер “даціскае” ўдаву Адмету.

Той-сёй з жыхароў барака з жахам паведамляў пра спробы ўпыра ўвайсці з ім у кантакт. Праўда, бачылі таго кожны пасвойму: адна жанчына сцвярджала, што “цмок” схапіў яе ззаду і пачаў душыць, але рукі ў таго, гаварыла яна, былі белыя і нібы ватныя, і ёй удалося вырвацца і ўцячы. Другая паказвала ўсім сінюю плямку на перадплеччы і расказвала, як упыр схапіў яе за руку. Урэшце, ім абедзвюм адразу паверылі.

Але, вядома, што больш за ўсё мяне цікавіў стан Адметы, якая, між тым, нікога да сябе не пускала і адчыняла дзверы толькі сваякам.

Тодар, пэўна, адчуваў перада мной пачуццё віны за тое, што “здаў” мяне ў мінулы раз, не папярэдзіўшы пра агентаў, і таму цяпер усяляк запабягаў перада мной. Менавіта ён расказаў мне, што “цмок” з’яўляецца перад няшчаснай бабай праз ноч, смокча ў яе кроў, і жыць той засталося няшмат.

“Чаму ж вы не абароніце яе?” — спытаў я Тодара.

“Усе баяцца”.

“А кактэйль Молатава?” — напомніў я.

Адзін з іх, старэйшы па ўзросце, адкінуў з ілба назад пасму густых чорных валасоў, пераступіў мне шлях і няшчыра ўсміхнуўся, бліснуўшы на сонцы залатымі каронкамі зубоў.

“Паслухай, манус1, — лісліва пачаў ён, — ты, пэўна, любіш дзевачак. Так?” “Бліжэй да тэмы”, — прапанаваў я яму, ужо здагадваючыся ў чым іх інтарэс. Нянавісць варух-нулася ўва мне і пачала разрастацца, як пара пад накрыўкай.

“Ды ты зірні. Табе што, у падлу наша прапанова?” — ён тыцнуў пальцам, сабе за спіну, дзе на лаўцы з абыякавым выглядам сядзела малалетняя прастытутка. У дзяўчыны была нямытая галава, сонныя вочы і абпаленая сонцам скура. Праз адну наздру невялікага кірпатага носа было прадзета металічнае кольца.

“Гэй ты, — загадаў ёй другі жаўтаскуры сутэнёр. — А ну, пакажыся!”

Дзяўчына марудна паднялася з лаўкі, прыўзняла падол сукенкі так, што агаліліся яе ногі і вузкія, яшчэ неразвітыя клубы, абцягнутыя на ягадзіцах трыкатажнымі трусікамі, павярнулася вакол сябе і зноў села.

Я, пэўна, згубіў над сабой кантроль, бо схапіў залатазубага за валасы, рэзка нагнуў яму галаву долу і саўгануў каленам у твар. Ён рохкнуў і паваліўся на спіну, абліваючыся крывёю, якая пырскнула з яго носа. Другі кінуўся ўгрунь, лямантуючы і разпораз азіраючыся, ці не бягу я следам. Дзяўчына ўсё так жа сонна сядзела на сваім месцы і нават не паварушылася. Я падышоў бліжэй.

“Ідзі дадому, — сказаў я ёй, — у цябе ёсць дом?” 1 Манус — чалавек (з хіндзі)

Нібы робат яна ўстала з лаўкі і моўчкі пайшла прэч. Я адчуў, як знікае звон у вушах і галаве, і агледзеўся: неалькі змарнелых мікрацэфалаў назіралі за тым, што я буду рабіць далей, чыйсьці твар мільгануў у адным з вокнаў адміністрацыйнага будынка, у паветры, пэўна, прывабленыя пахам крыві, ужо гудзелі мухі.

На агароджы ля Дошкі кандыдатаў на бессмяротнасць я заўважыў шэры лісток налепкі. Ён матляўся на адной сваёй надарванай частцы — верагодна, раней нехта паспрабаваў яго знішчыць і сунуў у кішэню. З плошчы трэба было сыходзіць, бо залатазубы яшчэ не падымаўся, а яго нахабны падзельнік, як я меркаваў, не марудзячы, прывядзе сюды супляменнікаў.

У налепцы, якую я збольшага прывёў да ладу, было напісана

empty 26.

“сліперы” — псеўдалюдзі, залежныя ад масавага гіпнозу. Яны лёгка ўваходзяць у стан гіпнатычнай істэрыі, непазбежна падпадаючы пад уплыў сваіх “куміраў”: звычайна, спевакоў, блазнаў альбо актрыс.

У сувязі з поліэтнічнасцю грамадства феномен данатарства і самаедства ўступіў цяпер у заключную фазу і набыў якасць тайнай дзяржаўнай рэкамендацыі на самазнішчэнне рэшткаў бы-лой эліты.

наступнае: “АБ ДАНАТАРСТВЕ”

Цэлыя народы раптоўна нібы гублялі розум і

У віхуры падзей апошніх дзён я ледзь не запамятаваў пра адкрыццё Храма, ці як яго назваў былы пастар Себасцьян, Месца для агучвання Ісціны, але Андруш напомніў мне і Мойры аб гэтым, папрасіўшы дазволу перадусім завітаць да нас, каб ісці пачыналі жыць толькі для таго, каб дагадзіць іншым народам, у выніку чаго непазбежна ўпадалі ў рабства.

Народ-данатар вар’я цее адза хаплення іншародцамі, ахвяруе на іх карысць сваю мову,

спадчыну, к ультуру ів олю. Рабы-данатары поўнасцю пазбаўлены свядомасці і з’яўляюцца тыповымі прадстаўнікамі “людзей-ценяў”. Самец данатара — абмежаваны, лёг ка ўнушаемы,

скараецца перадлюбымсорнераміадра зу пачынае яму прыслугоўваць. У асобных выпадках,

падпадаючы пад уплыў прыхадняў, ён становіцца агрэсіўным ненавіснікам сваёй мовы і культуры. Ён з лёг-касцю аддае сваіх жонак і дачок на карысць іншаземцаў, не задумваючыся аб наступствах.

Прадбачанне (прагноз на будучыню) складае ад адной гадзіны да двух тыдняў наперад. Самка данатара — істэрычная, юрлівая, абмежаваная,

схільная да здрады. Улюблёныя заняткі — пап-шоў,

прастытуцыя, судавытворчасць, выхаванне чужых дзяцей. У новай генерацыі можа субліміраваць у свецкую ільвіцу ці так званую “бізнес-ледзі”:

феміністку, раўнадушнуюдаасабістага патомства. Прадбачанне — ад гадзіны да тыдня.

Выключная большасць данатараў — так званыя

туды разам.

Спёка крыху адступіла, і па небе беглі лёгкія хмаркі. Ля ангара ўжо сабралася некалькі дзесяткаў людзей, у асноўным, белых. Сярод іх я пабачыў Васку Петкавіча, а крыху пазней з’явіўся і Маркус.

Дзверы будучага Храма былі пакуль зачыненыя, і Васка Петкавіч патлумачыў мне, што пастар Себасцьян, які падрыхтаваў казань, і мастак Юліус Гармата праз некалькі хвілін мусяць запрасіць усіх унутр. Я сказаў Мойры, каб пачакала, а сам асцярожна рушыў сярод людзей у той бок, дзе стаяў Маркус, які здалёк кіўнуў, што бачыць мяне.

“Нам з вамі зноў трэба на днях пагаварыць, — паведаміў ён мне напаўголаса. — Гэта важна для ўсіх нас. Дарэчы, вамі з новым, нашмат большым імпэтам зацікавіліся не толькі гарбузагаловыя, а і ў мясцовых органах. Адзін чыноўнік, ён з нашых — скідвае мне інфармацыю”.

Я ўгледзеўся ў яго стомлены, непаголены твар, сустрэўшыся позіркам. Мне раптам нагадалася, што ён бачыць мяне наскрозь.

“Вы наламалі дроў, Берташ”, — пацвердзіў ён мае меркаванні.

“Не думаю, — ціха адказаў я. — А калі што і наламаў, то разбірацца мне”.

“Пагаворым пасля. Вы не бачыце тут агентаў бяспекі? Вы ж з імі, так бы мовіць, сустракаліся. Павінны ж яны былі даслаць сюды кагосьці, каб адсочваць гэту падзею”.

“Маглі проста абмежавацца штучнікам”.

“І то — рацыя”.

“Заўтра я зайду да вас. Вы будзеце дома пасля поўдня?” “Давайце дакладна. А пятнаццатай гадзіне”. “Дамовіліся”.

Крыху наводдаль, у баку я заўважыў купку жаўтаскурых, якія яўна цікавалі за намі, перагавор-ваючыся паміж сабой і раз-пораз зняважліва сплёўваючы на зямлю. Яны былі апранутыя ў падкрэслена белыя кашулі і такога ж колеру нагавіцы, што гаварыла пра іх пагарду да працы.

“Бачыце? — я звярнуў на іх увагу Маркуса. — Яны таксама нас ненавідзяць. Хіба я памыляюся?” “Так, — пасля паўзы згадзіўся Маркус, — я прадучваю вайну, і яна ўжо плавае ў паветры, бо раўнавага нейкім чынам парушылася”.

“Вайна, — адказаў я, — вечная і маральная”. “Вы па-ранейшаму збіраецеся з’ехаць адсюль?” Я паціснуў плячыма.

“Як складзецца”.

“А ўпыра вы злавілі?” — стрымана ўсміхнуўся Маркус.

“Я ўжо ведаю яго схованку. Хочаце паўдзельнічаць?” “Да заўтра”, — паўтарыў ён замест адказу.

Я згодна кіўнуў, і мы разышліся. Я вярнуўся да Мойры.

Між тым лёгкае хваляванне пранеслася над нешматлікім натоўпам, бо дзверы капліцы расхінуліся і адтуль выйшаў

Францыск, вучань Юліуса Гарматы. Самога “свяшчэннага скарабея” я пакуль не бачыў, як і пастара Себасцьяна. Францыск агледзеў усіх няветлівым позіркам і моўчкі паказаў рукой, каб заходзілі.

Усе, перагаворваючыся, пацягнуліся да дзвярэй. Мы з Мойрай зайшлі ў Храм аднымі з першых.

У сярэдзіне ангара было цемнавата і адчувалася прыемная прахалода, якую я заўсёды падпадабаў. Тыя, хто ўвайшоў, нейкі час аглядаліся навокал, а потым пачыналі рассаджвацца на даўгіх лаўках з пластыкавых дошак — іх, як я заўважыў, хапала ўсім. Ля супрацьлеглай сцяны грувасцілася нешта накшталт самаробнага алтара, за якім завіхаўся пастар Себасцьян. Збоку ад яго я заўважыў даўгую постаць Юліуса Гарматы, які марудна маніпуліраваў тонкімі сінтэтычнымі аборкамі, што вялі ў вышыню, да столі і сцен, па-ранейшаму занавешаных драным кужалем, прасцірадламі і брызентам. Потым ён абярнуўся і зрабіў знак пастару Себасцьяну. Я ўбачыў, як апошні, рыхтуючыся гаварыць, узняў руку і спыніў тым слабы шэпт і шум галасоў.

Асноўную частку казані пастара Себасцьяна я запісаў на дыктафон надалонніка. Прыводжу яе ў адносна сціслым выглядзе.

“Многія цяпер зададуць сабе пытанне: чаму ў нас з’явіўся ўпыр? Вы думаеце, я буду шукаць прычыну ў шматлікіх грахах, якія пералічу зараз з прыступкі пад нагамі? Заклікаць вас да пакаяння? Да маральнасці?

Не, я не зраблю гэтага, бо вы ўсе даўно вінаватыя хоць і другасна. Упыр не мог не прыйсці і не рабіць сярод вас спусташэння, бо яшчэ стагоддзе назад вы сталі сусветным пасмешышчам, парыямі, струхлымі і слабасільнымі рабамі, якія не могуць выклікаць не толькі павагі, а нават раўнадушша і тым больш страху. Да гэтага часу ў цэнтры былога вашага сумеснага прабывання ляжыць спруцянелы труп, якога калісьці зрабілі святым, і выстройваюцца чэргі, каб укленчыць перад ім і памаліцца яму. Менавіта вашыя апантаныя продкі прынялі рэлігію малых, убогіх, пакладанцаў, баб і брудных дзікуноў, не задумаўшыся над тым, да чаго гэта іх прывядзе. Ужо тады “людзіцені” прагнулі і марылі пра бессмяротнасць і, чакаючы абяцанага хрысціянствам уваскрашэння і вечнага жыцця, складвалі ў храмах і цэнтрах гарадоў і паселішчаў труны з памерлымі; так, у кожнай з іх ляжаў труп, але раз-пораз здаралася, што асобныя непрытомнікі пачыналі наведваць сваякоў, бо ў сваім псеўдажыцці, пэўна, знаходзілі выхад да нашага свету і вярталіся сюды ўпырамі. Так, яшчэ тады, у сярэднявеччы, высвеціліся абсалютна новыя якасці чалавека, прычына і сутнасць якіх хаваецца ад нас у цемры і цяпер, нягледзячы на так званы прагрэс, эвалюцыю і тэхнагенныя распрацоўкі. Але што такое, дарэчы, эвалюцыя? Эвалюцыя павінна абараняць моцных ад ніжэйшага віду і відаў, а інакш мы напаткаем інвалюцыю, што ад-значаецца цяпер, і да нас пачынаюць зноў прыходзіць упыры. Не сустрэўшы сярод нас супраціву, вампір актывізуе сваё псеўдажыццё, высмоктваючы кроў з жывых. Калі біямаса той “п’яўкі” пакоіцца ў зямлі, на глыбіні, то інфернальная сутнасць яго выходзіць на паверхню і імкнецца да нас, каб пакаштавацца нашай энергіяй, паступова набіраючыся моцы і вырастаючы ў памерах ад апельсінападобнага шарыка да трохпяціметровага велікана, што неаднойчы масава фіксавалася ў Еўропе некалькі стагоддзяў назад і адбываецца, як вы бачыце, і цяпер, на вашых вачах.

Што мы ведаем пра наша няшчасце, бяду, якая ў выглядзе цмока завітвае да нас, нашых жанчын і дзяцей? На вялікі жаль, нічога. Мы не ведаем адкуль ён, хто былі яго бацькі, чаму ён калісьці выбіраў з нашых жанчын і апладняў некаторых з іх.

Хітрасцю і пустымі, псеўдавартаснымі размовамі ён раней аблытаў нас і прымусіў не толькі лічыць яго адным з нас, але і для некаторых лепшым, першым, а калі дасягнуў таго, чаго намагаўся, то мы ўжо не бачылі ў ім інкуба. Тупое самаедства стала гаспадаром нашага становішча, а на свет, нібы з пустэчы, выпаўзла ўсё дробязнае, вычварнае, вартае жалю. Хіба не мы з патроенай сілай накідваліся і накідваемся цяпер на нашых лепшых, разумнейшых, больш адукаваных і моцных духам і целам? А хіба не гаварыў нам адзін са старажытных філосафаў: “...свабодны розум — вораг ланцугоў, ненавісны народу, як воўк сабакам”. Страшным Судом адзначыў Творца наша псеўдаіснаванне, і гэты Суд адбываецца з уздзеяннем на нас саміх, бо ўжо большая частка з нас пераўтварылася ва ўпыроў.

Не думайце, што я хачу вас напужаць, гаворачы малазначныя словы ў месцы, якое многія з вас выбралі самі і назвалі Месцам для агучвання Ісціны — гэта не так. Не думайце і таго, што я хачу скіраваць вас на шлях дабрачыннасці, шчасця і справядлівасці, бо нічога гэтага няма і не магло быць. Тое, што нараджаецца на свет у мярзотных параксізмах болю і крыку, павінна само вызначыць, што ёсць дабро і што ёсць зло, не шукаючы гатовых адказаў у брудных, напаўвар’яцкіх, супярэчлівых тэкстах. Адрыньце іх!

Пра што нам сведчыць з’яўленне ўпыра? Па-першае, пра тое, паўтару, што ёсць нейкія абса-лютна нязведаныя для нас якасці чалавека, які жыве ў субматэрыі і, пэўна, сам з’яўляецца такой жа субматэрыяй, хіба што надзеленай свядомасцю, але справа ў тым, што апошняе тычыцца да-лёка не ўсіх. “Людзі-цені” не маюць свядомасці, але вызначыць іх можна, і не толькі па іх адносінах да ўпыроў, якіх яны любяць і абагаўляюць, прыводзяць да іх сваіх сыноў і дачок і ад-даюць апошніх ім на ахвярапрынашэнне.

Усе людзі роўныя! — крычаць нам са сродкаў масавай інфармацыі, — а “чалавек-цень” — гэта выдумка дэсідэнтаў, якія заўсёды былі ворагамі народа”. Але, хто ўжо даўно валодае тымі сродкамі інфармацыі, захапіўшы іх з дапамогай нізасці, хітрасці і хцівасці?

Адбылася, па сутнасці, новая глабальная інфармацыйнасацыяльная рэвалюцыя (інвалюцыя), бо ўся грандыёзная інфармацыйная сістэма, якая ўжо была створана, аказалася ў руках усё тых жа “людзей-ценяў”, якія выяўляюць цяпер свае асабістыя інтарэсы. Наступствы — гэта тое, што мы бачым: паэтапнае засваенне мільярдамі людзей новых стандартаў мыслення, адзнакаў таго, што адбываецца, і ўспрымання рэчаіснасці, якія выгодныя толькі гэтай адыёзнай групе асоб. Адбылося глабальнае замбіраванне планетарнага чалавецтва: інфармацыйны таталітарызм, які больш жахлівы любых іншых формаў таталітарызму, вядомых чалавецтву, хоць ён і носіць знешне прыстойны выгляд. Але гэта генацыд “людзей-ценяў” супраць сапраўднай эліты, гэта канец гісторыі, бо наперадзе найбольш верагоднае — раптоўнае спыненне Гістарычнай Сімуляцыі, а не якая там прывідная бессмяротнасць. Плюньце на яе, бо гэта мана. Хлусня аб-рынулася на нас пад выглядам ісціны, а мы не заўважаем гэтага, бо згубілі сваю моц і праніклівасць. На вуліцах гарадоў і паселішчаў пачынаюць ужо ганяцца з крукамі за нашымі дочкамі, жонкамі і тымі, хто, з прычыны слабасці ці адзіноты, не можа абараніць сябе, альбо баіцца гвалтоўнага скону. Не бойцеся! Так, “чалавек-цень” падобны да любога з нас, і яго не-магчыма пралічыць візуальна і нават з дапамогай шматлікіх тэстаў. Але ж у яго няма свядомасці — таго, што мы звыкла называем душой, і ён не выносіць ісціны, бо адчувае, што апошняя адразу знішчыць яго і ўвесь яго вырод. Стойце за ісціну! Куды мы ідзём? — пытаецца наш кволы розум і не знаходзіць адказу. Да шчасця і дабрачыннасці — гаварылі нам старажытныя прапаведнікі, да светлага ўваскрашэння, урэшце, да бессмяротнасці — сцвярджаюць яны цяпер.

Але хто з вас адкажа мне, якой будзе вечнасць? Раем, у якім вы будзеце існаваць заўсёды? Лаз-няй з павукамі па вуглах, як выказаўся калісьці наш старажытны празорца? Мікрачыпам у камп’ютарнай нішы, які будзе бясконца перакручваць праз сябе адны і тыя ж успаміны, не маючы аніякай магчымасці нават проста звар’яцець і падпасці пад ратавальную лабатамію?

Калісьці даўно, стагоддзі таму, Элінізм і Хрысціянства сустрэліся, сутыкнуліся і пачалі, нібы гіганцкія ідэалагічныя спруты, абмацваць адзін аднаго шчупальцамі, рыхтуючыся да схваткі. Менавіта Хрысціянства было рэлігіяй “людзей-ценяў”, і я змушаны, хоць і запознена, сказаць вам гэтую горкую праўду, бо нашыя продкі адступілі, абяссіленыя, перад новай мутацыяй, якая была апірышчам слабых і духоўных жабракоў, але тым не менш, пераможна заваявала свет і спарадзіла Візантыйскую цывілізацыю.

Шчыры, мужны і сумленны Аякс, сапраўдны герой, вымушаны быў саступіць падтрыманаму слабымі, хітраму, выкрутліваму і вяртляваму прайдзісвету Улісу. Дык вось, Хрысціянства перамагло, даўшы нам глабальную метафізічную мутацыю, якая цяпер, у сваю чаргу, хістаецца і дрыжыць пад ударамі новай рэлігіі, бо спрадвеку вучыла пакорлівасці і ярму. Хіба можна выжыць у сучасным свеце з ярмом на шыі? Так, можна, але ў якасці раба, а рабы былі і будуць за-патрабаваныя заўсёды і нават стануць аднойчы першымі, што і адбылося.

Кожны з нас у глыбіні сваёй душы не раз задаваў і задае сабе пытанне пра існаванне Творцы, так бы мовіць, Начальніка Сусвету. І не знаходзіць адказу, бо яго, адказу, няма і ніколі не будзе. Шчыра скажу вам, што калі, на мой погляд, Творца і быў, то ён даўно адрынуў і запамятаваў пра нас, пакінуўшы нам хіба што Праграму. Але Праграма, якая даўно не ўдасканальваецца і не карэкціруецца, цалкам верагодна, што вырачаная на паступовае разгойтванне і ўсё большую колькасць збояў. Самы маленькі і нязначны такі збой цяпер наведвае нас у выглядзе ўпыра, “п’яўкі”, якая высмоктвае з нас жыццёвую энергію, а самы вялікі — пачынаецца і будзе, магчыма, апошнім — бо гэта і будзе так званы Страшны Суд.

Калі вы здольныя аналізаваць і ўважліва адсочваць зараз мае думкі, то зразумееце, што я не збіраюся змагацца з самой ідэяй Бога. Хто з вас паверыць, што генетычны код жыцця атрымаўся выпадкова? Верагоднасць гэтага складае, прыкладна адзін к дзесяці ў дзесяцітысячнай ступені, а такая лічба больш, чым колькасць усіх атамаў у нашым Сусвеце. Але, калі жыццё не выпадковае, то чаму на гэта няма адказу? Можа, таму, што мы ўсе, як гэтыя чарвякі, выявы якіх створаны на сценах мастаком? Калі мы — невыпадковасць, то пра гэта трэба сказаць ці даць які знак. Толькі нічога такога мы не бачым, хіба, акрамя цьмяных доказаў, забароненых і ўганьбаваных уладамі. Прыход упыра — хіба доказ? Хто адкажа нам на гэта з упэўненасцю?

Усе нашыя веды, тэхнагалічныя і гуманітарныя распрацоўкі апынуліся перад безданню. Калі б гэтую бездань можна было вызначыць назвай, то імя ёй — НІШТО. Сапраўды, нашае няведанне нагадвае цывілізацыю мурашоў, якую вывучаюць і апісваюць мірмеколагі. Дарэчы, біямаса мурашоў больш чым біямаса ўсяго чалавецтва. Ці ведаюць шматлікія мурашы пра існаванне таго чалавецтва? Адказ адназначны — НЕ. Хто мы такія, украпаныя на невялікай планеце ў сотнях мільярдаў галактык, нібы на пясчынцы ў неабсяжнай пустыні? Істоты, вартасць якіх не больш як вартасць якіх-небудзь мух? Альбо мурашоў?

Магчыма, вы палічыце мяне адступнікам, які здрадзіў рэлігіі. Але, згадзіцеся, што кожная рэлігія ці вучэнне, якое адмаўляе законы Прыроды, гэта мана, а Бог і рэлігія далёка не адно і тое ж. Паміж імі існуе нябачная, але дакладная мяжа, бо рэлігія разпораз супярэчыць Богу. І калі Праграма, збоі ў якой мы калі-нікалі назіраем, сапраўды створана вышэйшай сілай, то рэлігія створана людзьмі, якім уласціва рабіць памылкі.

Адразу скажу вам, што “людзі-цені”, якія стварылі тое, што мы цяпер назіраем вакол нас, — а гэта, па сутнасці, гіганцкі гноевы сметнік, патураюць тым рэлігіям, якія выспавядаюць вучэнне аб замагільным жыцці. Хіба не да пакорніцтва і дурных спадзяванняў схіляе нас хлуслівая ідэя бессмяротнасці?

Што я магу, урэшце, сказаць вам зараз: усім, хто сабраўся тут, на месцы Ісціны, хто цяпер знясілены, разгублены і зацкаваны? Змагайцеся. Нават, калі вы пацерпіце паразу, памятайце, што смерць не ганьбіць вас за яе, а ганьбіць за пакорлівасць і за бяздзеянне. “Біце ў сэрца іх, біце мячамі!” — заклікаў больш як стагоддзе таму наш старажытны паэт, і я гавару вам тое ж самае ў гэтым Храме. Вось учора адзін з іх, тых п’явак, што паразітавалі і паразітуюць на нашым целе, ехаў да нас, каб трыумфаваць на месцы свайго нараджэння, да спусташэння якога ён спрычыніўся болей за іншых — хіба не тут вырасцілі і выхавалі яго, інкуба ад зачацця? Але ён не дасягнуў сваёй мэты, бо на яго шляху паўстала помста. Помсціце і не цурайцеся гэтага! Страх — вось адзінае, што паставіць заслону ад нашэсця і размнажэння “людзейценяў”. Прымушайце іх баяцца нават у моманты іх узвялічвання і ўладарання над іншымі, і вы пераможаце...

Знішчайце ўпыра без ваганняў і сумневу, калі хочаце быць вольнымі...”.

Казань Пастара Себасцьяна падалася мне даволі простай для ўспрымання і, на мой погляд, была зразумелай для большасці прысутных. Тым не менш, некаторыя з іх пасля таго, як прапаведнік спыніўся, паціху ўсталі і выслізнулі за дзверы. Цяжкае маўчанне павісла ў паветры. Толькі ледзь чутны шэпт жанчын час ад часу парушаў яго, чым напружанне толькі павялічвалася.

Між тым, выступоўца выцер твар насоўкай і з хвіліну моўчкі ўглядваўся ў людзей, якія слухалі яго.

“Цяпер, — сказаў праз паўзу пастар Себасцьян, — вы пабачыце роспіс на сценах гэтага Храма, які зрабіў наш сябра, мастак Юліус. Няхай вас не засмуціць і не азмрочыць змест карцін, якія выявіў праз свой талент творца, бо жыццё, як вядома, кароткае, а толькі мастацтва вечнае, хоць бы таму, што зразумець яго дадзена не кожнаму”.

Адразу пасля гэтай невялікай абвесткі, Юліус Гармата, за якім моўчкі сачылі дзесяткі пар вачэй, пацягнуў за шпагат і ўсё рыззё, якім былі занавешаныя сцены, спаўзло ўніз. У аголеныя вокны хлынула святло і перад маімі вачыма паўстала намаляванае мастаком.

Шум хваляй прашамацеў над натоўпам і разам сціх.

Тут, хоць і далёкі ад выяўленчага мастацтва, я павінен дасканала і аб’ектыўна апісаць тое, што ўбачыў і над чым доўгі час упарта і самааддана працаваў Юліус Гармата, і ўражанне, якое ён зрабіў на мяне і ўсіх прысутных выкананай ім працай.

Пасля некалькіх хвілін беглага агляду, першая думка, якая прыйшла мне ў галаву (дарэчы, яна неўзабаве спраўдзілася), што творчая ідэя Юліуса Гарматы, пакідаючая незабыўнае ўражанне, а пасля працяглага азнаямлення маючая выклікаць самыя розныя пачуцці, уступае не толькі ва ўскосную, а і ў прамую канфрантацыю з усімі існуючымі цяпер ідэалагічнымі ўстаноўкамі ўладаў і, пэўна, выкліча з іх боку неадэкватную рэакцыю ў адказ, бо ў мастацкай форме спрэс выракаецца пастулату аб блізкай бессмяротнасці.

На столі ангара творца змясціў, як я зразумеў, выяву смерці.

Ён выканаў гэта ў выглядзе бяспо-лай істоты ў чырвоным, а не ў традыцыйным чорным колеры, абмінуўшы ўсе ранейшыя мастацкія тлумачэнні гэтай постаці. Падобная на старэючага трансвестыта, яна не выклікала страху альбо пачуцця агрэсіі з яе боку, а, наадварот, усяляла жаданне цікаўнасці і спакойнага назірання, як я бачыў такое ў адной забытай старажытнай кінастужцы мінулага стагоддзя, дзе смерць гуляла ў шахматы з рыцарам на жыццё. Зараз жа яна была ў атачэнні павукоў, якія процістаялі процьмам мух, што адразу выклікала ў мяне адпаведную рэакцыю. Мухі былі пад яе нагамі, у паветры, поўзалі за спінай, адкладвалі яйкі і размнажаліся, нягледзячы на тое, што былі атакаваны павукамі, якія, тым не менш, не маглі даць ім рады.

На сцяне сярэдняга яруса ў простым вырашэнні ў манеры, так бы мовіць, адвольнага прымітывізму, была размешчана масавая сцэна ў пейзажы, прастора якога вызначалася заніжанай перспектыўнасцю — вочы прыцягваў пярэдні план. Панарама выяўляла неба з чор-ным дыскам сонца і зямлю, паўсціланую мухамі і іх лічынкамі. У гэтым пейзажы, нібы раздзя-ляючы яго напалам, рухаліся па крузе на карачках малпападобныя істоты, зацугленыя лейцамі, за якія заднія трымалі пярэдніх. У тварах некаторых з іх мне падалося быццам нешта знаёмае, пакуль я не пазнаў дзяржаўных функцыянераў, а таксама поп-зорак і так званых свецкіх ільвоў і львіц.

У гэтым жа ярусе кідаліся ў вочы выяўленыя мастаком тры сцэны забойстваў жывёл. Як я ведаў са старажытных тэкстаў, кіт быў адзінай жывёлай, якая не пажадала, і якую Ной не ўзяў у свой каўчэг. Кіт лічыўся ўнікальнейшай істотай на планеце, і тая істота, дарэчы, перастала існаваць к сярэдзіне дваццаць першага стагоддзя. Кіт — не рыба, а млекакормячае. Мастак намаляваў яго ў стане агоніі, з перакуленым падбрушшам, з якога тырчаць гарпуны і дзіды. Забойцы кіта, якія атачылі яго з усіх бакоў на сваіх чаўнах, таксама малпападобныя, з тварамі вычварэнцаў, знаходзіліся ў стане эйфарыі ад атрыманай імі перамогі.

Я асцярожна рухаўся ўздоўж сцен, разглядаючы далей тое, што выявіў мастак. Мойра ішла по-бач, трымаючы мяне за руку. Між тым, чарговая сцэна на сцяне сярэдняга яруса ўяўляла забой-ства зубра. Некалькі малпападобных, апранутых у вайсковую форму і са стогадовай даўніны аўтаматамі ў руках стралялі ў вялізнага звера. Зубр, пярэднія ногі якога падламіліся, укленчыў перад імі, сцякаючы крывёю. Роспіс сярэдняга яруса заканчваўся сцэнай забойства вялізнай птушкі. Наўрад ці Юліус Гармата намаляваў экзэмпляр, які сапраўды калі-небудзь існаваў у прыродзе. Хутчэй за ўсё гэта быў вобраз птушкі: нешта падобнае я бачыў на рэпрадукцыях з карцін старажытнага прымітывіста Анры Русо, якія каляровымі ўкладышамі змяшчаліся ў адной з кніг па гісторыі жывапісу — тую кнігу я раней выкупіў у зборшчыкаў смецця. Бела-чырвоную птушку, якая трапіла ў сіло, трымалі за крылы двое, зноў жа малпападобных гуманоідаў, трэці — пракусваў ёй чэрап вострымі, штучна заточанымі зубамі.

На ўсім працягу ніжняга яруса месціліся некалькі фрагментаў роспісу, кожны з якіх, на мой по-гляд, меў самастойнае, хоць і нечаканае, увасабленне. Мастак па чарзе намаляваў сваё ўяўленне ўпыра ў розных фазах існавання, і я здзівіўся: наколькі своеасабліва ён выявіў гэтую інфернальную пачвару, хоць і не меў аб ёй аніякіх сведчанняў, акрамя маіх кароткіх ранейшых тлумачэнняў, калі мы з ім ішлі да плошчы. На першым фрагменце, на сцяне з правага боку ад уваходу, боўталася намаляванае ў шэрых фарбах нешта кшталтам эмбрыёна з пупавінай, якая, звіваючыся, цягнулася за ім з зямлі, далей упыр у выглядзе “цмока” ляцеў на фоне зорнага нач-нога неба, але асабліва ўражвалі апошнія фрагменты роспісу: “п’яўка” з мёртвым позіркам замест ежы паглынае немаўлят і, урэшце, савакупляецца з жанчынай, у экстазе ашчаперыўшай яго рукамі і нагамі.

Усе выкарыстаныя мастаком сюжэты былі выкананы з ужываннем своеасаблівай тэхнікі гры-зайл, і перавагай цьмяных, шэрых танальнасцей, нібы ён распісваў якую капліцу. Усё пабачанае заканчвалася надпісам з некалькіх слоў у ніжнім ярусе, груба намаляваным чырвонай фарбай: L’ART EST INUTILE?1

empty 27.

Як я вызначыў, што раптоўная адсутнасць майго джыпа можа выклікаць нашмат большыя падазрэнні, чым яго наяўнасць на звычайным месцы, то назаўтра, пазычыўшы на гадзіну ў

Жана самакат, скіраваў на ім у раён звалак. Мой пазадарожнік, засыпаны мной раней для маскіроўкі пластыкавымі адыходамі, стаяў некрануты і незаўважаны ў сіласнай яме, адкуль я, раскідаўшы смецце, яго і выгнаў.

У гэтую ноч альбо да яе наступу, я вырашыў правесці паўторную эксгумацыю, і з той нагоды пачаў звязвацца з сябрамі, але

Андруш першым тэлефанаваў мне і паведаміў, што амаль праз гадзіну пасля казані былі раптоўна арыштаваны пастар Себасцьян і мастак Юліус Гармата, што мяне вельмі ўстрывожыла.

Да таго ж, дадаў Андруш, як ён толькі што даведаўся, у сваім пакоі знайшлі мёртвую Адмету Слімак, якую, няйнакш, задушыў упыр.

“П’яўка” сапраўды лютавала. Плюнуўшы на ўсе перасцярогі, я паехаў да дваццаць першага ба-рака, дзе апытаў шматлікіх сведкаў і Тодара. Тодар расказаў мне, што ўпыра бачылі некалькі суседзяў, прычым, той меў выгляд, які ўжо значна больш адпавядаў чалавечай постаці. З’яўляўся ён звычайна з наступам цемры і “бартаваўся” за кім-небудзь, наводзячы нечуваны і невытлумачальны жах. З вечара, паведамляў Тодар, усе жыхары навокал упарта запіраліся ў сваіх каморах, а ў апошні час нават групаваліся па некалькі чалавек і сядзелі так да раніцы, засынаючы па чарзе.

1 Мастацтва марнае?

Труп Адметы ў труне з пластыкавых лістоў і ўперамешку негабляваных дошак стаяў на двух зэдліках у яе пакоі. Хаваць яе было вырашана як мага хутчэй, на могілках, дзе ўжо працавалі два нанятыя далакопы. У сувязі з агульнай небяспекай, сваякі Адметы нават не паспелі перас-варыцца паміж сабой за пакінутую нябожчыцай спадчыну.

Засняўшы з іх дазволу труп на камеру, я агледзеў нябожчыцу простым вокам і больш уважліва. Адмета ляжала ў традыцыйнай для хрысціянскага абраду пахавання позе — са складзенымі на грудзях рукамі і свечкай побач. Твар яе меў спакойны выгляд, вочы былі заплюшчаныя, а колер скуры — нават ружовага адцення, што чамусьці навяло мяне на невыразную трывогу.

Скарыстаўшы момант, калі побач з труной заставаліся нейкія старыя і Тодар, я, папрасіўшы таго крыху прыўзняць труп са спіны, сунуў пад яго руку і памацаў падсцілку, на якой ляжала нябожчыца. Далонню я быццам адчуў цеплыню.

“Ці глядзеў яе доктар Арвід?” — спытаў я ў Тодара.

“Так. Ён склаў паперу і сказаў, што цяпер яе можна пахаваць”.

“Я б хацеў, каб яе агледзелі яшчэ раз”, — параіў я.

“Але, навошта?” “Магчыма, яна не памерла”.

“Доктар прыкладаў люстэрка да вуснаў. Пульса не было”.

“Калі так”.

Я паціснуў плячыма і пайшоў. Вампірызм заразны. Стаяла паранейшаму спёка і адчуванне цеплыні пад нябожчыцай магло мне проста прымроіцца. Да таго ж, самым важным для мяне было цяпер нечаканае зняволенне маіх новых сяброў, і я заспяшаўся да

Маркуса, каб абмерка-ваць з ім сітуацыю і параіцца, што рабіць.

Ля майго джыпа сабраліся тутэйшыя абітальнікі пераважна маладога ўзросту, разглядаючы ма-шыну з усіх бакоў. Большасць з іх, асабліва дзеці, былі ў чырвоных плямах і гноевіках ад пакусаў земляных блох, якія неверагодна размножыліся ў апошнія дзесяць гадоў па ўсёй зямлі, але асабліва — тут, побач са звалкамі і магільнікамі адыходаў. Дзеці ўвесь час раздзіралі да крыві свае болькі і струпы бруднымі пазногцямі, ад чаго, пэўна, язвы запаляліся ў іх з новай сілай.

Я ўключыў рухавік і паехаў у бок жытла свайго новага сябра. Па дарозе я ўвесь час думаў пра Мойру, пра тое, як яна пераносіць смерць тых, да каго паспела прывыкнуць, — Платона і вось цяпер Барбі. Безумоўна, яна мужная жанчына, але іншым разам здараецца так, што ў чалавека быццам ірвецца нябачная ніць ягонага жыцця і ў непадыходзячы для гэтага момант, пасля чаго ён робіць самыя неабдуманыя ўчынкі. І хоць Касіус паабяцаў на словах тры дні адтэрміноўкі, каб атрымаць ад мяне выкуп, рэальная пагроза для жанчыны існавала і вырастала з кожнай хвілінай. Варта хутчэй, думаў я, правесці эксгумацыю, забраць Мойру і — прэч адсюль. Вось толькі цікава, дзе зараз знаходзяцца пастар Себасцьян, Юліус Гармата і яго вучань. Можа, іх можна вызваліць, калі яны яшчэ не скіраваныя ў Мегаполіс? А можа, іх выпусцяць? Ва ўсялякім разе — з мяне досыць.

Маркус сустрэў мяне на падворку. Ён меў змрочны выгляд і адразу запрасіў мяне ў пакой, спытаўшы толькі, ці я не галодны.

Я адказаў яму, што цяпер маю грошы і магу дазволіць сабе нават натуральную ежу: смажанага труса, напрыклад, ці бохан жытняга хлеба з лустай сала, але прыехаў да яго не есці, а параіцца, што рабіць.

“З чаго вы так “падняліся”, Берташ? — спытаў ён з іроняй. — Вы ж быццам яшчэ не злавілі ўпыра?” “А вы, я бачу, не верыце ў яго існаванне”.

“Пра гэта потым. Як я казаў вам раней, вайна пачалася. Нашы камрады, пра што вы, пэўна, ве-даеце, арыштаваныя мясцовымі службамі і знаходзяцца пакуль яшчэ тут, у Эдэме, у спецізалятары.

Мой інфарматар паведамляе, што гэта часова і іх, хутчэй за ўсё, неўзабаве дэ-партуюць у горад. Гэта — адно. Другое ў тым, што я не хачу канфрантацыі з дэфармантамі, і вам варта, калі вы нечакана ўзбагацелі, як я вам раней раіў, аддаць Касіусу выкуп за таго апантанага, якога вы разам з Андрушам завалілі на звалцы.

“Я адмовіўся. Яны забілі майго сабаку, і я сказаў Касіусу, што выкупу не будзе”.

“І як ён рэагаваў?” “Даў трое сутак на роздум”.

“Неверагодна. Чым вы яго так кранулі?” “Мяркую, адчуў, што я такі ж амаральны, як і ён”.

“Калі ён даведаецца, хто “выканаў” Ёхана Цынка і разам з ім яго сваяка, то будзе не да маральнасці: у вас і ва ўсіх нас пачнуцца яшчэ большыя праблемы”.

“З’еду адсюль. Як толькі здабуду доказ”.

“Вы яшчэ спадзеяцеся на сапраўдны Эдэм?” “Я хачу душэўнага спакою, Маркус”.

“Але ў нас небагата людзей. А вы яшчэ і забярэце Мойру”.

“Мяркую, што так, і яна паедзе разам са мной”.

Маркус задумаўся на хвіліну, а потым кіўнуў, згаджаючыся.

“Я не магу вас затрымліваць, Берташ. Вы даказалі сваю рашучасць і вартасць, але вольныя ў выбары. У нас знойдзецца, чым і як адказаць на гвалт.” “Думаеце, усё так складана? Я чуў казань пастара і бачыў роспіс. Наўрад ці ўлады ад гэтага пахіснуцца. А раптам вязняў увогуле выпусцяць?” “Не. І вы, Берташ, у душы ведаеце, што такое малаверагодна. Іх справа на стале ў палкоўніка Скута. Цэнзара нават узнагародзілі”.

“Адкуль вам такое вядома?” “Мой інфарматар паведамляе, што зняволеных павязуць у

Мегаполіс праз суткі — паслязаўтра. Іх прызналі небяспечнымі злачынцамі і ворагамі сістэмы. Усіх пасля допытаў чакае лагер.

Разам з імі адправяць затрыманага раней навукоўцу Публія Роса, які даследаваў разам з вамі падзеі ў дваццаць першым бараку.” “А вы асабіста, што думаеце пра казань пастара Себасцьяна?” “Мяркую, што гэта бунт супраць цяперашняй сістэмы. Яна такога не даруе.” “А ў іншым сэнсе?”

Маркус задумаўся на некалькі секунд.

“Калі вышэйшы Розум і існуе, — сказаў ён, — то гэта настолькі па-за нашым разуменнем, што нават імкненне да імкнення, каб неяк вытлумачыць яго задачы і дзеянні, пазбаўлена любога сэнсу.” “Што ж, — сказаў я, — вернемся да нашай рэальнасці.” “Яна ўскладняецца.” “І што вы прапануеце?” “Перастрэць аўтазак на дарозе”.

Я нейкі час маўчаў, абдумваючы словы Маркуса, а потым сказаў: “Рашэнне цалкам лагічнае, але ёсць сумнеў”.

“Мы, у выпадку ўдачы, адразу пераправім іх далёка за межы паселішча і забяспечым новымі дакументамі”.

“На ваш след выйдуць “гракі” Скута. Вы, не сумняваюся, даўно пад каўпаком. Мойра кажа, што знікненне Платона спарадзіла мноства чутак у мясцовых, а значыць, дайшло да Цэнзара”.

“Яны самі хістаюцца. Паўсюль абсурд, Берташ. Калі вы мусіце скончыць з “п’яўкай”?” “Магчыма, сёння, бліжэй к ночы”.

“З’едзеце адразу?” “Я баюся за Мойру”.

“Я дам вам нашага чалавека ў дапамогу”.

“Не трэба, — адмовіўся я. — Доктар Арвід заменіць пастара

Себасцьяна. Ён пойдзе з намі на эксгумацыю”.

“Я б і сам не супраць зірнуць на ўпыра, але цяпер не гэта галоўнае”.

“Што ж, па-вашаму?”

“Страх. Калі “людзі-цені” будуць нас баяцца, то ім ніколі нас не апусціць”.

“На страх яны могуць проста заплюшчыць вочы і заткнуць вушы і рот. І ніхто з іх не даведаецца, што менавіта яго нехта хоча напужаць. Я да таго, што, вось, напрыклад, Ёхан Цынк мёртвы, а пра гэта больш не гавораць, а значыць, ніхто і настрашыцца не здолее. Сродкі масавай інфармацыі маўчаць, акрамя фрагмента рэпартажу напачатку. Затое першы, няўдалы замах, быў імі агучаны. А пра “нацыянальную ідэю” ніхто і не ўспомніў”.

“Маеце рацыю, — згадзіўся Маркус. — Але таемны вышук ідзе, я ўпэўнены. Значыць, і яны ба-яцца. Вы ўжо сутыкнуліся з палкоўнікам Скутам. Ён для нас вельмі небяспечны”.

“У вас неблагі інфарматар”, — сказаў я.

“Дадам, што ва ўрадоўцаў і чыноўнікаў свой канал зносін. І тое, што здараецца з адным з іх, ад-разу становіцца вядомым іншым”.

“А вы не лічыце, — раптам спытаў я яго, — што пра так званую нацыянальную ідэю ўжо запо-знена гаварыць? Хіба зменіш наш суцэльны гноеадстойнік з цёмным выродам, які, да таго ж, заўсёды да нас варожы? Думаю, што нашая няшчасная краіна —

першая краіна ў свеце, якая была ціха знішчана “людзьмі-ценямі”.

Тое псеўдаўтварэнне, у якім мы зараз існуём, не мае права называцца дзяржавай. Дык што тут бараніць?”

“Мы сябе баронім, — жорстка адказаў Маркус. — Ці, можа, вы сцерпіце, калі за вамі ці за вашымі жанчынамі пачнуць ганяцца па вуліцы з крукамі?”

“Гэта ўжо было, — заўважыў я яму. — Ствараліся таемныя суполкі, і ў ход ішла зброя. Потым усіх здаваў які-небудзь чарговы штучнік.” “У вас ёсць іншае вырашэнне?”

“Не, — шчыра сказаў я. — Калі мы, увесь наш свет, створаны нямаведама для чаго, то якая розніца, хто тут будзе весці рэй і калі і каму паабяцаюць сунуць у нос так званую бессмярот-насць”.

“Але ж вы пайшлі на такое. Вас ніхто не прасіў і не прымушаў”.

“Мойра павінна нараджаць дзяцей, а я мушу яе бараніць”.

Маркус, вывучаючы, паглядзеў мне ў твар.

“А пастара Себасцьяна, мастака Юліуса Гармату — у лагер?” “Не ціснеце на мяне, Маркус”.

“Вы ўсё роўна не пазбегнеце сутычак з “людзьмі-ценямі”. Гэта нам іх цяжка расшыфроўваць, а яны вызначаюць нас хутка і амаль беспамылкова”.

“Не думаю, што ёсць асаблівыя праблемы з узаемнай індэнтыфікацыяй, — не згадзіўся я, — павінны ж існаваць, у рэшцерэшт, нейкія тэсты, ну, прыкладам, здольнасць ці няздольнасць да абстрагавання, рэакцыя на небяспеку, альбо нават узровень болевага парога ці яшчэ нешта, хоць бы і знешнія прыкметы: іх жа можна прыгадаць шмат.” “Якія, цікава? Назавіце хоць пару”, — усміхнуўся Маркус. “Пабудова чэрапа, вугал, мышцы і асобныя фрагменты твару, іх размеркаванне і спалучэнне. Аднойчы мне трапіла кніга Ламброза — старажытнага даследчыка ў гэтай галіне. Там шмат цікавага”.

“Людзей-ценяў” — большасць, а нам бракуе адзінства. Калі, згодна з вашымі доследамі, адсотак поўнасцю прасімуляваных нязменны, то яго колькасць можа такой стала заставацца, а вось “людзі-цені” размнажаюцца больш паспяхова і, маю падазрэнне, запраграмаваныя на агрэсію супраць першых. Па адзіночцы нас панішчаць, Берташ.”

Я падумаў і сказаў, што даўно стаў раўнадушны да ўсяго гэтага і нават да тых, каго ненавіджу і лічу “людзьмі-ценямі”, да іх не тое што не вартымі жалю, а цалкам ідыёцкімі захапленнямі, іх верай у нешта, альбо бязвер’ем, іх спадзяваннямі на нейкае шчасце, іх самаўпэўненасцю, іх псеўдатаямнічай і псеўдавелічнай душой, любовямі і пакутамі, а па сутнасці варушэннем чарвякоў у гноі.

“Я вас разумею, але вам усё-такі варта неяк вызначыцца. Хоць на пэўны час.” “Да чаго вы хіліце?” “Хіба — не здагадваецеся?” “Спадзяюся, вы не збіраецеся змяніць гэты свет, Маркус?” “На жаль, такое немагчыма. А вось разам — мы хоць і невялікая, а сіла.” “Чаму тады нас паменшала, Маркус? Так будзе і далей, пакуль не заб’юць ці ўпакуюць у лагер апошняга. Я не даю веры, што мы тут уцалеем. Мяркую, па адзіночцы ў кожнага шанцаў больш. Тым больш, я па-вашаму, наламаў дроў”.

“Ваша воля. Але, вы пашкадуеце.” “Тут нешта рыхтуецца. Я адчуваю небяспеку.”

Мой суразмоўца спахмурнеў.

“Так, згодны. Яе ўжо можна акрэсліць. Толькі яшчэ не ведаю, з якога боку чакаць.” “Рады бы застацца тут з вамі, але абставіны няўмольныя, вы ж бачыце, што я гразну тут усё глыбей, нібы ў багне. Бывайце, Маркус”.

Мы развіталіся, і я пайшоў. На душы ў мяне было пуста і брыдка.

empty 28.

У сувязі з арыштам пастара Себасцьяна і Юліуса Гарматы нашыя намеры правесці эксгумацыю і выявіць упыра больш нельга было адкладваць. Але, як толькі я з’явіўся да свайго часовага жытла, то ўбачыў ля брамы паштара-самакатчыка, які ўручыў мне канверт са штэмпелем мясцовага муніцыпалітэта. Паштар быў зусім малады, з прыкметамі мікрацэфаліі, і я не стаў яго ні пра што распытваць, рассудзіўшы, што гэта дарэмны занятак. Урэшце, у канверце аказалася позва. Мне прапаноўвалася неадкладна зайсці ў казённае месца, дзе прайсці рэгістрацыю і, да таго ж, пажадана мець пры сабе план па ачыстцы вакол паселішча некалькіх гектараў зямель звалкі ад смецця..

Пасля нядоўгага роздуму я вырашыў аформіць рэгістрацыйныя паперы, набыць, такім чынам, хоць на пару дзён нейкую псеўдалегальнасць і так неабходную мне адтэрміноўку. З гэтай нагоды я, папярэдзіўшы Мойру, і наведаў мясцовы муніцыпалітэт.

Як толькі я зайшоў і за мной з рыпам зачыніліся дзверы, да мяне імкліва пасунулася постаць вартаўніка. Гэта была жаўтаскурая жанчына гадоў сарака, апранутая ў форменную накідку. Чорныя вочы яе на атлусцелым твары, вывучаючы, свідравалі мяне.

“Вы да каго і па якой справе?” — агучыла яна традыцыйнае пытанне і падазрона ўтаропілася ў мяне.

Я сказаў.

У адказ яна няўцямна махнула рукой у бок доўгага калідора, пасля чаго вярнулася на сваё месца: у крэсла за сталом, на якім грувасціліся састарэлы апарат унутранай сувязі і такая-сякая ежа.

Я пайшоў па бязлюдным калідоры, па баках якога адзін за другім мясціліся кабінеты служачых. Ніхто не выходзіў з іх і не заходзіў унутр. У самым канцы я ўбачыў дзверы з акенцам — нечым накшталт невялікай амбразуры з палічкай унізе. Над акенцам вісеў адмысловы слаган: АДНО АКНО — АДНО ВЫРАШЭННЕ

Я зазірнуў у акенца. У глыбіні пакойчыка сядзеў жаўтаскуры таўстун, чорнавалосы і чарнавокі. Скура на яго пульхных шчоках ільснілася ад поту, а лоб быў такі нізкі, што складвалася ўражанне, быццам валасы раслі адразу ад броваў. Таўстун трымаў у руцэ шклянку з напоем ружовага колеру і раз-пораз падносіў яе да роту, каб глынуць. Побач, на паўабарота да яго, сядзела белая дзяўчына са зморшчаным невыразным тварыкам і нешта набірала на камп’ютары старога ўзору.

Я паклаў на палічку перад сабой картку-пасведчанне, позву і сказаў, што хачу зарэгістравацца на часовае прабыванне ў Эдэме, і што сюды я прыбыў з Мегаполіса.

Не звяртаючы на мяне аніякай увагі, таўстун нахіліўся да дзяўчыны і дэманстратыўна ашчаперыў яе за грудзі. Тая ў адказ роблена захіхікала.

Не спыніўшыся на гэтым, укормлены чыноўнік працягваў паводзіць сябе нібы самец малпы, усяляк імітуючы палавую актыўнасць. Са старажытных анімалістычных стужак я ведаў, што такія паводзіны характэрныя для асобін, якія не задаволены сваім сацыяльным становішчам у статку і мусяць прэтэндаваць на больш высокі статус на іерархічнай лесвіцы. Не зважаючы, альбо знарок ігнаруючы мяне, ён палез ёй пад сукенку. Дзяўчына, якая, на мой погляд, была тут звычайнай сакратаркай, ненатуральна, нават задаволена віскнула і пачала адпіхваць яго руку.

Я счакаў і паўтарыў сваё запытанне. Таўстун, быццам нічога не чуў, вярнуўся ў першапачатко-вае становішча, дацягнуўся да пластыкавай бутлі з напоем і даліў з яе ў шклянку.

“Зойдзеце заўтра”, — нарэшце зневажальна вымавіў ён і з пагардлівым выглядам нахіліўся над нейкай паперай на стале. Гэта была яго памылка, бо я імкліва прасунуў у акенца руку, схапіў яго за валасы і, што было моцы, стукнуў галавой аб стол. З носу ў яго адразу пырснула кроў.

“А-а-а-а! — завішчэў ён. — Дапамажыце!”

Гэты яго крык, не пазбаўлены, дарэчы, нейкага паскуднага нахабства, літаральна прывёў мяне ў шаленства, бо я рвануў дзверы, імкнучыся заскочыць у кабінет і прадоўжыць пачатае.

Але дзве-ры былі заблакіраваны, да таго ж, ззаду мяне ўжо захапілі за рукі ўкормленыя малойцы, пэўна, яго супляменнікі, якія з’явіліся немаведама адкуль, быццам матэрыялізаваліся з паветра.

Яны аднак не ўсчалі са мной бойку, а адвялі ў бакавую нішу, дзе месціўся, як я здагадаўся, кабінет іх начальніка рангам вышэй. За сталом, паклаўшы на яго ногі ў белых скураных макасінах, сядзеў, апрануты ва ўсё белае, цёмнаскуры мужчына гадоў сарака пяці, з лысым чэрапам і пафарбаванымі вусамі. Выслухаўшы крыклівыя тлумачэнні сваіх памочнікаў, ён спытаў: “Вы хто такі і па якой справе?”

“Палкоўнік Скут, — з націскам сказаў я, — загадаў мне зарэгістравацца, каб узначаліць у паселішчы работы па ачыстцы ад смецця. Гэта вы даслалі мне позву?”

Непрацяглы час ён вывучаў мяне нібы ў нерашучасці, думаў, а потым загадаў службоўцам, каб выйшлі з кабінета, расплыўшыся пасля іх сыходу ў няшчырай усмешцы.

“Ведаю, — сказаў мне гэты нафарбаваны пляшак, — чаму вас сюды прыслалі. Я адразу здагадаўся. Вам варта было спачатку зайсці да мяне, і мы б усё ўзгаднілі. — Канешне, — працягваў ён, — я павінен падпарадкоўвацца загадам з Мегаполіса і абавязаны выканаць іх, узгадніўшы з палкоўнікам Скутам, — што і зраблю з асабістым задавальненнем. Толькі вось навошта такая канспірацыя?..”

Тут я хацеў перапыніць яго і сказаць, што ён памыляецца, прыняўшы мяне за нейкага таямнічага візіцёра са сталіцы, але чамусьці абачліва прамаўчаў.

“Мы зараз жа вызначым патрэбную пляцоўку і прыступім да працоўных захадаў. Так. Вы можаце аб’ездзіць усё, агледзець і вырашыць непасрэдна на месцы, — ён выцягнуў з шуфляды пад сталом мапу і расклаў, — вось тут, прыкладам, ці вось тут”, — ён тыцнуў у паперу пальцам, унізаным безгустоўным залатым пярсцёнкам.

Я зноў хацеў спытаць, што ён мае на ўвазе і што трэба вырашаць, але ён мяне перапыніў.

“Пра часовую рэгістрацыю можаце не думаць — вось вам чысты бланк, самі запоўніце яго. Не гэта зараз важнае. Як толькі вы скончыце вышукі, дадзіце мне знаць, і мы адразу выклікаем з Мегаполіса каманду спецназа. У яе складзе скрозь адны жанчыны-дэфарманты, а яны, самі ве-даеце, не цырымоняцца і адразу пачнуць дзейнічаць”.

Я забраў бланк з дазволам і выйшаў ад чыноўніка ў непаразуменні. У калідоры зноў было пуста і мяне ніхто не спыняў.

Каманду спецназа? Але навошта? Што яны задумалі рабіць у паселішчы з дапамогай узброеных жанчын-сілавікоў, якія, як я ведаў, не спыняюцца перад самым жорсткім гвалтам.

Памылкова я завярнуў у супрацьлеглы бок калідора і неўзабаве апынуўся у цёмным яго канцы перад масіўнымі, абітымі бляхай дзвярыма, якія аказаліся зачыненымі. Я павярнуў назад, але спыніўся, бо з-за дзвярэй быццам пачуліся слабыя прыглушаныя стогны. Раптам я ўбачыў на блясе чырвона-карычневыя плямы. Такія ж самыя былі і на сценах, там-сям размазаныя — быццам некага цягнулі тут поцягам, а ён чапляўся за сцены і драпаў іх рукамі. Кроў — адразу вызначыў я, і толькі цяпер успомніў папярэджанне Мойры аб тым, што ў муніцыпалітэце раз-пораз знікаюць асобныя прасіцелі ці рэдкія шукальнікі справядлівасці, альбо якія іншыя наіўныя скаржнікі, і тут варта быць асабліва насцярожы. Шолах за спінай прымусіў мяне імкліва абярнуцца. Двое беласкурых ва ўсім белым — белыя кашулі і белыя нагавіцы — моўчкі ўтаропіліся ў мой твар. Абодва былі даволі высокія, дзесьці каля ставасьмідзесяці пяці сантыметраў, з бясколернымі рэдкімі валасамі, адзін амаль зусім лысы. Негледзячы на тое, што ён глядзеў на мяне праз акуляры ў тонкай пазалачонай аправе, яго выдавалі вочы вар’ята. Чамусьці менавіта гэта было маёй першай думкай. Другі цэпка змераў мяне позіркам чалавека, які не звыклы да супраціву. У знешнасці яго было нешта агіднае: белая сальная скура, мочкі вушэй зрасліся з запалымі шчокамі, а шырокі і вузкагубы рот крывіўся ва ўсмешцы.

Я чакаў пакуль яны не парушаць паўзу. Пляшак у акулярах зрабіў гэта першым.

“Вы, пэўна, заблукалі? — з прыхаваным здзекам спытаў ён. — Дык вам назад і далей”.

“Ці можа вам адчыніць?” — спытаў другі, знешнасць якога ўпарта працягвала нагадваць мне пра садысцкія схільнасці.

“Не адмоўлюся”, — нахабна і з націскам адказаў я, хоць моцна ўстрывожыўся.

Яны з нейкай доляй няўпэўненасці, але настойліва пачалі адціскаць мяне да выхаду, што толькі павялічыла мае падазрэнні. “Справа ў тым, што я не маю ключоў!” — з крывой усмешкай мармытаў адзін.

“Так, і ў мяне іх бракуе”. — запэўніваў другі.

“Хіба што нам загадаюць...”

Урэшце я дасягнуў выхаду і з палёгкай апынуўся вонку. Пот сцякаў у мяне па спіне і па твары — у будынку муніцыпалітэта не працавала ніводнага кандыцыянера. Поўны цьмяных падазрэнняў, я рушыў прэч.

Праходзячы праз плошчу, я раптам звярнуў увагу на мурына са збітым, у сіняках тварам. Кунтус — я ўспомніў яго імя. У мяне цупкая зрокавая памяць, але і без гэтага я адразу пазнаў у ім аднаго з эсбэшнікаў, хутчэй за ўсё, як я тады вызначыў, стажора, з якім некалькі дзён таму бязлітасна разлічыўся за адсочку з яго боку. Апрануты ў брудныя нагавіцы і падраную кашулю, ён меў выгляд апушчэнца, хоць я мог падумаць, што гэта проста маскіроўка. У руках малады мурын нёс пластыкавую скрыню. Міжволі зацікавіўшыся, я наблізіўся да яго бліжэй. Наўрад ці ён вызначыў, хто менавіта раней напаў на яго і адабраў зброю, хоць мог мяне памятаць, як аб’ект адсочкі. Тым не менш, я назіраў, рухаючыся за ім, што ён будзе рабіць далей. Мурын падышоў да Дошкі кандыдатаў на бессмяротнасць, спыніўся, паставіў на зямлю скрыню, адкінуў з яе ўбок крышку і выцягнуў адтуль... не, я не мог памыліцца — пачак налепак. Дзве з іх ён наклеіў знізу на бетонную сцяну, потым падабраў скрыню і пайшоў далей.

Я здзівіўся яшчэ больш і не мог даць веры: хто цяпер такі гэты Кунтус і як ён не баіцца сярод дня, пры святле, рабіць такую рызыкоўную справу? Але неўзабаве ўсё высветлілася. Як толькі ён адышоў, я наблізіўся да сцяны і прачытаў наступнае: ЗАГАД

Муніцыпальнай Рады ад 25 ліпеня 2050 года.

Апошнім часамупас елішчы НовыЭдэм распаўсюджваюцца чуткі,якіяадносяц ца да катэгорыі прымхаў і забараняюцца ўладамі. На гэты раз чуткі сцвярджаюць быццам у адным з баракаў па начах і нават днём з’яўляецца прывід, які наносіць жыльцам смяротную шкоду.

Пазанавуковыя і недарэчныя тэорыі пра ўпыра, які,

лежачы ў магіле, выходзіць адтуль, каб піць кроў з жывых, набылі асаблівае распаўсюджванне сярод мясцовага насельніцтва ў гэтыя святочныя дні.

У сувязі з вышэйназваным, муніцыпальная рада загадвае:

Забараніць хаваць нябожчыкаў на могілках і ў іншых дазволеных месцах, а таксама выкідваць мерцвякоў у раёне звалак.

Пасля смерці каго-небудзь, яго труп належыць спаліць альбо адпаведна з рэлігійнымі вераваннямі,

якія выспавядаюць некаторыя групы насельніцтва,

дазволіць ім ужываць нябожчыкаў у якасці ежы,

што практыкавалася здаўна іх продкамі.

За распаўсюджванне зламысных прымхаў і чутак, пра іх носьбітаў належыць неадкладна паведамляць у органы бяспекі.

Людзей, якія рэкамендуюцца ад сябе навукоўцамі і праяўляюць цікавасць да вышэйназваных падзей, таксама затрымліваць і заяўляць у службу бяспекі.

Муніцыпальная Рада.

З немалым здзіўленнем прачытаўшы загад, я, урэшце, расклаў усё па палічках у лагічнай паслядоўнасці. Улады не на жарт заклапоціліся падзеямі ў дваццаць першым бараку, небеспадстаўна робячы выснову, што маюць справу з чарговым адхіленнем ад іх ідэі, а гэта, вя-дома, не абяцае ім далей спакойнага жыцця. Стажора, які днямі адсочваў мяне, хутчэй за ўсё выгналі з органаў: білі на допытах, але чамусьці выпусцілі, дараваўшы нават згубленую зброю і рацыю. Магчыма, ён меў сувязь з кіруючымі чыноўнікамі альбо з мясцовымі мафіёзі, што не толькі дазволіла яму пазбегнуць арышту і лагера, а і здабыць нават працу ў якасці кур’ера ў мясцовым муніцыпалітэце. Цікава, падумаў я, дзе, у сувязі з Загадам, паспелі пахаваць Адмету Слімак, і ці паспелі ўвогуле? Ва ўсялякім разе я адчуваў, што абставіны пагаршаюцца і варта спяшацца. Да таго ж, мяне ўвесь час непакоіла тое, што Мойра застаецца адна, і я не мог з гэтай нагоды далёка адыходзіць ад свайго часовага жытла.