Век Вадаліва

1. Змрочная даліна

Аэста расла проста ў нас на вачах. Яшчэ некалькі хвілін таму назад яна выглядала зрэзам аранжавага кавуна, цяпер жа мы бачылі вялізны калматы чырвона-ружовы дыск, які імкліва набліжаўся да нас. Аблічча Аэсты было фознае і суровае. Густая пялюшка хмараў, якая, бы туман, ахутвала планету, засланяла ад нас яе паверхню.

Уключыўшы тармазныя рухавікі, капітан павярнуў планеталёт, і той пачаў апісваць дакладную акружнасць, ураўноўваючы з Аэстай арбітальную хуткасць.

— Парабалічная хуткасць планеты 10,5 км/с. Нахіл экватара 3,24. Сферычнае альбеда 0,76... Атмасфера вуглекіслая, ёсць нязначныя дамешкі азоту і інертных газаў. Перыяд вярчэння — 225 сутак. Вось вярчэння перпендыкулярная да плоскасці арбіты, — дакладвала Вольга, пільна пазіраючы на экран аналізатара.

— Калі на Аэсце ёсць жыццё, — ціха прамовіў Зураў — дык яе разумныя насельнікі бачаць усход і захад свайго сонца толькі адзін раз у год.

— Ім не пазайздросціш, — сумна ўздыхнула Вольга.

— Калі там ёсць каму гэта рабіць, — нягучна заўважыў я.

— Зараз пабачым, што там — за хмарамі, — прамовіў капітан і націснуў на кнопку пуску.

Назіральныя шчыліны абадзьмула віхрам бела-шэрага дыму. Адарваўшыся ад планеталёта, ракета-камера апісала парабалу, потым імкліва паімчалася да тоўстага воблачнага покрыва, што бялела пад намі ўнізе. Услед за ёю да планеты паляцеў геалагічны зонд.

Не прайшло і пяці хвілін, як мы пачалі атрымліваць выразныя здымкі планеты. Мы прыніклі да серабрыстых экранаў. Ракета-камера рухалася ўнізе паралельна нашай «Страле». I нам адкрываліся ўсё новыя і новыя падрабязнасці рэльефу планеты. Трэба сказаць, Аэста рэзка адрознівалася ад Сакста ў дэталях сваёй планетаграфіі. Перад намі праплывалі карычневыя чароды сухіх далін, змрочныя рэбры расс'ечаных нізкіх грабянёў, сіметрычныя палосы жоўтых пясчаных дзюнаў, барвовыя хрыбты таўстапузых гор, паміж якіх бачыліся шырокія плямы пустыняў. Час ад часу на экране з'яўляліся цёмныя кругі з падранымі віхрастымі краямі, прызначэння якіх мы пакуль не разумелі. Можа, гэта былі проста глыбокія ўпадзіны ці застылыя плямы лавы, падобна знакамітым нашым марсіянскім морам. Апошні відарыс паказаў нам высокія ценевыя горы, што вылучаліся на фоне неба, якое было ахоплена чырвоным зарывам. Пакуль мы не назіралі сярод гэтых карцін якіхсьці слядоў разумнай дзейнасці.

Амаль адразу пачалі паступаць паведамленні ад геалагічнага зонда, які мы запусцілі да паверхні планеты.

— Ціск 30 атмасфер, тэмпература ля паверхні плюс 450.Гідрасфера адсутнічае, — услых абвяшчала Вольга тыя дадзеныя, што паступалі.

— Здаецца, нас неўзабаве чакае сустрэча з пеклам, — паспрабаваў я пажартаваць.

— Парніковы эфект. Таму такая гарачыня, — сур'ёзна прамовіла дзяўчына. — Давядзецца працаваць у звышшчыльных скафандрах. Толькі яны надзейна засцерагуць нас ад перагрэву і радыяцыі...

— Увага! Уваходзім у атмасферу! — усклікнуў капітан. — Прашу ўсіх прышпіліцца.

Апісаўшы паўкруг, наша «Страла» рынулася ўніз. Нас пранізала вібрацыя. Праз хвіліну мы ўвайшлі ў шчыльную зярністую воблачную масу. Бачнасць зрабілася амаль нулявая. Стала горача. Я ўключыў ахаладжальнікі.

Ледзь толькі ў назіральнай шчыліне мільганула цвёрдая паласа, Зураў націснуў на тармазную кнопку. Планеталёт злёгку гайданула. Гарачы слуп энергіі, які вырваўся з кармы, ударыў у рыхлую глебу, падняўшы ўгору воблака пылу. Паволі спусціўшыся на паверхню Аэсты, «Страла» абазвалася працяглым свістам і замёрла.

Некалькі хвілін мы з цікаўнасцю пазіралі на залацістую даліну, што ляжала за ілюмінатарам. Яна здавалася мёртвай. Ніводнага руху і шавялення, нічога зтаго, што магло хоць крыху нагадваць сабою якуюсьці расліну ці жывую істоту. Суцэльны дробны спрасаваны пясок, які ляжаў перад намі, шырока цягнуўся да гарызонту.

— Здаецца, аэсцяне не вельмі рады нам, — сумна ўсміхнулася Вольга.

— Гэта праўда, — ціха ўздыхнуў я.

Зураў уключыў камеры далёкага агляду. Мы ўтаропілі позіркі на яркія люстэркі. Жоўты пясочны дыван, які аперазаў наш планеталёт, цягнуўся міляў з дваццаць. Адразу за ім пачыналася камяністае плато, якое змянялі бурыя ценевыя горы і пухлыя, як булкі, сопкі. Дзесьці за імі ляжала цёмная «пляма», прызначэнне якой мы пакуль не ведалі, таму яна выклікала ў нас асаблівую цікавасць.

Дацягнуўшыся да блакітнай панелі, Вольга ўключыла вонкавыя сістэмы. Паветразбіральнікі, прысвістваючы, пачалі засмоктваць паветра Аэсты ў герметычныя бакі. Адначасова з расчыненых у корпусе «Стралы» люкаў да паверхні планеты папаўзлі даўгарукія шчупальцы. Напаўняючы свае круглыя чорныя пашчы пяском, яны дастаўлялі пробы глебы ў накапляльнікі.

Нам тэрмінова трэба было даследаваць іх. Кожная нявывучаная планета хавала ў сабе небяспеку для астранаўтаў. Таму, перш чым ступіць на паверхню Аэсты, мы хацелі засцерагчы сябе і свой карабель ад непрывычных сюрпрызаў.

— Колькі часу зойме аналіз усіх пробаў, — запытальна зірнуў Зураў на Волыу.

— Гадзіны чатыры, — хутка адказала дзяўчына. — Яшчэ столькі спатрэбіцца на імунізацыю і абавязковы пасля яе сон...

— Вось ужо гэтыя прышчэпкі! — незадаволена прабурчау Сарторык, які сядзеў побач з капітанам. — У мяне масла застывае ў суставах, калі ўводзіцца гэтая чорная сумесь.

Мы ўсе дружна засмяяліся. Аказваецца, наш металічны «прафесар» не быў пазбаўлены пачуцця страху...

— Значыцца, у нас у запасе восем гадзін, — задуменна прамовіў Зураў.

— Зірніце, што гэта там? — раптам трывожна ўсклікнула Вольга.

Я перавёў позірк на бакавы ілюмінатар і міжволі ўздрыгнуў. Проста насупраць нашага карабля за тоўстым шклом вісеў невядомы аб'ект, які з выгляду чымсьці нагадваў нашу зямную медузу. Ён быў каля двух метраў даўжынёй, аранжава-жоўтага колеру. Ледзь толькі Зураў дацягнуўся да пульта, каб уключыць камеры вонкавага назірання, як дзіўны «аб'ект» прыйшоў у рух, хутка паплыў у накірунку гор. Неўзабаве, ператварыўшыся ў маленькую яркую кропачку, ён знік у ружовых промнях сонца...

Мы доўга сядзелі моўчкі. Ці была гэта нейкая жывёла, разумная істота, ці проста якая-небудзь прыродная з'ява, накшталт нашых шаравых маланак, з кабіны планеталёта мы не разгледзелі.

— Будзем рыхтавацца да выхаду на паверхню, — ціха прамовіў Зураў...

2. Аэсцянская бура

Нашы невялічкія яйцападобныя крылатыя апараты, якія мы называлі катэрамі, плаўна слізгацелі над залацістай далінай. Наперадзе ляцеў капітан, за ім рухаліся Сарторык і Вольга, я ж замыкаў наш маленькі караван. Мы імчаліся з хуткасцю ветру ўсяго за некалькі сотняў метраў ад паверхні планеты. Раптам Вольга жвава ўзляцела ўгору, кінула свой катэр наперад, абагнаўшы Сарторыка і Зурава.

— Даганяйце, хто смелы! — весела прагучала ў шлёмных навушніках. — Ану, хто першы дасягне гор!

Апарат дзяўчыны, пераадолеўшы гукавы бар'ер, пачаў хутка аддаляцца ад нас.

— Іду за ёю! — пачуўся ў навушніках рашучы голас капітана.

I тут жа ягоны чорны катэр, бы птушка, узвіўся ў неба, імкліва рынуўся ўслед за апаратам дзяўчыны. Мы ж з Сарторыкам толькі крыху павялічылі хуткасць нашых катэраў, вырашыўшы здалёк назіраць за тым паядынкам, які так нечакана разгарэўся ў небе Аэсты.

— Упэўнены, — сказаў Сарторык, — першым дасягне гор капітан!

— А я стаўлю на Вольгу, — рызыкнуў я з ім не згадзіцца.

Але мы памыліліся абодва. Спачатку капітан і сапраўды лёгка дагнаў дзяўчыну, пачаў прыціскаць яе катэр да зямлі. Але Вольга, спрытна ўхіліўшыся, стралой узляцела ў неба і адтуль каршуном упала на капітана. Выратавальны манеўр цяпер давялося выконваць Зураву. Нарэшце, добра-такі стаміўшыся ад закручанай каруселі, капітан і Вольга зменшылі хуткасць сваіх апаратаў, паволі паплылі побач. Ценевых гор яны дасягнулі разам. Змрочныя, голыя, са стромкімі скаламі і схіламі, горы, быццам суцэльная сцяна, узвышаліся перад намі. Прыкмеціўшы невялікую роўную пляцоўку ўнізе, мы пасадзілі на яе свае катэры. Менавіта дзесьці тут, у гарах, знікла ўчора бачаная намі «медуза», і мы хацелі агледзець гэтую загадкавую мясцовасць.

Мы выбраліся з катэраў і падзяліліся. Капітан і Вольга пакіравалі на ўсход уздоўж камяністай цясніны. Мы ж з Сарторыкам пайшлі направа, вырашыўшы даследаваць падножжа вялікай гары. Мы рухаліся павольна. Скафандры замаруджвалі хаду. Невялікія, ледзь прыкметныя змейкі трэшчын, цёмныя ніці выступаў-палічак, дробныя камяні і вышчэрбіны прымушалі нас быць асцярожнымі. Было вельмі горача. Вонкавая абшыўка нашых скафандраў нагрэлася пад яркімі промнямі аэсцянскага сонца, бы той электрычны прас, але, дзякуючы тонкай ізаляцыйнай праслойцы, мы не адчувалі гарачага дыхання планеты. Мы паволі абміналі высокія камяністыя зубцы і цёмна-шэрыя цясніны, што паўставалі на нашым шляху. Нашы катэры, пераведзеныя ў рэжым самакіравання, плаўна плылі за намі на невялічкай вышыні. Перавалы і цясніны, якія мы пераадольвалі, былі голыя і безаблічныя — ні шолаху, ні гуку, ніводнага нават самага малога руху. Быццам мы крочылі па мёртвым царстве.

Зрабіўшы круг, мы вярнуліся да роўнай пляцоўкі. Менавіта тут нас павінны былі чакаць капітан і Вольга. Але іх яшчэ не было. Ледзь толькі я залез у катэр, які па маім загадзе замёр каля самай зямлі, як раптам пачуўся тонкі пранізлівы гук. Неба на ўсходзе пажаўцела, потым зрабілася алавяна-шэрым. З-за далёкіх гордакаціліся перакаты грому. Лёгкі ветрык перайшоў у раз'юшана-парывісты. I раптам зрабілася цёмна. Не прайшло і хвіліны, як вакол мяне разгулялася шквальная пясчаная бура. Я насілу схаваў свой катэр у цясніну. Але ці паспеў гэта зрабіць Сарторык? I што з Вольгай і Зуравым? Ці паспелі яны кудысьці схавацца ад буры? Я ў трывозе ўглядаўся ў шэра-бурую пясчаную масу, якая праносілася нада мною з хуткасцю калясніцы Зеўса, але далей локця перад сабою нічога не бачыў. Ураган узмацняўся. Цяпер раўло і фукатала ўсюды — уверсе, унізе, збоку. Мой катэр разгойдвала, быццам на бурлівых марскіх хвалях. Здавалася, што яго вось-вось выхапіць з цясніны і кіне ў бурую равучую масу, што імкліва праносілася нада мною.

Бура скончылася гэтак жа раптоўна, як і пачалася. Навокал зрабілася нязвычна ціха.Вызірнула сонца. Па небе марудна паплылі ружовыя хмары.

Я выплыў з цясніны і пашукаў вачыма катэр Сарторыка. Ён завіс зусім блізка ад мяне, ля стромкай горнай скалы. Як быццам з ім усё было ў парадку. Але што з Вольгай і капітанам? Чаму няма ад іх аніякіх сігналаў? Уключыўшы перадатчык, я паспрабаваў звязацца з Зуравым:

— Першы. Я — Трэці! Адгукніцеся! Першы, вы мяне чуеце?.. Эфір маўчаў. Я выклікаў Сарторыка. Ён кашлянуў у мікрафон сваім бясстрасным металічным голасам:

— Андрэй Мікалаевіч! Са мною ўсё добра. Я чуў ваш запыт да Першага. Па ўсім, з ім нешта здарылася.

— Іду на пошукі. Вяртайся і чакай нас на базе. Трэба тэрмінова падрыхтаваць яе да адлёту. Здаецца, гэта планета багатая на сюрпрызы, — аддаў я Сарторыку загад.

— Слухаюся, — коратка кінуў той.

Я павёў свой катэр уздоўж горнага ланцуга. Не стаў азірацца, каб паглядзець, як стартуе да планеталёта Сарторык. Ведаў, ён маё даручэнне выканае дакладна, на тое ён і робат. Я плаўна слізгацеў на вышыні паўтары тысячы метраў, пільна ўглядаючыся ў аксамітавыя цені цяснінаў у шэрыя вяршыні і падножжы гор, што тоўпіліся ўнізе. Але капітана і Волыі нідзе не прыкмячаў. Можа, яны яшчэ не паспелі даляцець сюды, ці крыху змянілі свой маршрут? Раз-пораз я пасылаў у эфір выклікі. Але ён упарта маўчаў. Узвіўшыся ў неба, я пашырыў круг пошукаў. Мой катэр плаўна паплыў над высокімі ценевымі гарамі. Я знізіўся амаль да самых вяршыняў і яшчэ больш зменшыў хуткасць, рухаючыся падобна паветранаму шару. Пада мною, бы на малюнку, чародамі праплывалі высокія скалістыя грабяні, цёмныя пашчы стромкіх каньёнаў калматыя цясніны і ўпадзіны — голыя, пустэльныя, безаблічныя. Я ўжо збіраўся зрабіць паваротны круг, як раптам злавіў парадыё пазыўныя — ціхія, адрывістыя, але ўсё ж гэта былі пазьіўныя капітана.

— Трэці! Я — Першы. Адгукніцеся. Патрэбна ваша дапамога... Мой апарат пашкоджаны... Знікла Вольга. Трэці, я — Першы... Трэба ваша дапамога...

Я пільна агледзеў падножжа пузатай гары і нарэшце прыкмеціў пасярод невялікай шэрай цясніны чорны крылаты катэр капітана, які быў перакулены дагары. Трывожнае прадчуванне, што з Вольгай і Зуравым нешта здарылася, знаходзіла, на жаль, сваё пацвярджэнне.

— Першы,бачу вас, — з горыччу кінуў я ў мікрафон. — Чакаю вашых загадаў.

— Агледзьце ўсё навокал. Мы трапілі ў буру. Я не ведаю, куды аднесла Вольгу, — пачулася выразна ў навушніках.

Я павярнуў катэр, зрабіў некалькі плаўных кругоў над тым месцам, дзе быў капітан. Але як я ні ўглядаўся ў бура-ружовыя скалы і пікі, у затуманеныя зяпы ўпадзін і безданяў, дзяўчыны і яе апарата не знаходзіў. Зрабіўшы чарговы безвыніковы круг над гарою, я з хваляваннем скіраваў свой катэр на пасадку...

3. Гарачы булён

Мы аднавілі пошукі Вольгі толькі праз гадзіну...

На шчасце, пашкоджанні ў катэры капітана былі не вельмі значныя, і мы даволі хутка ліквідавалі іх. I цяпер нашы апараты луналі над горнымі вяршынямі, трымаючы курс строга на паўднёвы захад — туды, куды панеслася нядаўняя страшэнная пясчаная бура...

Густы воблачны покрыў пад намі крыху парадчэў, стаў багаты на разрывы. Яркае ружовае святло залівала бронзавыя шапкі гор. З малочнага туману, што засцілаў зямлю, высуналася адгор'е. Нашаму позірку адкрыліся бясконцыя тэрасы, падобныя на паліцы-выступы, шчыліны, якія заканчваліся безданню і хаосам глыбокіх расколін.

Мы дасягнулі ўжо амаль цэнтра масіўнага зубчастага горнага хрыбта, як раптоўна катэр Зурава рэзка нырнуў уніз, у дынаміку пачуўся ўсхваляваны голас:

— Андрэй Мікалаевіч, я яе бачу!..

Паўтарыўшы манеўр капітана, я абмінуў пакаты схіл гары, вяршыня якой патанала ў жоўта-пунсовых аблоках, паволі паплыў над вялікай шэрай цяснінай. Звужваючыся, яна абрывалася на захадзе безданню. Менавіта над ёй і кружыў катэр капітана. Але толькі наблізіўшыся да яго, я здолеў прыкмеціць Вольгу. I адразу ацаніў усю сур'ёзнасць і небяспеку таго становішча, у якім яна апынулася. Яе катэр ляжаў на невялічкім скальным выступе, пагражальна нахіліўшыся кармою над цёмнай пашчай прорвы. Дастаткова было самага малога пагойдвання, каб ён прыйшоў у рух і паляцеў у бездань. Завіснуўшы над скалою, мы не рызыкавалі з Зуравым набліжацца да дзяўчыны. Капітан уключыў мікрафон.

— Вольга, я — Першы. Адкажы...

Некалькі секунд ён марна пасылаў сігналы. Нарэшце пачуўся адказ.

— Першы, я вас чую. Праўда, вельмі дрэнна. Дзе вы? Я не бачу вас...

— Вольга, мы над табою. Толькі не паварочвайся і не рабі аніякіх рэзкіх рухаў, — мякка кінуў у мікрафон Зураў. — Любая, ты можаш уключыць рухавік?

— Не. Я спрабавала ўжо гэта зрабіць, але ў мяне нічога не атрымалася, — пачуўся ціхі адказ.

— Добра. Мы зараз што-небудзь прыдумаем. Толькі, калі ласка, не варушыся, — хутка прамовіў Зураў і адключыў сувязь з Вольгай.

Мы раіліся з капітанам хвіліны тры. Становішча Вольгі было надзвычай цяжкае. Стартаваць самастойна з выступу яна на магла. Паспрабаваць асцярожна падляцець да яе на катэры? Не, гэта было вельмі рызыкоўна. Нават самая нязначная вібрацыя, выкліканая паветранай хваляй, магла прывесці апаратдзяўчыны ўрух і садраць яго з выступу. Выклікаць на дапамогу «Стралу»? Але Сарторык прывядзе яе не раней, чым праз паўгадзіны. Нам жа нельга губляць ні хвіліны.

Дацягнуцца да дзяўчыны адсюль, з вышыні сарака метраў, скінуўшы трос-лесвіцу? Але гэта хавала ў сабе небяспеку. Таму што ўсе работы трэба было выконваць у скафандры — спуск, замацзванне троса, адбуксіроўка катэра Вольгі.

— Значыцца, спуск, — падвёў рысу пад нашымі сумнымі развагамі капітан. — Іншага выйсця няма. Пайду я. — I тут жа звязаўся з дзяўчынай. — Вольга, я зараз спушчуся да цябе. Толькі не варушыся. Мы паспрабуем адбуксіравацьтвой катэр. I яшчэ...— Зураў узяў невялічкую паузу. — Я хачу, каб ты ведала, я кахаю цябе...

Капітан адключыў мікрафон. Мы рыхтаваліся да спуску хвілін дзесяць. Як толькі я адвёў свой катэр за скалу, капітан скінуў лесвіцу. Яго магутная постаць на імгненне паўстала ўрасчыненым люкулятальнага апарата, што завіс над безданню, потым знікла ў паўзмрочнай каменнай пашчы. Па тым, як моцна і туга нацягнуліся металічныя ніткі троса, я зразумеў — ён нарэшце дасягнуў катэра Вольгі.

Праз паўгадзіны, пасадзіўшы свае апараты на невялікае каменнае плато, мы выцягнулі дзяўчыну з катэра і па-сяброўску абнялі...

Ледзь толькі мы выслухалі яе кароткі аповед пра ліхтугу ў буру, як з намі на сувязь выйшаў Сарторык:

— Першы!.. Першы!.. Адгукніцеся! Гаворыць Чацвёрты! Што ў вас там робіцца?.. Куды вы ўсе падзеліся!..

Зураў спакойна адказаў у мікрафон:

— Сарторык, я — Першы. У нас тут была адна непрыемная прыгода. Але ўсё ўжо скончылася. Як «Страла»? Яна не пашкоджана?

— Не. З ёю ўсё добра, — пачуўся хуткі адказ. — Але навокал... Тут рабілася такое!.. Медузы! Іх была цэлая процьма! Чаго толькі яны не выраблялі... Не, гэта трэба было бачыць. Цяпер яны паляцелі. Але я засёк іх на лакатары. Яны накіроўваюцца да цёмнай плямы. Вы чуеце?

— Так, мы ўсё зразумелі, — сказаў капітан. — Мы зараз даследуем даліну.

Забраўшыся ў катэры, мы стартавалі. Паведамленне Сарторыка вымушала нас спяшацца. Мы не маглі адляцець з планеты, не адкрыўшы тайну яе «медузаў» і цёмных плям.

Мы былі ўжо на вышыні каля пяці тысяч метраў, як раптам Вольга ўсклікнула:

— Глядзіце, прамень!

Закруціўшы галавою, я нарэшце ўбачыў далёка на захадзе тонкі яркі блакітны пучок промняў. Неба ўтой частцы планеты, адкуль ён падаў, было свабоднае ад аблокаў. У ім плаўна плыў аранжавы дыск Сакста. Зірнуўшы на яго, я ад нечаканасці збянтэжыўся. У цэнтры планеты палала невялічкая асляпляльная зорка. Менавіта яна і была крыніцай святла.

— Вы бачыце? — пачуўся ў навушніках усхваляваны голас капітана. Загадкавы прамень рабіўся ўсё больш магутны і яркі. Прабегшы па папялістым пласкагор'і, вялікі светлавы струмень уваткнуўся ў змрочную паласу раўніны, даякой і накіроўваліся нашы катэры. Ледзьтолькі мы пераадолелі горны хрыбет, зорка на дыску Сакста, пацямнеўшы, патухла, тут жа неба зацягнула бела-ружовымі аблокамі.

Мы павялічылі хуткасць нашых катэраў. Але прайшло яшчэ даволі шматчасу, першчым, пакінуўшы па-за кармою перадгор'е, мыдасягнулі цёмнай даліны. З вышыні птушынага палёту яна выглядала чорна-крывавым бурлівым акіянам. Вялізная вадкая маса, якая напаўняла нізіну, цягнуласяда самага гарызонту. Яна ўспухала, бурліла, пенілася, узнімалася ў неба гіганцкімі ружовымі пратуберанцамі і фантанамі, якія рассыпалі рознакаляровыя іскры і тут жа падалі маленькімі агнявымі каметамі, утвараючы пасярод чорнай вадкай гладзі барвовыя рэчкі і азёры. Мы не зводзілі вачэй з гэтага велічнага казачнага відовішча.

— Лава! — прагучаў у дынаміку захоплены голас Вольгі.

— Першасны акіян, — удакладніў капітан. — Сумесь усемагчымых хімічных злучэнняў з вадароднай плазмай!

Ягоны апарат нырнуў уніз, ледзь не капатаваўшы на вялікую барвовую хвалю. Праз імгненне Зураў выраўняў катэр, даў поўны газ і з гулам паімчаўся над цёмным морам. Там, дзе ён пралятаў, у неба ўзвіваліся дзесяткі, сотні лёгкіх вугальна-чорных сілуэтаў. Быццам пушынкі, слізгацелі яны над парэчкавай вадкасцю. Некаторыя стварэнні праляталі зусім блізка ад нашых з Вольгай катэраў, і мы з непрыхаванай цікаўнасцю разглядвалі іх. Перад намі праплывалі слаістыя дыскі і авалы, пульхныя, як булкі, шары, піраміды, конусы, крыжы, квадраты, проста формы, якія нават цяжка апісаць, настолькі незвычайны быў іх выгляд. Былі тут і нашы добрыя знаёмыя «медузы». Праплываючы пад крылом майго апарата, адна з іх ледзь не зачапіла сваім празрыстым плаўніком назіральнае акенца. Я не стрымаўся, грукнуў магнітнай пасткай. Чароды, якія ўзляцелі першымі, ужо ледзь віднеліся на гарызонце, быццам дымчатыя аблокі, раставалі ў зеніце. Безумоўна, гэта былі жывыя істоты, няхай і вельмі прымітыўныя, якія не валодалі розумам. Але ўсё ж на Аэсце існавала жыццё. I ягонымі калыскаю і пажыўным булёнам быў чорна-барвовы першаакіян.

— Вяртаемся, — аддаў кароткі загад капітан, катэр якога выплыў з-за грэбеня высокай хвалі. — Я ўзяў пробы.

— Вось здзівіўся б Пётр Трафімавіч, — з запалам прамовіла ў мікрафон Вольга, — калі б убачыў гэткае...

— Бадай што, — згадзіўся я з, дзяўчынай, змаўчаўшы пра жывую «медузу», якая нудзілася ў пастцы майго катэра.

Мы заспяшаліся на базу. Наша місія на Аэсце была закончана. Мы вярталіся на Сакст...