WYPRAWA PIĄTA CZYLI O FIGLACH KRÓLA BALERYONA

Nie okrucieństwem doskwierał poddanym swoim król Baleryon cymberski, lecz zamiłowaniem do zabaw. I znów — nie uczty wyprawiał ani się w orgiach całonocnych lubował, niewinne bowiem były igraszki, miłe sercu królewskiemu — a to dzwonek i młotek, a to ency — pency albo w stukułkę grać od nocy do rana, albo w pierożek drewniany, lecz nad wszystkie przekładał zabawę w chowanego. Gdy tylko ważną jakąś decyzję należało podjąć, podpisać dekret o państwowym znaczeniu, przyjąć posłów obcogwiezdnych lub udzielić jakiemu marszałkowi audiencji, król chował się i pod karami najsurowszymi kazał siebie szukać. Biegała tedy rada koronna po całym pałacu, zaglądała do fos i wieżyc zamkowych, opukując ściany, przewracając na wszystkie strony tron, i poszukiwania te przeciągały się nieraz długo, bo król coraz nowe obmyślał skrytki i schowanka. Raz do wypowiedzenia bardzo ważnej wojny przez to tylko nie doszło, że, spowity w szkiełka i świecidełka, wisiał przez trzy dni w głównej sali pałacowej, udając żyrandol, i śmiał się w kułak z rozpaczliwej bieganiny dworaków. Ten, kto go znalazł, otrzymywał zaraz tytuł Wielkiego Znalazcy Królewskiego, i było ich już na dworze siedmiuset trzydziestu i sześciu. Kto zaś chciał wkupić się w łaski królewskie, musiał koniecznie monarchę jakąś nową zadziwić zabawą, jeszcze mu nie znaną. Nie było to łatwe, Baleryon bowiem był w owym przedmiocie nadzwyczaj biegły; znał zabawy starożytne, jak w cetno i licho, znał najnowsze, ze zwrotnym sprzężeniem, jak cybergaj, od czasu do czasu zaś powiadał, iż wszystko jest grą, czyli zabawą — także i samo królowanie jego, także i świat cały. Oburzały te słowa lekkomyślne i nieroztropne sędziwych członków rady koronnej, szczególnie zaś senior jej, imć Papagaster z wysokiego rodu matrycjuszowskiego, cierpiał, że tak nic królowi święte nie jest i nawet własną godność najwyższą waży się podawać na prześmiewki.

Blady atoli strach padał na wszystkich, kiedy król, dla niespodzianego kaprysu, ogłaszał zgadywanki. Z dawien dawna lubował się w nich i jeszcze wielkiego kanclerza podczas koronacji zaskoczył pytaniem: jak sądzi, czy pacierz i macierz różnią się czymś między sobą, a jeśli tak, to czym?

Rychło zorientował się król, że dworacy, którym daje zagadki, nie wysilają się specjalnie, aby je rozwiązać. Odpowiadali byle jak, trzy po trzy lub ni w pięć, ni w dziewięć, co niezmiernie go gniewało. Odmieniło się to na lepsze dopiero, kiedy nominacje na urzędy dworskie uzależnił od wyników zgadywania. Posypały się degradacje i dekoracje, i cały dwór, chcąc nie chcąc, brać musiał udział w grach, wymyślanych przez jego królewską miłość. Niestety, wielu dostojników oszukiwało monarchę, który, choć z natury dobry, nie mógł ścierpieć takiego postępowania. Wielki hetman koronny skazany został na wygnanie, bo używał na audiencjach ściągaczki, ukrytej pod pancerną kryzą, co by się pewno nie wydało, gdyby nie pewien jego wróg, generał, który tajemnie o tym królowi doniósł. Także przewodniczący rady tronowej, Papagaster, pożegnać się musiał z urzędem, nie wiedział bowiem, jakie jest najciemniejsze miejsce na świecie. Z biegiem czasu na radę tronową złożyli się najcelniejsi w całym państwie rozwiązywacze krzyżówek i rebusów, a ministrowie na krok się bez encyklopedii nie ruszali. Na koniec dworacy doszli do takiej wprawy, że udzielali prawidłowych odpowiedzi, zanim król skończył jeszcze mówić, a nie było w tym nic dziwnego, ponieważ zarówno oni, jak i on pospołu byli pilnymi prenumeratorami „Dziennika Urzędowego”, który, zamiast nudnych rozporządzeń i dekretów administracyjnych, zamieszczał przeważnie szarady i gry towarzyskie.

Z upływem lat królowi coraz mniej jednak chciało się myśleć i wrócił tym sposobem do swej pierwszej i najulubieńszej zabawy — w chowanego. A podochociwszy sobie pewnego razu, ustanowił nagrodę całkiem nadzwyczajną dla tego, kto wymyśli najlepszy schowek na świecie. Nagrodą miał być klejnot zgoła nieoszacowany, koronny dyament rodu Cymberytów, z którego się sam Baleryon wywodził. Cuda tego od wieków nikt nawet nie widział, znajdowało się bowiem za zamkami zamczystymi w skarbcu królewskim.

Trzebaż było trafu, że Trurl i Klapaucjusz w kolejnej swej podróży zawadzili o Cymberię. Wieść o fantazji królewskiej rozeszła się była właśnie po całym państwie, dotarła więc rychło i do obu konstruktorów, a usłyszeli ją od obywateli miejscowych w oberży, w której nocowali.

Udali się więc nazajutrz do pałacu, by oświadczyć, że znają tajemnicę schowka, który się żadnemu nie równa. Amatorów nagrody przyszło atoli tak wielu, że niepodobna się było przez tłum ich przecisnąć. To im się nie spodobało, wrócili więc do gospody, w której się zatrzymali, by dnia następnego spróbować znowu szczęścia. Trzeba mu wszakże choć trochę pomagać; mądrzy konstruktorzy pamiętali o tym, tak tedy Trurl każdemu ze strażników, który chciał go zatrzymywać, a potem także dworakom, czyniącym wstręty, wkładał w milczeniu do ręki grubą monetę, a gdy się ów, miast odstąpić, obruszył, zaraz dokładał drugą, grubszą jeszcze i cięższą; nie minęło i pięć minut, a już znaleźli się w sali tronowej przed obliczem Majestatu. Bardzo się uradował król, usłyszawszy, iż tacy znakomici mędrcy przybyli do jego państwa umyślnie po to, aby obdarzyć go wiedzą o schowku doskonałym. Nie od razu udało się wytłumaczyć Baleryonowi, co i jak, lecz umysł jego, od dzieciństwa zaprawiany do trudnych zagadek, wyrozumiał w końcu, o co chodzi, i król zapłonął entuzjazmem, zeszedł z tronu i zapewniając przyjaciół o nieustającej swej łasce i przychylności, oświadczył, iż nagroda ich nie minie pod warunkiem, że natychmiast tajną receptę konstruktorów będzie mógł wypróbować. Klapaucjusz co prawda wzbraniał się udzielić recepty, mrucząc pod nosem, iż należałoby pierwej spisać, jak się należy, odpowiednią umowę na pergaminie z pieczęcią i jedwabnym kutasem, król wszakże taki był natarczywy, tak ich prosił i zapewniał, przysięgając na wszystko, co mu drogie, że mogą być nagrody pewni, aż ustąpili. Niezbędne urządzenie miał Trurl w małym puzderku, które przyniósł ze sobą i zaraz je monarsze pokazał. Z zabawą w chowanego nie miał wynalazek właściwie nic wspólnego, niemniej mógł i w niej zostać użyty. Był to kieszonkowy, przenośny, bilateralny wymiennik osobowości, rozumie się — ze sprzężeniem zwrotnym. Za jego pośrednictwem mogły się wymienić osobowościami dowolne dwie osoby, co zachodziło całkiem prosto i bardzo szybko. Na głowę zakładało się aparat podobny do krowich rogów. Rogi te trzeba było przystawić do czoła osoby, z którą chciało się dokonać wymiany, i pocisnąć lekko; wówczas włącznik uruchamiał urządzenie, które wytwarzało dwie przeciwbieżne serie błyskawicznych impulsów. Jednym rogiem płynęła osobowość własna w głąb cudzej, a drugim cudza w głąb własnej. Zachodziło więc kompletne wyładowanie pamięci i równoczesne ładowanie powstającej pustki inną pamięcią, należącą do drugiej osoby. Trurl nałożył sobie tedy dla poglądowości aparat na głowę i wyjaśniał królowi właśnie, jak się go używa, przybliżając czoło królewskie do obu rogów aparatu, kiedy popędliwy monarcha tryknął go łbem tak silnie, że wyłącznik uruchomił aparaturę i doszło do momentalnej przesiadki osobowościowej. A stało się to tak szybko i tak niepostrzeżenie, że Trurl, który dotąd nigdy jeszcze eksperymentu na samym sobie nie przeprowadzał, nawet nie zauważył, co się stało. Klapaucjusz, stojący opodal, też się nie spostrzegł i tylko zdziwiło go, że Trurl przerwał nagle swój wykład, podjął go za to w przerwanym miejscu sam Baleryon, używając takich słów, jak „potencjały nieliniowego przejścia submnemonicznego” i „przepływ osobowości adiabatyczny kanałem zwrotnym”. Prelekcja trwała, kontynuowana piskliwie przez monarchę, i po kilku sekundach Klapaucjusz wreszcie poczuł, że stało się coś niedobrego, Baleryon jednak, już znajdujący się w organizmie Trurla, ani słuchał uczonego wykładu, lecz, z lekka poruszając rękami i nogami, zdawał się coraz wygodniej sadowić w nowym dlań ciele, oglądając je z wielkim zainteresowaniem. Naraz Trurl, przyodziany w długi płaszcz królewski, wymachując rękami przy wyjaśnianiu antyen — tropijnych przejść krytycznych, zauważył, że coś mu przeszkadza, rzucił okiem na własną dłoń i osłupiał, ujrzawszy, iż trzyma w niej berło. Chciał coś powiedzieć, lecz król roześmiał się radośnie i w te pędy wybiegł z sali tronowej. Trurl puścił się za nim, ale nogi zaplątały mu się w monarszej purpurze i rymnął jak długi na posadzkę, a hałas ów zwabił dworzan. Ci rzucili się najpierw na Klapaucjusza, sądząc, że zagroził Majestatowi. Nim się ukoronowany Trurl podniósł z ziemi, nim wyjaśnił, że nic mu nie zagrażało, po Baleryonie, hasającym gdzieś w ciele Trurlowym, nie zostało i śladu. Próżno chciał biec za nim Trurl w purpurach królewskich, dworzanie do tego nie dopuścili, a że bronił im się, wołając, iż żadnym królem nie jest i że zaszła przesiadka, uznawszy, iż ani chybi nadmierne rozwiązywanie łamigłówek naruszyło umysł władcy, z szacunkiem, lecz stanowczo wepchnęli go do sypialni i posłali po lekarczyków, choć wrzeszczał i opierał się z całych sił. Klapaucjusza zaś dwu strażników wypchnęło na ulicę. Wracał tedy do gospody, rozmyślając nie bez niepokoju o komplikacjach, jakie mogą z tego, co zaszło, wyniknąć. Zapewne — myślał — gdybym to ja znalazł się na miejscu Trurla, właściwy mi spokój duchowy natychmiast zaprowadziłby ład, ponieważ miast awanturować się i gadać o przesiadce, co wszak musiało zaraz ściągnąć podejrzenie o chorobę umysłową, zażądałbym, wykorzystując nowe, królewskie ciało, ścigania rzekomego Trurla, to jest Baleryona, który biega gdzieś teraz po mieście, a zarazem rozkazałbym, aby drugi konstruktor pozostał u mego królewskiego boku jako tajny radca. Ale ten bałwan skończony — tak nazwał w myśli Trurla — króla mimo woli — puścił wodze nerwom; nie ma rady, muszę puścić w ruch moje talenta strategiczne, inaczej się to dobrze nie skończy… — Po czym przypomniał sobie, co wie właściwie o wymienniku osobowości, a było tego sporo; najważniejsze, a zarazem najbardziej groźne wydało mu się niebezpieczeństwo, o jakim lekkomyślny Baleryon, nadużywający gdzieś Trurlowego ciała, nie miał pojęcia. Bo gdyby upadł gdziekolwiek i tryknął rogami jakiś przedmiot materialny a martwy, jego osobowość natychmiast by w ową rzecz weszła, że jednak martwe przedmioty nie mają osobowości i tym samym niczego w zamian ofiarować ze swej strony wymiennikowi nie mogą, ciało Trurlowe padłoby martwe, duch królewski zaś, zaklęty w kamień, słup latarni czy zgoła stary chodak, po kres wieczności tkwiłby w tym wcieleniu. Niespokojny, przyspieszył kroku i opodal gospody od rozprawiających żywo mieszczan dowiedział się, jak to jego kolega wyleciał jak szalony z pałacu królewskiego, jakby go diabli ścigali, i jak gnając po długich a stromych schodach, wiodących do portu, wywrócił się i złamał nogę. To wprawiło go w gniew całkiem nadzwyczajny; leżąc, zaczął ryczeć, że jest samym królem Baleryo — nem we własnej osobie i domaga się nadwornych lekarzy, lektyki z puchową pierzyną i wonności odświeżających, a gdy obecni śmiali się z jego szaleństwa, czołgał się po bruku, klnąc na czym świat stoi i targając na sobie szaty, aż jakiś przechodzień, litościwego widać serca, pochylił się nad nim i chciał go podnieść. Wtedy leżący zerwał z głowy czapkę, spod której, jak przysięgali naoczni świadkowie, pokazały się rogi diabelskie. Rogami tymi ubódł owego dobrego samarytanina w czoło, za czym padł jak martwy na ziemię, dziwnie zesztywniawszy i wydając jeno słabe jęki, natomiast ugodzony rogami zmienił się w jednej chwili, „jakoby sam szatan w niego wstąpił”, i tańcząc, podskakując, poszturchując stojących na jego drodze, pognał galopem w dół schodów, do portu.

Aż się słabo zrobiło Klapaucjuszowi z wrażenia, gdy to wszystko usłyszał, pojął bowiem, iż Baleryon, uszkodziwszy ciało Trurlowe, które tak krótko mu służyło, chytrze przeniósł się do ciała jakiegoś nieznanego przechodnia. No, teraz dopiero zacznie się! — pomyślał ze zgrozą. — I jakże teraz odnajdę Baleryona, schowanego w nowym, a nieznanym ciele?! Gdzie go w tej postaci szukać? — Próbował wywiedzieć się zręcznie od mieszczan, kim był ów przechodzący, co tak zacnie odniósł się do poszkodowanego niby — Trurla, jak również, co się stało z rogami; nie wiedziano, co to za jeden, ów samarytanin, prócz tego, że strój miał zarazem cudzoziemski i marynarski, jakby przybył okrętem z innych stron; o rogach zaś nikt nic nie wiedział, a tylko pewien żebrak, któremu nogi, jako że był bezdomny, nie posmołowane przerdzewiały i musiał posługiwać się kółeczkami, przykręconymi do lędźwi, przez co miał lepszy punkt widzenia na sprawy toczące się tuż nad ziemią, powiedział Klapaucjuszowi, że zacny marynarz zerwał leżącemu rogi z głowy tak szybko, iż nikt inny tego nie dostrzegł. Wyglądało więc na to, że Baleryon znów jest w posiadaniu wymiennika i proceder karkołomnych przesiadek z ciała w ciało może kontynuować. Ale wieść o tym, że przebywał teraz w jakimś marynarzu, poważnie przelękła Klapaucjusza. Masz ci los! — pomyślał. — Marynarz, a więc powinien pewno wnet odpłynąć swym statkiem. Kiedy w porę się na pokładzie nie zjawi (a na pewno nie zjawi się, bo wszak nie wie, z jakiego statku pochodzi!), kapitan zwróci się do portowej straży, ta zaś uwięzi go jako uciekiniera, jako zbiega ze służby, i w ten sposób król Baleryon znajdzie się w lochu więziennym! A jeśli choć raz tryknie w rozpaczy o mur owego lochu rogami, to jest aparatem — biada, po trzykroć biada!! — Mimo więc, iż nikłe były szansę odnalezienia marynarza, w którego się przeprowadził Baleryon, poszedł Klapaucjusz bez zwłoki do portu. Szczęście mu sprzyjało, ujrzał bowiem z dala znaczne zbiegowisko. Czując pismo nosem, wmieszał się w tłum i z podsłuchanej rozmowy pojął, iż stało się coś wielce podobnego temu, czego się obawiał. Nie dalej niż przed kilku chwilami pewien czcigodny armator, właściciel całej floty handlowej, ujrzał swego marynarza, znanego mu z wyjątkowej prawości; wszelako tym razem marynarz ów obrzucał wyzwiskami przechodniów, a tym, co go przestrzegli i radzili, by szedł w swoją drogę i lękał się policji, hardo odwrzaskiwał, że on sam może być, kim zechce, a choćby i całą policją naraz. Zgorszony tym widokiem armator odezwał się do marynarza, który złamał na nim zaraz dość grubą pałkę, podjętą z ziemi. Wtedy pojawił się oddział patrolujący port, jak zwykle miejsce częstych bijatyk, i traf chciał, że na jego czele szedł sam komendant dzielnicy. A że marynarz trwał w krnąbrnym nieposłuchu, kazał go natychmiast uwięzić. Podczas aresztowania marynarz rzucał się jak szalony na samego komendanta i ubódł go głową, z której wystawało coś na kształt rogów. W tej samej chwili marynarza jakby coś odmieniło — wielkim głosem jął wołać, iż jest policjantem, i to nie zwykłym, lecz dowódcą straży portowej, natomiast komendant, przysłuchujący się owemu bredzeniu, zamiast zgniewać się, z niewiadomych powodów roześmiał się, jakby niezwykle ubawiony, i przykazał swym podkomendnym, aby, nie żałując ręki ani kija, czym prędzej odprowadzili awanturnika do loszku.

Tak więc w niespełna godzinę Baleryon zmienił już siedzibę cielesną po raz trzeci i przebywał w ciele komendanta policji, ów zaś, Bogu ducha winien, siedział w podziemiu więziennym. Klapaucjusz westchnął tylko i udał się prosto na posterunek straży. Znajdował się on w kamiennym budynku nad brzegiem morza. Nie zatrzymany jakoś przez nikogo, wszedł do środka i po kolei zaglądał do pustych pokoi, aż ujrzał się naprzeciw olbrzyma, uzbrojonego po zęby, tkwiącego w przyciasnym mundurze, który srogo nań popatrzał i taki zrobił ruch, jakby go chciał wyrzucić za drzwi. W następnej chwili tęgi ów osobnik, którego widział po raz pierwszy w życiu, mrugnął doń znienacka i roześmiał się, a jego nie nawykła do śmiechu twarz zdumiewająco się przekształciła. Głos miał gruby, bez wątpienia policyjny, śmiech jego jednak, a także pomrugiwanie oczkami przypomniały Klapaucjuszowi natychmiast króla Ba — leryona, gdyż jego to miał przed sobą, on to wstawał zza biurka, w cudzej co prawda osobie!

— Poznałem cię od razu — rzekł Baleryon — policjant — to tyś był w pałacu ze swym kolegą, który dał mi aparat, co? I czy nie pyszne mam obecnie schronienie? Ha! Gdyby cała rada tronowa na głowie się postawiła, jeszcze by nie zgadła, gdzie się schowałem! Doskonała rzecz — być takim wielkim, tęgim policjantem! Popatrz!

To mówiąc, walnął olbrzymią, bo policyjną łapą w biurko, aż deska pękła, a i w garści coś chrupnęło. Skrzywił się nieco Baleryon, ale, pocierając rękę, dodał:

— Oj, coś mi trzasło, ale to nic — w razie potrzeby przesiądę się może w ciebie? Co?

Klapaucjusz odruchowo cofnął się w stronę drzwi, policjant jednak zastąpił mu drogę swą olbrzymią postacią i ciągnął:

— Właściwie nie życzę ci źle, mój kochanku, ale możesz mi narobić jakichś kłopotów, bo znasz mój sekret. Dlatego myślę, że najlepiej będzie dla mnie, gdy cię wsadzę do ciupy. Tak, to będzie najlepsze! — Tu brzydko się zaśmiał. — W ten sposób, kiedy w całym tego słowa znaczeniu opuszczę policję, nikt już, ani ty, nie będzie wiedział, w kim się schowałem, ha ha!

— Ależ, Wasza Królewska Mość! — rzekł Klapaucjusz z naciskiem, choć głosem zniżonym. — Narażasz życie, albowiem nie znasz licznych tajników aparatu. Możesz zginąć, możesz wejść w ciało śmiertelnie chorego albo zbrodniarza…

— E — rzekł król — nie boję się. Ja, mój kochany, powiedziałem sobie, że mam o jednym tylko pamiętać: za każdą przesiadką muszę zabrać rogi!!

To mówiąc, rękę wyciągnął w stronę biurka i pokazał mu leżący w szufladzie aparat.

— Za każdym razem — rzekł — muszę go capnąć, zerwać z głowy temu, którym byłem, i wziąć ze sobą, wtedy nic mi nie straszne!

Klapaucjusz usiłował wyperswadować mu zamysł dalszych cielesnych przemian, daremnie jednak, bo król tylko podrwiwał sobie z jego słów. Wreszcie rzekł, wyraźnie rozbawiony:

— O tym, żebym wracał do pałacu, nie ma mowy! Zresztą, jeśli chcesz wiedzieć, widzę przed sobą długą wędrówkę po ciałach mych poddanych, co zresztą zgodne jest z mą demokratycznie usposobioną naturą. Potem, na koniec, na wety niejako, pozostawiam sobie wejście w ciało jakiejś czarownej dziewicy, musi to być uczucie na pewno niezmiernie pouczające, ha, ha!

To mówiąc, jednym szarpnięciem wielkiej łapy otwarł drzwi i ryknął na swych podkomendnych; widząc, że jeśli nie uczyni czegoś desperackiego, wtrącony zostanie do lochu, Klapaucjusz porwał z biurka kałamarz, chlusnął w oblicze króla, a sam, korzystając z oślepienia prześladowcy, wyskoczył oknem na ulicę. Szczęśliwie nie było wysoko, a i żadnych przechodniów zrządzenie losu nie sprowadziło w pobliże. Mógł więc, puściwszy się pędem, dopaść tłumnego placu i zgubić się w ciżbie, zanim wyzywani od ostatnich policjanci wypadać jęli z posterunku na ulicę, poprawiając na sobie mundury i szczękając groźnie bronią.

Klapaucjusz oddalił się od portu i pogrążył w myślach, które doprawdy nie były wesołe. Najlepiej byłoby — myślał — pozostawić niecnego Baleryona jego losowi, a za to udać się do szpitala, w którym przebywa ciało Trurla z duszą owego zacnego marynarza; jeśli się to ciało sprowadzi do pałacu, przyjaciel mój będzie mógł stać się znowu sobą zarówno na ciele, jak i na duszy. Co prawda wówczas powstanie nowy król z marynarskim jestestwem, zamiast Baleryonowego, ale pal sześć tego dowcipnisia! — Plan ten nie był najgorszy, wszelako dla realizacji brakło rzeczy może i niewielkiej, ale istotnej, bo wymiennika z rogami, który spoczywał wszak w szufladzie biurka policyjnego. Przez chwilę rozważał Klapaucjusz, czy nie udałoby mu się zbudować drugiego takiego aparatu, lecz brak było po temu zarówno narzędzi i środków, jak i czasu. Może więc tak uczynić… — rozważał. — Trzeba pójść do króla — Trurla, chyba już otrzeźwiał i wie, co ma robić; powiem mu, by kazał otoczyć wojskiem posterunek portowej policji, w ten sposób w ręce nasze wpadnie aparat i Trurl będzie mógł wrócić do własnej osoby!

Jednakże nawet nie wpuszczono go do pałacu, gdy zwrócił tam kroki. Król — powiedziano mu w strażnicy pałacowej — śpi mocno dzięki zastosowanym przez lekarzy zabiegom elektrycznego kojenia i krzepienia; sen ów miał trwać co najmniej czterdzieści osiem godzin.

Tylko tego brakło! — pomyślał zrozpaczony Klapaucjusz i poszedł do szpitala, w którym znajdowało się Trurlowe ciało, bał się bowiem, aby, wypisane przedwcześnie, nie zginęło w labiryntach wielkiego miasta. Przedstawił się w szpitalu jako krewny poszkodowanego — nazwisko jego udało mu się bowiem odczytać z karty chorób. Dowiedział się, że choremu nic poważnego nie jest, noga bowiem nie została złamana, a tylko zwichnięta. Przez kilka dni jednak chory nie może opuszczać łoża boleści. Widzieć się z nim Klapaucjusz oczywiście nie pragnął, boby to przywiodło tylko do wyjawienia, iż wcale się z poszkodowanym nie znają. Uspokojony więc przynajmniej co do tego, że ciało Trurla nie ucieknie nagle, opuścił szpital i wędrował po ulicach, pogrążony w usilnym rozmyślaniu. Ani wiedział, jak zbliżył się w tej wędrówce w pobliże dzielnicy portowej i zauważył, że wokół aż rojno jest od policjantów, którzy badawczo zaglądają w oczy każdemu z przechodniów, sprawdzając jego rysy z tym, co mieli zapisane w notatnikach służbowych. Domyślił się natychmiast, iż to sprawka Baleryona, który cierpliwie go szuka, aby w lochu osadzić. A właśnie już zwrócił się ku niemu najbliższy patrol; drogę do odwrotu miał odciętą, bo zza węgła wyszło dwu innych strażników. Wówczas z całkowitym spokojem sam oddał się w ręce policjantów, podkreślając, iż domaga się jeno, aby stawili go przed swym dowódcą, ponieważ musi mu niezwłocznie niezwykle ważne uczynić zeznanie w sprawie pewnej zbrodni okropnej. Zaraz wzięli go między siebie i nałożyli mu łańcuszki, ale na szczęście nie skuli obu rąk, a tylko jego prawą przytroczyli do lewicy policjanta. W biurze policyjnym Baleryon — komendant radosnym pomrukiem i złośliwym migotaniem małych oczek powitał wejście skutego Klapaucjusza, który od drzwi zawołał, starając się nadać głosowi możliwie obce brzmienie:

— Pan wielka! Wasza pańska policyjność! Moja być chwy — con, że Klapaucjusz, lecz nie, moja nie znać żadna Klapaucjusz! A może być, to taki jeden zły, co bodnął — tryknął moja rogami na ulica, i moja — twoja cud się stać, nasza — wasza, i moja zgubić cielesność i duchowość od moja być w ciele od nie moja, moja nie wiedzieć jak, ale tamta rogacz uciekać szybko — szybko, wasza wielka policyjność! Ratunku!

I z tymi słowy padł chytry Klapaucjusz na kolana, dzwoniąc łańcuchami i gadając szybko a bezustannie tym łamanym językiem, Baleryon zaś, stojąc za biurkiem w mundurze z epoletami, mrugał i słuchał, z lekka osłupiały; przyjrzał się klęczącemu i widać było, że już mu wierzy prawie, ponieważ Klapaucjusz, idąc na posterunek, swobodnymi palcami lewej ręki uciskał sobie czoło, aby powstały tam dwa znaki, podobne do tych, jakie zostawiały rogi aparatu. Kazał więc Baleryon rozkuć Klapaucjusza, wyrzucił za drzwi wszystkich podwładnych, a sam, kiedy zostali w cztery oczy, polecił mu dokładnie opowiedzieć przebieg wydarzeń. Klapaucjusz zmyślił na to długą historię, jak to on, bogaty cudzoziemiec, przybył dopiero dzisiaj rano do portu, przywożąc na swoim statku dwieście skrzyń najpiękniejszych łamigłówek świata oraz trzydzieści cudnych dziewic nakręcanych, gdyż jedno i drugie pragnął ofiarować wielkiemu królowi Baleryonowi; był to zaś dar od cesarza Trąboluda, który w ten sposób wyrazić chciał rodowi cymberskiemu swe zdalne uszanowanie; jak tedy, przybywszy, opuścił pokład, aby po prostu nogi po długiej podróży rozprostować, i przechadzał się spokojnie po nabrzeżu, gdy pewien osobnik, wyglądający tak właśnie — tu pokazał Klapaucjusz na swoją pierś — który już przez to wydał mu się podejrzany, iż z taką chciwością oglądał wspaniałość jego cudzoziemskich szat, raptem runął nań całym pędem, zupełnie jakby oszalał i chciał przebiec na wylot przez zlęknionego; lecz tylko, zdarłszy z głowy czapkę, ubódł go silnie rogami i stało się niepojęte cudo wymiany dusz.

Trzeba wyznać, iż Klapaucjusz wiele zapału włożył w tę opowieść, aby uczynić ją jak najbardziej wiarygodną. Opowiadał szczegółowo o swym ciele utraconym, zarazem dając pogardliwe prztyczki temu, które obecnie, niby wskutek nieszczęśliwego wypadku, posiadł, a nawet razami okładał własne policzki i plwał na przemian na swe brzucho i nogi; szczegółowo opisywał wygląd skarbów, jakie przywiózł, a zwłaszcza dziewic nakręcanych; mówił o swojej rodzinie, pozostawionej w kraju ojczystym, o synach — maszynach i mopsie swym elektrycznym, o swej żonie, jednej z trzystu, która umiała taką polewkę przyrządzać na jonach soczystych, że równej nie spożywał chyba sam cesarz Trąbo — lud; zdradził też komendantowi policji największy swój sekret, a mianowicie, iż tak się umówił z kapitanem swego statku, że ów odda skarby każdemu, kto się pojawi na pokładzie, a wypowie hasło tajemne.

Baleryon — policjant chciwie słuchał tej bezładnej opowieści, bo i rzeczywiście wszystko wydawało mu się w niej logiczne: Klapaucjusz chciał widocznie ukryć się przed policją, uczynił to zatem, przenosząc się w ciało cudzoziemca, którego obrał sobie, bo mąż ów był odziany we wspaniałe szaty, a więc majętny na pewno; dzięki takiej przesiadce zyskać mógł poważne środki. Widać było, że różne myśli chodzą po głowie Baleryonowej. Podchwytliwie starał się wydobyć tajemne hasło od niby — cudzoziemca, który nie bardzo się wzdragał, i w końcu mu je do ucha szepnął, a brzmiało ono „Nyterk”. Znakomity konstruktor widział tymczasem, że doprowadził Baleryona tam, dokąd chciał — Baleryon bowiem, zakochany w łamigłówkach, nie życzył sobie, by ofiarowano je królowi, którym wszak nie on teraz był; uwierzył we wszystko, więc i w to, że Klapaucjusz posiadał drugi aparat, bo nie miał powodu sądzić, aby było inaczej.

Siedzieli teraz w milczeniu i widać było, że jakiś plan dojrzewa w umyśle Baleryona. Zaczął z kolei łagodnie i cicho wypytywać rzekomego cudzoziemca, gdzie stoi jego statek, jak się nań dostać i tak dalej. Klapaucjusz odpowiadał, licząc na zachłanność Baleryona, i nie omylił się, ów bowiem wstał nagle, oświadczył, iż musi sprawdzić jego słowa, i opuścił gabinet, zamknąwszy starannie drzwi. Słyszał też rzekomy cudzoziemiec, jak, nauczony poprzednim doświadczeniem, Baleryon, wychodząc z posterunku, postawił pod oknem zbrojnego wartownika. Klapaucjusz wiedział wprawdzie, iż chciwiec niczego nie znajdzie, bo wszak skarbów, statku ni dziewic na świecie nie było. Lecz na tym właśnie zasadzał się jego plan. Ledwo zamknęły się drzwi za królem, skoczył do biurka, dobył z szuflady leżący w niej aparat i czym prędzej nasadził go sobie na głowę. Potem spokojnie już czekał na Baleryona. Nie minęło wiele czasu, a dały się słyszeć jego głośne kroki i mielone w zębach przekleństwa, zgrzytnął klucz w zamku i komendant wpadł do środka, od progu wrzeszcząc:

— Łajdaku, gdzie statek, skarby, kosztowne łamigłówki?!

Nie zdążył jednak nic więcej wykrztusić, Klapaucjusz bowiem, który się schował za framugą, skoczył nań jak cap oszalały, ubódł go tęgo w czoło i zanim jeszcze zdążył się Baleryon na dobre rozsiąść w ciele Klapaucjuszowym, ów, już jako komendant, wielkim głosem ryknął na straż i kazał skutego w mgnieniu oka do lochów wtrącić, a dobrze tam pilnować! Na pół przytomny z osłupienia, znalazłszy się w obcym mu ciele, Baleryon rychło pojął, jak haniebnie został oszukany; zrozumiawszy zaś, iż cały czas miał do czynienia ze zręcznym Klapaucjuszem, a nie z cudzoziemcem, którego nigdy nie było, począł kląć straszliwie w ciemnicy, wygrażając bezsilnie, bo już nie miał cennego aparatu. Klapaucjusz zaś utracił wprawdzie chwilowo swe dobrze mu znane ciało, ale posiadł za to wymieniacz osobowości, jak sobie postanowił. Nałożył więc czym prędzej paradny mundur i poszedł prosto na dwór królewski.

Król spał, lecz Klapaucjusz, jako komendant policji, oświadczył, iż musi koniecznie choć przez dziesięć sekund widzieć się z monarchą, albowiem chodzi o sprawę państwowej wagi, o byt lub niebyt racji stanu i inne takie rzeczy, że się dworacy zlękli i dopuścili go do krzepko śpiącego. Znając dobrze obyczaje i osobliwości Trurla, Klapaucjusz połaskotał go w piętę, a Trurl zaraz podskoczył i natychmiast się obudził, albowiem nad wszelką miarę był łechczywy. Oprzytomniał zaraz i patrzał zdumiony na obcego olbrzyma w policyjnym mundurze, ten wszakże, nachyliwszy się, wetknął głowę pod baldachim łoża i szepnął: — Trurlu, to ja, Klapaucjusz, musiałem się przesiąść w policjanta, bo inaczej nie dostałbym się do ciebie, a jeszcze z aparatem, który mam już w kieszeni…

Trurl, nadzwyczaj uradowany, kiedy Klapaucjusz opowiedział mu o swym podstępie, wstał zaraz, oświadczył, iż ma się doskonale, a kiedy przyodziano go w szkarłaty, z berłem i jabłkiem zasiadł na tronie, by wydawać mnogie rozkazy. Najpierw zarządził, aby mu ze szpitala przyniesiono jego własne ciało z nogą, zwichniętą przez Baleryona na schodach portowych; gdy się to stało, kazał lekarzom koronnym zaraz największą okazać troskliwość i opiekę poszkodowanemu. Przeprowadziwszy potem naradę z komendantem policji, to jest Klapaucjuszem, postanowił działać w celu przywrócenia stanu równowagi powszechnej i właściwego ładu.

Nie było to łatwe, historia bowiem niezmiernie się splątała. Nie mieli też zamiaru konstruktorzy poprzywracać wszystkim duszom ich ciał dawniejszych. Chodziło o to, aby zrobić, ile się da naprędce, zarazem, aby Trurl i cieleśnie stał się Trurlem jak Klapaucjusz — Klapaucjuszem. Najpierw kazał więc Trurl doprowadzić przed swe oblicze skutego Baleryona w ciele kolegi, prosto z lochów policyjnych. Tu przeprowadzono zaraz pierwszą przesiadkę, Klapaucjusz został znów sobą, a król w ciele eksdowódcy straży musiał nasłuchać się wielu niemiłych dla siebie słów, za czym poszedł do lochu, tym razem pałacowego, oficjalnie uznany za wtrąconego w niełaskę wskutek niewydolności rebusowej. Nazajutrz ciało Trurlowe powróciło do zdrowia w takim stopniu, że można było ważyć się na przesiadanie. Pozostała jedna tylko kwestia. Oto niezręcznie jakoś było opuścić kraj cały, a nie uładzić porządnie kwestii następstwa tronu. O tym bowiem, by Baleryona wydobyć z powłoki policyjnej i osadzić go z powrotem na stolcu królewskim, obaj przyjaciele ani myśleli. Uczynili tedy tak, iż wtajemniczyli zacnego marynarza, który siedział w Trurlowym korpusie, w całość sprawy pod wielką przysięgą milczenia, a widząc, jak wiele tkwi rozumu w tej prostej duszy marynarskiej, uznali ją godną panowania i po przesiadce Trurl stał się sobą, marynarz zaś królem. Przedtem jeszcze kazał Klapaucjusz przynieść do pałacu wielki zegar z kukułką, który w niedalekim antykwariacie był zobaczył, krążąc po ulicach miasta, i przeniesiono rozum króla Baleryona w ciało kukułcze, jej zaś rozum w osobę policjanta; w ten sposób zadość się stało sprawiedliwości, bo król odtąd zmuszony był sumiennie pracować i przyzwoitym wykukiwaniem pory dnia i nocy, do którego zmuszały go we właściwych chwilach kłujące trybiki zegara, miał odkupić przez resztę żywota swoje bezmyślne igraszki i zamach na zdrowie konstruktorów, wisząc na ścianie sali tronowej. Komendant zaś wrócił do służby poprzedniej i sprawiał się wybornie, gdyż kukułczy rozum okazał się po temu zupełnie wystarczający. Kiedy to się stało, przyjaciele, czym prędzej pożegnawszy się z koronowanym marynarzem, wzięli dobytek pozostawiony w gospodzie i strząsnąwszy z trzewików pył mało gościnnego królestwa, udali się w podróż powrotną. Dodać warto, iż ostatnią czynnością Trurla w ciele królewskim było zstąpienie do skarbców pałacowych, skąd zabrał klejnot diamentowy rodu cymberskiego, albowiem nagroda ta słusznie mu się należała jako wynalazcy schowka nieoszacowanego.

Загрузка...