Problem służby

Był to dzień całkowitej kontroli…

Garomma, Sługa Wszystkich, Uosobienie Mozołu Ludzkości, Niewolnik Cywilizacji, dotknął czoła delikatnie pachnącymi opuszkami palców, przymknął oczy i z rozkoszą upajał się poczuciem najwyższej władzy, władzy absolutnej, o jakiej do tej pory żaden człowiek nie ośmielił się marzyć.

Całkowita kontrola. Całkowita…

Nad wszystkimi, z wyjątkiem jednego człowieka. Tego jednego ambitnego i niepokornego. A przy tym bardzo przydatnego. Czy mają go zadusić dzisiaj przy biurku, oto było pytanie, czy też należało dać mu jeszcze parę dni, parę tygodni starannie sprawdzanej przydatności? Jego zdrady, jego spiski nieodwołalnie miały się ku końcowi. Ale o tym Garomma zadecyduje później. W wolnej chwili.

Bo teraz nad wszystkimi innymi pod każdym względem sprawował kontrolę. Kontrolę nie tylko nad umysłami ludzi, ale i nad ich hormonami. Jak również nad hormonami i umysłami ich dzieci.

A także, jeśli Moddo nie myli się w swoich ocenach, nad dziećmi ich dzieci.

— Tak — mruknął Garomma pod nosem, nagle przypomniawszy sobie fragment tradycji mówionej, której nauczył go przed laty jego ojciec. — Tak, aż do siódmego pokolenia.

Był ciekaw, z jakiej to starożytnej księgi spalonej wieki temu pochodziły te słowa. Ani ojciec, ani jego przyjaciele i sąsiedzi nie mogli mu już tego powiedzieć. Wszystkich wybito podczas Powstania Chłopskiego w Szóstym Okręgu trzydzieści lat temu.

Takie powstanie już się więcej nie wydarzyło i nie wydarzy. On sprawował całkowitą kontrolę.

Ktoś delikatnie dotknął jego kolana i umysł zaprzestał bezpłodnych rozważań. Moddo. Sługa Edukacji, siedzący w głębi pojazdu niżej od niego, uniżonym gestem wskazał na przezroczystą kuloodporną kopułę chroniącą wodza.

— Ludzie — stwierdził, jak zawsze lekko się zacinając. — Tam. Na zewnątrz.

Rzeczywiście. Tłum przelewał się przez bramy Szopy dla Służby i wypełniał ulice miasta. Po obu stronach, gdzie okiem sięgnąć, szumiała rzeka ludzi, czarna, gęsta i niespokojna jak mrówki na dżdżownicy. Garomma, Sługa Wszystkich nie mógł zbytnio obnosić się ze swoim zamyśleniem, musiał pokazać się tym, którym tak łaskawie służył.

Skrzyżował ręce na piersi i kłaniał się na prawo i lewo, stojąc wewnątrz świątyńki wyrastającej niczym wieża z podwozia niskiego, czarnego pojazdu. Ukłon w prawo, ukłon w lewo, zawsze z pokorą. W prawo, w lewo, i pamiętaj: z pokorą. Pamiętaj, jesteś Sługą Wszystkich.

Wiwaty przybrały na sile i kątem oka zauważył, jak Moddo z aprobatą kiwa głową. Stary, dzielny Moddo. To był dzień również jego triumfu. Osiągnięcie całkowitej kontroli było szczególną i bezsprzeczną zasługą Służby Edukacji. Ale Moddo siedział w głębokim cieniu anonimowości tuż za plecami kierowcy, obok goryli Garommy. Siedział i smakował triumf tylko językiem swego wodza, tak jak to czynił już od dwudziestu pięciu lat.

Na szczęście dla Moddo wystarczał mu ten smak. Niestety, byli też inni — przynajmniej jeden inny — którzy domagali się czegoś więcej…

Garomma kłaniał się na prawo i lewo, a miedzy ukłonami zaciekawiony spoglądał poprzez ruchomą pajęczynę policjantów na motocyklach otaczających jego pojazd. Patrzył na lud Stolicy, jego lud, tak jak jego było wszystko na tej ziemi. Stłoczeni na chodnikach ludzie rozkładali szeroko ramiona, gdy pojazd znalazł się naprzeciwko nich.

— Służ nam, Garommo — zawodzili. — Służ nam! Służ nam!

Przyglądał się ich wykrzywionym twarzom, pianie pojawiającej się w kącikach ust, na wpół przymkniętym oczom i ekstatycznym grymasom, kołyszącym się mężczyznom, spazmującym kobietom, od czasu do czasu komuś, kto niezauważony dostawał napadu euforii. I kłaniał się. Krzyżując ręce na piersiach, kłaniał się. Na prawo i na lewo. Z pokorą.

Tydzień temu, kiedy Moddo przyszedł, żeby poznać jego opinię na temat ceremoniału i protokołu związanego z dzisiejszą paradą, był bardzo z siebie zadowolony i przewidywał nadzwyczaj częste przypadki zbiorowej histerii na widok twarzy szefa. I wtedy Garomma zapytał o coś, co intrygowało go od bardzo dawna.

— Moddo, co się dzieje w ich umysłach, kiedy na mnie patrzą? Wiem, że mnie czczą, że wpadają w entuzjazm i tak dalej. Ale jak wy fachowo nazywacie to uczucie, gdy mówicie o nim w laboratoriach albo w Centrum Edukacji?

Wysoki mężczyzna przesunął ręką po czole gestem, który Garomma w ciągu tylu lat dobrze poznał.

— Doświadczają efektu naciśnięcia cyngla — odrzekł powoli, patrząc ponad głową Garommy, jakby odczytywał odpowiedź z umieszczonej za jego plecami elektronicznej mapy świata. — Wszystkie napięcia, jakie zbierają się w nich w ciągu dnia, te wszystkie drobne zakazy i ciągłe przymusy, wszystkie frustracje związane z „tego nie rób, tamtego nie rób, rób to”. Służba Edukacji zorganizowała tak, aby uwalniały się wybuchowo w chwili, gdy widzą twój obraz lub słyszą twój głos.

— Efekt cyngla. Hm! Nigdy o tym nie myślałem w ten sposób.

Moddo z powagą podniósł dłoń.

— W końcu to twoje życie upływa rzekomo w skrajnym posłuszeństwie, którego nie są w stanie sobie nawet wyobrazić. Jesteś tym, który trzyma pogmatwane losy świata w swoich cierpliwych, niestrudzonych rękach, który najwięcej i najciężej pracuje, jesteś… kozłem ofiarnym dla mas!

Garomma uśmiechnął się wtedy, słuchając uczonych wywodów Moddo. Teraz jednak, patrząc na rozkrzyczany lud spod skromnie opuszczonych powiek, uznał, że Sługa Edukacji miał całkowitą rację.

Czyż na Wielkiej Pieczęci Państwa Świata nie było napisane: „Każdy musi komuś służyć, ale tylko Garomma jest Sługą Wszystkich”?

Wiedzieli, i to nieomylnie, że bez niego oceany przerwałyby tamy i zatopiły ziemię, pojawiłyby się choroby zakaźne i szybko rozwinęły w epidemie dziesiątkujące całe okręgi, że załamałaby się sieć podstawowych usług, tak że całe miasto mogło w ciągu tygodnia umrzeć z pragnienia, i że urzędnicy lokalni uciskaliby ludzi, wzniecając obłąkańcze i krwawe wojny pomiędzy sobą. Tak by się stało, gdyby nie on — Garomma — który dniami i nocami pracuje, aby wszystko toczyło się gładko, aby gigantyczne siły natury i cywilizacji utrzymać w ryzach. Dobrze o tym wiedzieli, ponieważ wszystko to zdarzało się, gdy tylko „Garomma nie wytrzymywał trudów służenia”.

Czymże było ich marne życie w porównaniu z jego nie mającym końca, ponurym — ale jakże niezbędnym! — znojem? Tu, w tym szczupłym, poważnym mężczyźnie pokornie kłaniającym się na prawo i na lewo, na prawo i na lewo, nie tylko uosobiona była boskość, dzięki której Człowiek mógł wygodnie żyć na tej ziemi, ale też znajdowały w nim swój cel wszystkie gatunki niższe, dzięki którym wyzyskiwany lud widział, że mógł go spotkać gorszy los, że w porównaniu z tymi odpadkami cywilizacji byli, mimo swoich cierpień, niczym panowie i władcy.

Nic więc dziwnego, że z zapamiętaniem wyciągali ramiona do niego, do Sługi Wszystkich, Uosobienia Mozołu Ludzkości, Niewolnika Cywilizacji, i jednym tchem wyrzucali z siebie pełne triumfu błagania wraz z bojaźliwą wymówką: „Służ nam, Garommo! Służ nam, służ nam, służ nam!”

Czyż łagodne owce, które pasał jako chłopiec w północno-zachodniej części Szóstego Okręgu, czyż te owce również nie uważały go za swego sługę, gdy je prowadził, zapędzał ku lepszym pastwiskom i chłodniejszym strumieniom, gdy strzegł je przed wrogami i wyciągał kamyki spomiędzy racic, a wszystko po to, żeby ich uwędzone mięso lepiej smakowało na ojcowskim stole? Ale te, o ileż bardziej pożyteczne, dwunogie, obdarzone umysłem owce, były tak samo udomowione. W dodatku na bardzo prostej wpojonej im zasadzie, że rząd jest sługą ludu i że najwyższy władca w tym rządzie jest sługą najpodlejszym.

Jego owce. Kłaniał się im z uśmiechem ojca i zarazem właściciela, w miarę jak jego pojazd przemierzał długą na kilometr drogę pomiędzy Szopą dla Służby a Centrum Edukacji, wypełnioną morzem wiwatujących głów. Jego owce. A policjanci na motocyklach i policjanci odgradzający go od tłumu łańcuchem własnych rąk to były jego owczarki pasterskie. Jeszcze jeden gatunek udomowionych zwierząt.

Właśnie tak wyglądał, gdy trzydzieści trzy lata temu wylądował na tej wyspie świeżo po wiejskiej szkole Służby Bezpieczeństwa, żeby objąć swoją pierwszą rządową posadę jako policjant w Stolicy. Niezgrabny, przejęty swą rolą pies pasterski. Chyba najmniej ważny spośród psów służących poprzedniemu reżimowi.

Ale w trzy lata później rewolta chłopska w jego własnym okręgu postawiła go przed szansą. Wiedząc dokładnie, o co w niej chodzi, jak również znając nazwiska prawdziwych przywódców, mógł odegrać ważną rolę w stłumieniu powstania. A potem, gdy już zajął nowe, ważne stanowisko w Służbie Bezpieczeństwa, zetknął się z innymi obiecującymi młodzieńcami — zwłaszcza z Moddo, pierwszym i jak na razie najbardziej przydatnym człowiekiem, którego udomowił. Mając do dyspozycji doskonałe umiejętności administracyjne Moddo, stał się specjalistą we wdzięcznej sztuce politycznego podrzynania gardeł, tak że kiedy jego przełożony zapragnął najwyższego urzędu na świecie, Garomma zajmował na tyle dobrą pozycję, aby móc go wydać i samemu zostać Sługą Bezpieczeństwa. A z tego miejsca, przy pomocy Moddo, który wciąż dotrzymywał mu kroku i ustalał strategię do najdrobniejszych szczegółów, musiał już tylko poczekać parę lat, aby móc święcić własny sukces po rozbiciu w puch poprzednich władców Szopy dla Służby.

Ale stwierdził, że nauczki, którą dał mieszkańcom tego zbombardowanego i zrównanego z ziemią pałacu, nigdy nie wolno mu zapomnieć. Nie mógł wiedzieć, ilu Sług Bezpieczeństwa przed nim skorzystało ze swego urzędu, aby osiągnąć drewniany stołek Sługi Wszystkich: wszystkie podręczniki do historii i w ogóle wszystkie książki starannie przeredagowywano na początku każdego nowego reżimu. Tradycja Mówiona zaś, choć zazwyczaj stanowiła dobre źródło, jeśli umiało się przesiać nieistotne fakty, milczała na ten temat. W każdym razie było oczywiste, że to, co jemu się udało, mogło się udać innym, że Sługa Bezpieczeństwa był logicznym następcą Sługi Wszystkich.

Kłopot w tym, że nie można było nic na to poradzić, tylko cały czas być czujnym.

Pamiętał, jak ojciec zawołał go od dziecięcych zabaw i poprowadził w góry, żeby powierzyć mu owce. Jakże nienawidził tej samotnej, nużącej pracy! Ojciec zauważył to i ten jeden raz zmiękł na tyłe, aby spróbować coś mu wyjaśnić.

— Widzisz, synu, na owce mówi się, że są zwierzętami domowymi. Tak samo na psy. No i możemy udomowić sobie owce i możemy udomowić psy, żeby pilnowały owiec, ale żeby mieć mądrego, czujnego pasterza, który będzie wiedział, co robić, gdy coś się nagle przydarzy, i który przyjdzie nam o tym powiedzieć, cóż, do tego potrzebny jest człowiek.

— O rany, tato — jęknął wtedy niepocieszony, kopiąc ze złością laskę pasterską, którą dostał — to czemu — jak się to mówi — nie UDOMOWIĆ człowieka?

Ojciec się roześmiał, po czym ruszył w dół po zarośniętym zboczu.

— Podobno są tacy, którzy tego próbują — zawołał na pożegnanie — i podobno coraz lepiej im to idzie. Kłopot w tym, że jak się człowieka udomowi, to nie wart jest funta kłaków jako pasterz. Gdy go ujarzmisz, traci polot i zacięcie do pracy. Nie zależy mu na niej i staje się bezużyteczny.

Na tym pokrótce polegał problem, uświadomił sobie Garomma. Sługa Bezpieczeństwa, aby dobrze spełniał swoje obowiązki, nie mógł być udomowiony.

Próbował używać tych owczarków jako szefów Bezpieczeństwa, próbował wciąż na nowo. Ale zawsze okazywało się, że są do niczego i że trzeba ich zastąpić ludźmi. A ludzie — po roku, trzech latach, pięciu latach na stanowisku — wcześniej czy później sięgali po najwyższą władzę i trzeba było ich z żalem zlikwidować.

Podobnie jak obecny Sługa Bezpieczeństwa właśnie miał zostać zlikwidowany. Tylko że… ten człowiek był tak cholernie przydatny! Trzeba było idealnie zgrać te sprawy, żeby rzadka, pełna polotu osobowość, jakby stworzona na to stanowisko, służyła jeszcze jak najdłużej, a jednocześnie żeby zniszczyć go w chwili, gdy zagrożenie weźmie górę nad użytecznością. A ponieważ w wypadku właściwego człowieka takie zagrożenie istniało od samego początku, trzeba było bezustannie, uważnie obserwować…

Garomma westchnął. Ten problem stanowił właściwie jedyną niedogodność w świecie nastawionym na spełnianie jego zachcianek. Ale był to problem, przed którym nie dało się uciec, nawet w snach. Ostatnia noc była rzeczywiście okropna.

Moddo znów dotknął jego kolana, przypominając mu, że jest na widoku. Otrząsnął się ze złych myśli i uśmiechnął z wdzięcznością. W końcu sny to tylko sny, nic więcej.

Tłumy zostawili już za sobą. Przed nimi wielkie żelazne wrota Centrum Edukacji rozchyliły się powoli i pojazd wtoczył się do środka. Gdy tylko policjanci jednym sprawnym manewrem odjechali na boki, uzbrojeni strażnicy Centrum Edukacji, ubrani w sztywne białe szaty, stanęli na baczność. Garomma, niezgrabnie podtrzymywany przez Moddo, wspiął się na szczyt pojazdu w chwili, gdy Orkiestra Centrum wspomagana przez Chór buchnęła grzmiącym, wstrząsającym credo Hymnu Ludzkości:

Odśpiewawszy pięć linijek, by uczynić zadość protokołowi, orkiestra zaczęła Pieśń Edukacji, a Wice-Sługa Edukacji, prosty jak trzcina, dobrze odżywiony młodzieniec, zszedł po schodach prowadzących do wnętrza budynku. Jego rozpostarcie ramion i zwyczajowe „Służ nam, Garommo”, mimo iż niedbałe, były całkiem poprawne. Odsunął się na bok, aby Garomma i Moddo mogli wejść na schody, po czym, sztywno wyprostowany, ruszył za nimi. Chór z czcią zawodził w wysokich tonach. Przeszli pod olbrzymim łukiem z wyrytą sentencją: „Niech wszyscy uczą się od Sługi Wszystkich” i ruszyli długim korytarzem w głąb olbrzymiej budowli. Szare suknie Garommy i Moddo powiewały w takt ich kroków. Wzdłuż ścian tłoczyli się niżsi urzędnicy, wykrzykując: „Służ nam, Garommo! Służ nam! Służ nam! Służ nam!”

Może nie były to aż tak szalone podrygi jak tłumów na ulicy, stwierdził Garomma, ale te okrzyki uwielbienia były całkiem zadowalające. Ukłonił się, rzucając szybko okiem na Moddo. Omal się nie roześmiał. Sługa Edukacji jak zwykle kroczył nerwowo i niepewnie. Biedny Moddo! Po prostu nie był stworzony na tak wysokie stanowisko. Wysoki, krzepki mężczyzna, poruszał się z gracją znużonego zbieracza jagód. Przypominał wszystko, tylko nie jednego z najważniejszych urzędników w państwie.

I to właśnie był jeden z powodów, dla których był całkowicie niezbędny. Moddo miał po prostu na tyle rozumu, żeby wiedzieć, jak bardzo się na to stanowisko nie nadaje. Gdyby nie Garomma, dalej szukałby jakichś interesujących różnic w statystyce w którymś z pomniejszych wydziałów Służby Edukacji. Wiedział, że nie ma dość siły, aby radzić sobie sam. Nie był też na tyle przyjacielski, by stworzyć jakieś układy. Tylko jemu, spośród wszystkich Sług w całym Gabinecie, Garomma mógł całkowicie zaufać.

Pod wpływem nieśmiałego dotyku ręki Moddo skręcił w drzwi olbrzymiej sali wystrojonej z przepychem na jego przybycie i wszedł na pokryty złotogłowiem podest. Usiadł na nie heblowanym drewnianym stołku postawionym na szczycie. W chwilę później Moddo zasiadł na krześle o jeden stopień niżej, a Wice-Sługa Edukacji zajął miejsce znów o jeden stopień pod nim.

Kierownicy wydziałów Centrum Edukacji, ubrani w białe fałdziste szaty, powoli weszli do sali i ustawili się rzędem naprzeciw podwyższenia. U jego stóp zajęła miejsce osobista ochrona Garommy.

Zaczęła się ceremonia. Ceremonia z okazji osiągnięcia całkowitej kontroli.

Najpierw najstarszy urzędnik Służby Edukacji wyrecytował odpowiednie urywki z Tradycji Mówionej. Jak to co roku w każdym reżimie, począwszy niemal od prehistorycznych czasów demokracji, pobierano próbki psychometryczne wśród abiturientów szkół podstawowych na całym świecie, aby dokładnie określić stopień powodzenia politycznej indoktrynacji dzieci.

Jak co roku odkrywano, że coraz bardziej przeważająca większość wierzyła, iż aktualny władca jest niezbędnym czynnikiem dobrobytu ludzkości, życiodajną podstawą ich codzienności, a tylko nieliczna mniejszość — pięć procent, siedem procent, trzy procent — z powodzeniem opierała się indoktrynacji i musiała być w dorosłym wieku pilnie strzeżona jako potencjalne źródło zarazy.

Jak dwadzieścia pięć lat temu wraz z nastaniem Garommy i jego Sługi Edukacji, Moddo, zaczęła się nowa era intensywnej indoktrynacji mas, oparta na dużo ambitniejszych założeniach.

Starzec skończył, skłonił się i wrócił na swoje miejsce. Powstał Wice-Sługa Edukacji i obrócił się z gracją, aby stanąć twarzą do Garommy. Opisał te nowe założenia, które można było streścić w sloganie „całkowita kontrola”, w przeciwieństwie do staromodnej 95 lub 97 — procentowej kontroli poprzednich gabinetów. Omówił nowe ekstensywne mechanizmy zastraszania i rozszerzone kontrole psychometryczne w niższych klasach szkolnych, za pomocą których można było osiągnąć całkowitą kontrolę. Owe techniki wypracował Moddo „dzięki nieomylnej inspiracji i bezcennym radom Garommy, Sługi Wszystkich” i w ciągu kilku lat sprawiły, że ilość próbek świadczących o niezależności młodzieńczego umysłu spadła poniżej jednego procenta. Wszyscy inni hołd wobec Garommy uznawali za równie oczywisty jak oddychanie.

Potem postępy straciły na szybkości. Nowe metody przemówiły do najzdolniejszych dzieci, ale trafiły na litą skałę u upośledzonych i społecznie nieprzystosowanych, których wewnętrzne wady sprawiały, że nie mogły w żaden sposób zaakceptować przeważającej postawy społeczeństwa, niezależnie od tego, jaka to była postawa. Całymi latami pracowano z mozołem nad techniką indoktrynacji, która umożliwiałaby nawet upośledzonym włączyć się w życie społeczne poprzez kult Garommy i wreszcie, po latach pracy, ilość próbek wskazujących na negatywny stosunek do doktryny zaczęła być bliska zeru: 0,016%, 0,007%, 0,0002%.

Aż wreszcie w tym roku. Nareszcie! Wice-Sługa Edukacji przerwał i nabrał powietrza w płuca. Pięć tygodni temu Jednolity System Edukacyjny Ziemi wypuścił następny rocznik młodzieży ze szkół podstawowych. Pobrano zwykłe przy tej okazji próbki na całej planecie, których zestawienie i weryfikacja trwała aż do tej pory. Rezultat: Próbek negatywnych było zero, aż do ostatniego możliwego miejsca po przecinku! Kontrola całkowita.

W sali wybuchnął spontaniczny aplauz, do którego przyłączył się nawet Garomma. Pochylił się w przód i po ojcowsku położył dłoń na rozczochranej głowie Moddo. Na widok niespodziewanej łaski, jaka spotkała ich szefa, owacje urzędników jeszcze się wzmogły. Wśród panującego zgiełku Garomma nareszcie miał okazję spytać Moddo:

— Co tacy przeciętni ludzie wiedzą o dzisiejszym dniu? Co im właściwie mówisz?

Moddo zwrócił ku niemu twarz o nerwowo zaciśniętych szczękach.

— Większość wie, że jest jakieś tam święto. Niejasne plotki, że osiągnąłeś całkowitą kontrolę nad środowiskiem człowieka, aby ostatecznie poprawić jego los. Tylko tyle, że to jest coś, co tobie się podoba, a więc mogą się cieszyć razem z tobą.

— Na swój niewolniczy sposób. To mi się podoba. — Garomma przez dłuższą chwilę upajał się poczuciem nieograniczonej władzy. Potem tę rozkosz zatruła mu pewna myśl. — Moddo, chcę dzisiaj rozstrzygnąć sprawę Sługi Bezpieczeństwa. Zajmiemy się tym, gdy tylko wrócimy.

Sługa Edukacji skinął głową.

— Mam parę pomysłów. Wiesz, to nie jest takie proste. Jest problem z następcą.

— Tak. Zawsze to samo. No, cóż, może za parę lat, jeśli te próbki się potwierdzą i rozszerzymy nową technikę na nieprzystosowane elementy w dorosłej populacji, będziemy mogli się całkiem obyć bez Bezpieczeństwa.

— Może. Chociaż silnie zakorzenione postawy dużo trudniej jest przystosować. A wśród wyższych urzędników zawsze będzie potrzebny system bezpieczeństwa. Ale zrobię, co będę mógł, najlepiej, jak potrafię.

Garomma skinął głową i usiadł prosto. Moddo zawsze robił wszystko najlepiej, jak potrafił. I jak na razie wystarczało to do zaprowadzenia porządku. Niedbale podniósł rękę. Owacje i wiwaty ustały. Następny kierownik wydziału wystąpił, aby opisać w szczegółach metodę próbkowania. Ceremonia trwała dalej.

Był to dzień całkowitej kontroli…

Moddo, Sługa Edukacji, Ubogi Nauczyciel Ludzkości, potarł nabrzmiałe bólem czoło starannie wymanikiurowaną dłonią i z rozkoszą wchłaniał w siebie poczucie najwyższej władzy, władzy absolutnej, o jakiej do tej pory żaden człowiek nie ośmielił się zamarzyć.

Całkowita kontrola. Całkowita…

Został jeszcze tylko ten problem następcy Sługi Bezpieczeństwa. Garomma będzie domagał się decyzji, gdy tylko wrócą do Szopy dla Służby, a on jeszcze był daleki od jej podjęcia. Każdy z dwóch Wice-Sług Bezpieczeństwa doskonale pasował na to stanowisko, ale nie na tym polegał problem.

Zastanawiał się, który z nich będzie w stanie utrzymać Garommę w poczuciu niepewności, jakie wpoił mu Moddo przez ostatnie trzydzieści lat.

Dla potrzeb Moddo była to jedyna istotna funkcja Sługi Bezpieczeństwa: służył on jako worek treningowy dla napędzanej strachem podświadomości Garommy do czasu, gdy jego konflikt wewnętrzny nabrzmiewał ponad wytrzymałość. Wtedy usuwając człowieka, wokół którego myśli Sługi Wszystkich stale się obracały, mógł Moddo chwilowo zmniejszyć presję.

Przypominało to trochę łowienie ryb. Popuszczałeś trochę linki, mordując Sługę Bezpieczeństwa, a potem spokojnie, bez ustanku kręciłeś kołowrotkiem przez następnych parę lat, ukradkiem podsuwając mu myśli o nadmiernych ambicjach następcy. Tylko że nigdy nie wyciągałeś ryby na brzeg. Wystarczyło, że wzięła haczyk i masz ją stale pod kontrolą.

Sługa Edukacji uśmiechnął się wewnętrznym, niewidzialnym uśmiechem, tak jak się nauczył już we wczesnym dzieciństwie. Wyciągać rybkę? Oznaczałoby to, że musiałby sam zostać Sługą Wszystkich. A który inteligentny człowiek zaspokoiłby swoją żądzę władzy tak idiotycznym celem?

Nie, niech się o to troszczą jego koledzy, poprzebierane kukły urzędnicze z Szopy dla Służby, wiecznie coś knujące i spiskujące, wchodzące w układy i kontrukłady. Sługa Przemysłu, Sługa Rolnictwa, Sługa Nauki i cala reszta tych mocno nadętych głupców.

Być Sługą Wszystkich oznaczało stać się celem spisków, być w centrum uwagi. Każdy rozsądny człowiek w tym społeczeństwie musiał nieuchronnie w końcu dostrzec, że władza — choćby nie wiem jak zawoalowana i ukryta — była jedynym niezmiennym celem w ich życiu. A Sługa Wszystkich — choćby to ukrywać na setki możliwych upokarzających sposobów — to wcielenie władzy.

Nie, Lepiej dać się poznać jako nerwowy, niepewny siebie podwładny, którego nogi uginają się pod ciężarem odpowiedzialności nie do udźwignięcia. Czyż nie słyszał tych pogardliwych głosów szepczących za jego plecami?

„… marionetka Garommy do specjalnych poruczeń…”

„… ten głupi lokaj Garommy…”

„… podnóżek pod stopy, trzeba przyznać, że dość wpływowy podnóżek, ale cały czas pod stopą Garommy…”

„… głupi, trzęsący się ze strachu cham…”

„… kiedy Garomma kicha, Moddo dostaje kataru…”

Ale na tym podrzędnym, pogardzanym stanowisku być rzeczywistym źródłem polityki, władcą i panem ludzi, de facto dyktatorem całej ludzkości…

Znowu podniósł rękę i potarł czoło. Ból stawał się nie do zniesienia. A oficjalne świętowanie całkowitej kontroli pewnie zajmie jeszcze z godzinę. Powinno mu się udać wykroić z tego dwadzieścia parę minut dla Looba Uzdrowiciela, nie wzbudzając podejrzeń Garommy. W tych dniach kryzysu Sługa Wszystkich musi być traktowany ze szczególną delikatnością. Niepewność, którą w nim wywołał, mogła go doprowadzić do podjęcia rozpaczliwej, samodzielnej decyzji. A taką możliwość, mimo iż nieprawdopodobną, należało zdusić w zarodku. Zbyt była niebezpieczna.

Przez chwilę Moddo słuchał, jak jakiś młodzieniec trajkocze o środkach i metodach, ugięciach krzywych i zbieżnych korelacji, cały ten statystyczny żargon, pod którym krył się blask rewolucji w psychologii przeprowadzonej przez niego, przez Moddo. Tak, powinno potrwać jeszcze z godzinę.

Trzydzieści pięć lat temu, pisząc pracę magisterską w Centralnej Szkole Pomaturalnej Służby Edukacji, w hałdach statystyk indoktrynacji masowej, nagromadzonych przez kilka wieków, odnalazł cudowny klejnot: koncepcję różnic indywidualnych.

Przez dłuższy czas uważał, że trudno się z tą koncepcją pogodzić: skoro cała nauka nastawiona była na kierowanie postawami ludzkimi w kategoriach milionów osób, rozważanie postaw i uczuć pojedynczego człowieka było tematem śliskim niczym węgorz. Świeżo złapany i wijący się w agonii.

Ale kiedy skończył pisać pracę i oddał ją — pracę na temat proponowanych technik osiągnięcia całkowitej kontroli, którą poprzednie władze wpisały do katalogu i szybko zapomniały — powrócił do zagadnienia indywidualnej indoktrynacji.

I przez następnych parę lat, nudząc się jak mops w Biurze Statystyki Stosowanej Służby Edukacji, zajął się problemem wyizolowania jednostki z grupy, czyli przeszedł od większego do mniejszego.

Jedno stało się jasne. Im młodszy materiał, tym łatwiejsze zadanie — dokładnie tak, jak w indoktrynacji masowej. Ale jeśli zaczynałeś od dziecka, potrzeba było lat, żeby zaczęło efektywnie działać podług twoich zamierzeń. Poza tym w przypadku dziecka trzeba było przeciwdziałać balastowi indoktrynacji politycznej, która wypełniała wczesne lata szkolne.

Potrzebny był młodzieniec, który już zdobył jakieś miejsce w hierarchii, ale który, z tych czy innych powodów, miał w sobie wielki nie zrealizowany — i niezindoktrynowany — potencjał. Najlepiej jeszcze, żeby to był ktoś z osobowością pełną lęków i żądz w rodzaju tych, które mogły posłużyć za drążki sterownicze.

Moddo całymi nocami przeglądał akta swoich kolegów w poszukiwaniu takiego człowieka. Znalazł dwóch czy trzech, którzy pasowali. Ten zdolniacha ze Służby Transportu, przypomniał sobie Moddo, przez jakiś czas wydawał się dość ciekawy. A potem natrafił na akta Garommy.

I Garomma okazał się idealny. Od początku. Typ władczy, ale sympatyczny, zdolny… i bardzo podatny na wpływy.

— Mógłbym się od ciebie wiele nauczyć — wyznał nieśmiało, gdy spotkał się z Moddo po raz pierwszy. — Ta Stolica to takie wielkie i skomplikowane mrowisko. Tyle się dzieje na raz. Od samego myślenia o tym dostaję zawrotów głowy. AJe ty się tu urodziłeś. Widać, że umiesz się poruszać wśród tych bagien i moczarów pełnych żmij.

W wyniku niedbałej pracy Komisarza Indoktrynacji Szóstego Okręgu strony rodzinne Garommy stały się ojczyzną całkiem sporej liczby quasi-niezależnych umysłów na różnych poziomach. Większość z nich dążyła prostą drogą do rewolucji, zwłaszcza po dekadzie rekordowo niskich zbiorów i wygórowanych podatków. Ale Garomma był ambitny, odwrócił się od swego chłopskiego środowiska i wszedł do niższych władz miejscowej Służby Bezpieczeństwa.

Dlatego kiedy wybuchło Powstanie Chłopskie w Szóstym Okręgu, jego zasługi dla niemal natychmiastowego stłumienia rebelii sprawiły, że szybko awansował. Co więcej, zwolniono go dzięki temu od inwigilacji i dodatkowej indoktrynacji dla dorosłych, której normalnie by go poddano, jako człowieka o podejrzanym pochodzeniu.

Oznaczało to, że gdy tylko Moddo przełamał pierwsze lody i zawarł z nim przyjaźń, miał do dyspozycji nie tylko wschodzącą gwiazdę, ale i niezwykle plastyczną osobowość.

Osobowość, na której mógł pracowicie wycisnąć własny obraz.

Przede wszystkim Garomma miał to wspaniałe poczucie winy za nieposłuszeństwo wobec ojca, wskutek czego w końcu opuścił farmę, a potem stał się donosicielem na własną rodzinę i jej sąsiadów. To poczucie winy, które stało się przyczyną lęków i nienawiści wobec wszystkiego, co się z nim wiązało, łatwo było skierować na osobę jego przełożonego, Sługi Bezpieczeństwa i zrobić z niego nową postać ojca.

Później, kiedy Garomma został Sługą Wszystkich, w dalszym ciągu zachował — przy niestrudzonej pomocy Moddo — to samo poczucie winy i ten sam obezwładniający strach przed karą, skierowany ku każdorazowemu Szefowi Bezpieczeństwa. Co było niezbędne, jeśli miał pozostać w nieświadomości, że prawdziwym jego panem jest zwalisty mężczyzna, który siedzi po jego prawicy i zawsze sprawia wrażenie nerwowego i zagubionego…

Potem zaczęła się edukacja. I reedukacja. Od początku Moddo uprzytomnił sobie, że trzeba pobudzać chłopską dumę Garommy i trochę się przed nią upokorzyć. Wywołał w nim przekonanie, że wywrotowe myśli, które mu poddawał, są jego własnym tworem, a nawet, że to on udomawia Moddo — ciekawe, że ten facet nie umiał uciec przed swym chłopskim pochodzeniem nawet w doborze metafor! — a nie odwrotnie. Ponieważ Moddo obmyślał plany na ich wielką przyszłość, nie chciał, żeby przeszkadzały mu w tym drobne urazy mogące powstać w stosunku do pana lub nauczyciela. Natomiast uczucie, jakiego doznaje się na widok psa, którego wierne oddanie stale podbudowuje jego właściciela i stwarza ściślejszą zależność, niż ten właściciel mógłby podejrzewać, było mu jak najbardziej na rękę.

A ten szok, jaki Garomma przeżył, kiedy zaczął sobie uświadamiać, że Sługa Wszystkich jest właściwie Dyktatorem Wszystkich! Moddo omal się nie uśmiechnął, kiedy sobie to przypomniał. No cóż, w końcu kiedy jego rodzice podsunęli mu ten pomysł przed laty w czasie wyprawy prywatnym jachtem, do czego ojciec miał prawo jako urzędnik Służby Rybołówstwa i Gospodarki Morskiej, czyż nie zgorszył się tak strasznie, że puścił rumpel i zwymiotował przez burtę? Utrata wiary jest w każdym wieku czymś strasznym, ale trudniej to przeżyć, im jesteś starszy.

Z drugiej strony Moddo w wieku sześciu lat stracił nie tylko wiarę, ale i rodziców. Zbyt często pozwalali sobie na luźne rozmowy z różnymi ludźmi, mylnie sądząc, że ówczesny Sługa Wszystkich zawsze będzie ślamazarą.

Potarł sobie skronie. Już dawno tak go nie bolała głowa! Musiał przynajmniej na piętnaście minut — na pewno uda się uciec chociaż na kwadrans — pójść do Looba. Uzdrowiciel postawi go na nogi na resztę dnia, który według wszelkich przewidywań będzie bardzo męczący. Musiał też uciec na trochę od Garommy, żeby powziąć jasną, osobistą decyzję, kto ma być następnym Sługą Bezpieczeństwa.

Moddo, Sługa Edukacji, Ubogi Nauczyciel Ludzkości, skorzystał z chwili przerwy pomiędzy dwoma wystąpieniami i wychylił się do tyłu, żeby szepnąć Garommie:

— Muszę doglądnąć kilku spraw, zanim pojedziemy z powrotem. Czy mógłbym się oddalić? To… nie zajmie więcej niż dwadzieścia, dwadzieścia pięć minut.

Garomma rzucił mu chmurne spojrzenie.

— Nie mogą poczekać? To tak samo twój wielki dzień, jak i mój. Chcę, abyś był przy mnie.

— Wiem, Garommo, i jestem ci za to wdzięczny. Ale… — dotknął błagalnie kolana Sługi Wszystkich — proszę, abyś zezwolił mi zająć się nimi. Są niezwykle pilne. A jedna z nich dotyczy… pośrednio dotyczy Sługi Bezpieczeństwa i może pomóc ci podjąć decyzję, czy chcesz pozbyć się go właśnie teraz.

Z twarzy Garommy zniknął niechętny wyraz.

— Jeśli o to chodzi, to jak najbardziej. Ale wróć, zanim skończy się ceremonia. Chcę, abyśmy wyszli razem.

Moddo skinął głową i wstał. Odwrócił się twarzą do wodza.

— Służ nam, Garommo — rzekł, rozpościerając ramiona. — Służ nam, służ nam, służ nam. — Wyszedł tyłem z sali, cały czas zwrócony twarzą do Sługi Wszystkich.

Na korytarzu szybko przeszedł przez szpaler salutujących strażników Centrum Edukacji w stronę prywatnej windy. Nacisnął guzik trzeciego piętra. I dopiero wtedy, gdy drzwi się zamknęły i winda ruszyła, pozwolił sobie na jeden, lekki, wykrzywiający usta uśmiech.

Ileż kłopotów musiał przezwyciężyć, zanim wcisnął tę ideę w tępy łeb Garommy. Naczelną zasadą współczesnego naukowego rządzenia jest uczynienie go tak dyskretnym, że aż pozornie nie istniejącym, używanie iluzji wolności, żeby naoliwić niewidzialne kajdany, a przede wszystkim: rządzenie w imię czegokolwiek, tylko nie rządzenia!

Garomma wyraził to na swój wydumany sposób któregoś dnia, kiedy niedługo po ich wielkim przewrocie stali razem — wciąż jeszcze niezbyt dobrze się czując w roli władców — obserwując budowę nowej Szopy dla Służby na pogorzelisku starej, stojącej tu niemal pół wieku. Wielki, kolorowy neon na szczycie nie ukończonej jeszcze budowli rozgłaszał wszem i wobec, że Z TEGO MIEJSCA WSZYSTKIE WASZE POTRZEBY BĘDĄ ZASPOKOJONE, Z TEGO MIEJSCA SŁUŻYĆ WAM BĘDĄ LEPIEJ I GODNIEJ NIŻ KIEDYKOLWIEK. Garomma wpatrzył się w ten neon, który ukazywał się na ekranach wszystkich odbiorników wideo na całym świecie — w domach i w fabrykach, w biurach, szkołach i na obowiązkowych wiecach — systematycznie co godzinę.

— Mój ojciec mawiał jakoś tak podobnie — zwrócił się w końcu do Moddo z tym szczególnym chichotem, który oznaczał, że uważa tę myśl za całkowicie oryginalną. — Dobry kupiec, jeśli będzie mówił dość długo i dość przekonująco, wmówi człowiekowi wszystko. Nawet że najostrzejsze ciernie są delikatne jak płatki róż. Musi tylko bez przerwy nazywać je różami, no nie, Moddo?

Moddo powoli skinął wtedy głową, udając, że jest uderzony trafnością tego rozumowania i że potrzebuje czasu, aby odkryć wszystkie jego niuanse. A potem jak zawsze rozważając tylko wszelkie możliwości utajone w pomyśle Garommy, przeszedł do udzielenia nowemu Słudze Wszystkich kolejnej lekcji.

Podkreślił konieczność unikania wszelkich zewnętrznych pokazów pompy i przepychu, czyli to, o czym zapominali tak niedawno zlikwidowani dygnitarze poprzedniej ekipy. Wykazał, że Słudzy Ludzkości muszą dbać o to, aby takimi właśnie ich widziano — pokornymi narzędziami woli szerokich mas. Wtedy każdy, kto będzie działał przeciw kaprysom Garommy, zostanie ukarany, nie za to, że nie posłuchał władcy, ale za to, że działał przeciw woli zdecydowanej większości ludzkiej rasy.

I zaproponował wtedy nowość, nad którą rozmyślał od dłuższego czasu: okresowe wywoływanie klęsk żywiołowych w regionach, które cały czas były lojalne i posłuszne. To miało podkreślić fakt, że Sługa Wszystkich jest rzeczywiście tylko człowiekiem, jego obowiązki są ogromne i czasem nie daje im rady.

Wzmacniało to ogólne wrażenie, że zadanie koordynacji dóbr i usług na całym świecie stało się już zbyt skomplikowane, aby je z powodzeniem wykonać. To z kolei dopingowało ludzi do dokonywania cudów fanatycznej lojalności i samodyscypliny, tak żeby przynajmniej zwrócić na siebie uwagę Sługi Wszystkich.

— Oczywiście — zgadzał się Garomma. — Właśnie to powiedziałem. Po prostu nie mogę się zorientować, że to ty kierujesz ich życiem i że sami ci pomagają to robić. Widzę, że chwytasz, o co mi chodzi.

On chwytał, o co Garommie chodzi! On, Moddo, który od młodości prowadził studia nad koncepcją powstałą przed wiekami, kiedy rodzaj ludzki wynurzał się dopiero z chaosu prymitywnego samowładztwa i decyzji osobistych, aby utworzyć współczesne zorganizowane społeczne uniwersum… on chwytał, o co chodzi!

Wówczas jednak uśmiechał się z wdzięcznością za oświecenie. Ale dalej stosował wobec samego Garommy techniki, których uczył Garommę stosowania wobec masy ludzkiej jako całości. Rok po roku, udając, że jest zaabsorbowany zawiłościami projektu podjętego w Służbie Edukacji, w rzeczywistości zostawił jego planowanie w rękach podwładnych — sam koncentrując się na Garommie.

A dzisiaj, choć na zewnątrz ogłaszał całkowitą kontrolę nad umysłami całego pokolenia ludzi, sam smakował po raz pierwszy caikowitą kontrolę nad Garommą, Przez ostatnie pięć lat starał się wyrazić swoje panowanie w formie łatwiejszej w użyciu niż skomplikowane mechanizmy potrzeb i wzorów zachowań.

Dziś po raz pierwszy znojne godziny delikatnej, potajemnej indoktrynacji zaczęły przynosić wspaniałe owoce. Wyciągnięcie ręki, stymulacja dotykowa, w odpowiedzi na którą zaprogramował umysł Garommy, za każdym razem wywoływała pożądane efekty!

Idąc korytarzem trzeciego piętra do niewielkiego gabinetu Looba, szukał właściwego określenia. W końcu uznał, że jest to jak obrócenie wielkiego okrętu za pomocą koła sterowego. Koło wprawiało w ruch silnik sterowy, silnik sterowy napierał na niewiarygodną masę steru i ruchy steru wreszcie zmuszały olbrzymi statek do skrętu i zmiany kursu.

Nie, zreflektował się, niech Garommą ma swoje chwile triumfu i niech przyjmuje pochlebstwa, niech ma tajne pałace i setki konkubin. Jemu wystarczy od czasu do czasu jedno dotknięcie… i świadomość całkowitej kontroli.

Poczekalnia gabinetu Looba była pusta. Stał tam przez chwilę zniecierpliwiony, po czym zawołał:

— Loob! Czy ktoś tu w ogóle pracuje? Mam mało czasu! Niski, pulchny człowieczek ze spiczastą bródką wbiegł do poczekalni.

— Moja sekretarka… i w ogóle wszyscy poszli na przywitanie Sługi Wszystkich… taki bałagan… jeszcze nie wróciła. Ale postarałem się — ciągnął, wreszcie odzyskawszy normalny oddech — odwołać wszystkich innych pacjentów na czas twojej obecności w budynku. Proszę, wejdź.

Moddo wyciągnął się na kanapce w gabinecie Uzdrowiciela.

— Mam wolne tylko jakieś… jakieś piętnaście minut. Muszę podjąć bardzo ważną decyzję, a ten ból rozrywa mi czaszkę.

Palce Looba objechały wokół szyi Moddo i zaczęły spokojnie masować tył jego głowy.

— Zrobię, co będę mógł. A teraz spóbuj się rozluźnić. Zupełnie na luzie. O tak. Rozluźnij się. Czy czujesz ulgę?

— Olbrzymią — odetchnął Moddo. Musi jakoś wciągnąć Looba do swojej osobistej świty, żeby był przy nim, gdziekolwiek pojedzie z Garommą. Ten człowiek był niezastąpiony. Wspaniale byłoby mieć go stale przy sobie. Trzeba tylko oswoić Garommę z tą myślą. A w tej chwili wystarczy już sama sugestia. — Czy mógłbym dziś po prostu mówić? — zapytał. — Jakoś nie mam dziś ochoty na… na wolne skojarzenia.

Loob usiadł w grubo wyścielanym fotelu za biurkiem.

— Rób, na co masz ochotę. Jeśli chcesz, przytocz jakieś szczegóły twoich obecnych kłopotów. Mam nadzieję, że przez te piętnaście minut zdołasz się zrelaksować.

Moddo zaczął mówić.

Był to dzień całkowitej kontroli…

Loob, Uzdrowiciel Myśli, Asystent Trzeciego Wicesługi Edukacji, przeczesał palcami trójkątną bródkę będącą oznaką jego zawodu i z rozkoszą wchłaniał w siebie poczucie najwyższej władzy, władzy absolutnej, o jakiej do tej pory żaden człowiek nie ośmielił się zamarzyć.

Całkowita kontrola. Całkowita…

Bardzo by go cieszyło, gdyby mógł bezpośrednio pokierować sprawą Sługi Bezpieczeństwa, ale tego typu przyjemności są tylko kwestią czasu. Jego laboranci z Biura Badań nad Uzdrowieniem już niemal rozwiązali problem, jaki przed nimi postawił. Tymczasem mógł zaplanować zemstę i radować się swoim nieograniczonym panowaniem.

Słuchał, jak Moddo ostrożnie, unikając szczegółów, opowiada o swoich kłopotach, i zasłaniał twarz pulchną ręką, żeby ukryć szyderczy uśmiech. Ten człowiek naprawdę wierzył, że po siedmiu latach bezpośredniej terapii może takie szczegóły ukryć przed Loobem!

Ależ oczywiście. Musiał w to wierzyć. Loob stracił pierwsze dwa lata na restrukturyzacji całej jego psychiki wokół tej wiary, a potem — dopiero potem — zaczął prowadzić transfer myśli na pełną skalę. Po tym, jak przeniósł na siebie uczucia, które Moddo miał w dzieciństwie wobec rodziców, zaczął zgłębiać teraz już nic nie podejrzewający umysł. Najpierw nie chciał wierzyć temu, co sugerowały odkrycia. Później, gdy już lepiej poznał pacjenta, upewnił się całkowicie i aż mu dech zaparło, taka to była gratka.

Od ponad dwudziestu pięciu lat Garomma jako Sługa Wszystkich rządził ludzkością, a jeszcze dłużej Moddo jako ktoś w rodzaju sekretarza osobistego sprawował nad Ga-rommą kontrolę w każdej istotnej dziedzinie.

Tak więc od pięciu lat on, Loob, jako psychoterapeuta i niezbędna podpora rozbitej, załamanej jaźni, kierował Moddo, a przez to panował nad światem w sposób niepodważalny, przez nikogo nie kwestionowany i… zupełnie nieznany.

Człowiek stojący za człowiekiem stojącym za tronem. Cóż może być bardziej bezpiecznego?

Oczywiście pracowałby skuteczniej, gdyby chwycił w terapeutyczne szpony samego Garommę. Ale wtedy wystawiłby się za bardzo na widok publiczny. Będąc osobistym psychiatrą Sługi Wszystkich stałby się celem podejrzliwej zazdrości każdej spiskującej kliki z wyższych sfer. Nie, lepiej być tym, który strzeże strażnika, zwłaszcza że ten strażnik okazuje się najważniejszym człowiekiem w całej hierarchii Szopy dla Służby.

A potem, pewnego dnia, kiedy jego laboranci znajdą odpowiedź na jego pytania, pozbędzie się Sługi Edukacji i obejmie bezpośrednią kontrolę nad Garommą za pomocą nowej metody.

Przysłuchiwał się z rozbawieniem, jak Moddo rozważa sprawę Sługi Bezpieczeństwa, tak jakby to był hipotetyczny ktoś w jego wydziale, kogo należało zastąpić. Musiał zdecydować, któremu z dwóch doskonale pasujących podwładnych powierzyć tę pracę.

Loob zastanawiał się, czy pacjent zdaje sobie sprawę, jak przejrzyste są jego wybiegi. Nie, to się rzadko zdarzało. Ten był człowiekiem, którego potargany umysł był tak zmanipułowany, że jego dalsze funkcjonowanie zależało od dwóch czynników: nieodpartej potrzeby konsultowania się z Loobem, gdy tylko pojawiała się najmniejsza wątpliwość, i wiary, że może to zrobić, nie przedstawiając prawdziwych okoliczności sytuacji.

Gdy pacjent na kanapce skończył swe niejasne, mętne wywody, Loob przejął inicjatywę. Gładko, cicho, niemal bez żadnej intonacji, streścił to, co powiedział Moddo. Pozornie zdawać by się mogło, że po prostu powtarza myśli pacjenta w bardziej uporządkowany sposób. W rzeczywistości przeformułował je starannie, tak że rozważając potem swe osobiste problemy i postawy Sługa Edukacji nie będzie miał wyboru. Będzie zmuszony wybrać młodszego spośród dwóch kandydatów, tego, który przedstawiał najmniejsze zagrożenie dla Związku Uzdrawiaczy.

Nie żeby była między nimi jakaś wielka różnica. Najważniejsze, iż będzie to dowód całkowitej kontroli. Polegało to na zmuszeniu Moddo, aby przekonał Garommę, że musi pozbyć się Sługi Bezpieczeństwa w czasie, gdy Słudze Wszystkiego nie groził żaden specjalny kryzys. Tak naprawdę, to w czasie, kiedy był w pełni sił.

Ale trzeba przyznać, że dodatkową przyjemność sprawiał mu fakt, iż może ostatecznie zniszczyć człowieka, który przed laty, jako Szef Bezpieczeństwa Czterdziestego Siódmego Okręgu, był odpowiedzialny za śmierć jedynego brata Looba. Ten podwójny sukces był rozkoszą równą zjedzeniu dwusmakowej tarty, z których słynęły rodzinne strony Uzdrowiciela. Westchnął głęboko na to wspomnienie.

Moddo usiadł na kanapce. Zacisnął wielkie dłonie na obitych tkaniną bokach i przeciągnął się.

— Zdziwisz się, Loob, gdy ci powiem, jak bardzo mi pomogła ta krótka sesja. Ból głowy… zniknął; niezdecydowanie… też. Nawet zwykła rozmowa na ten temat zdaje się wyjaśniać wszystko. Teraz dokładnie wiem, co mam zrobić.

— To dobrze — odrzekł Loob Uzdrowiciel spokojnym, dokładnie obojętnym głosem.

— Spróbuję przyjść jutro na całą godzinę. I myślałem o tym, żeby cię przenieść do mojego osobistego sztabu, żebyś mógł rozplątywać te supły, gdy tylko się pojawią. Ale jeszcze się ostatecznie nie zdecydowałem.

Loob wzruszył ramionami i odprowadził pacjenta do drzwi.

— To zależy wyłącznie od ciebie. Jeśli tylko uważasz, że tak ci mogę lepiej pomóc.

Patrzył, jak wysoki, zwalisty mężczyzna idzie korytarzem w stronę windy. „Jeszcze się ostatecznie nie zdecydowałem”. I nie zdecyduje się — przynajmniej dopóki Loob mu nie każe. Loob podrzucił mu ten pomysł sześć miesięcy temu, ale zabronił podejmować jakichkolwiek działań. Nie był pewien, czy taka bliskość Sługi Wszystkich w tej chwili mu się opłaca. A poza tym był ten wspaniały programik w Biurze Badań nad Uzdrawianiem, któremu chciał na razie poświecić maksimum uwagi.

Sekretarka weszła i natychmiast wzięła się do pracy przy maszynie. Loob postanowił zejść na dół i sprawdzić dzisiejsze postępy. W tym całym zamęcie wokół przybycia Sługi Wszystkich na celebrację całkowitej kontroli z pewnością praca badawcza została poważnie zakłócona. A przecież rozwiązanie mogło się pojawić w każdej chwili. Poza tym lubił sprawdzać ich sposób dociekania, szukając jakiegoś talentu; normalnie ci laboranci nie mieli za grosz wyobraźni!

Schodząc na parter, zastanawiał się, czy Moddo gdzieś w głębinach swojej psyche zdawał sobie sprawę, jak bardzo uzależnił się od Uzdrowiciela, jak bardzo go potrzebował. Ten człowiek był kłębkiem obaw i niepewności. Oczywiście utrata rodziców w dzieciństwie nie miała z tym wiele wspólnego, ale jego liczne zahamowania już wtedy dochodziły do głosu. Nigdy nawet przez chwilę nie podejrzewał, że wybrał Garommę na jawnego wodza, ponieważ bał się wziąć za cokolwiek osobistą odpowiedzialność. Nie domyślał się, że ta fałszywa osobowość, którą z dumą pokazywał światu, jest nim samym, tyle że nauczył się pozytywnie wykorzystywać swoje obawy i wrodzoną nieśmiałość. Ale jedynie do pewnego stopnia. Siedem lat temu, kiedy zajrzał do gabinetu Looba („szybciutki seans dla zbadania pewnych drobnych kłopotów”), był na skraju kompletnego załamania. Loob do pewnego stopnia naprawił całą poszarpaną konstrukcję i przydał jej nieco inne funkcje. Odtąd funkcjonowała dla Looba.

Potem nie mógł uciec od myśli, czy starożytni byliby w stanie zrobić cokolwiek z przypadkiem Moddo. Starożytni, przynajmniej według Tradycji Mówionej, stworzyli tuż przed erą współczesną rodzaj psychoterapii, która czyniła cuda w dziedzinie zmian indywidualnych i reorganizacji osobowej.

Ale czym się to skończyło? Żadnej poważnej próby wykorzystania tej metody dla jedynego prawdziwego celu… zdobycia władzy! Loob potrząsnął głową. Ależ ci starożytni byli naiwni! I tyle ich bezcennej wiedzy zginęło bezpowrotnie. Terminy takie jak superego istniały w Tradycji Mówionej Związku Uzdrowicieli, ale jako odrębne słowa. Nikt nie miał zielonego pojęcia, co pierwotnie oznaczały. A właściwie użyte mogły się dziś stać bardzo pożyteczne.

Z drugiej strony jednak, czyż członkowie jego własnego współczesnego Związku Uzdrowicieli za oceanem, z ojcem i wujem, obecnym przewodniczącym włącznie, nie byli równie naiwni? Od dnia, kiedy zdał egzamin kwalifikacyjny i zaczął zapuszczać trójkątną brodę mistrza, Loob widział, iż ambicje jego kolegów są tak ograniczone, że aż niepoważne. Nawet tam, w mieście, w którym według legendy powstał Związek Uzdrowicieli Myśli, każdy członek niczego więcej nie wymagał od życia, tylko żeby mieć władzę nad życiem dziesięciu czy piętnastu zamożnych pacjentów.

Loob zawsze śmiał się z tych minimalistycznych założeń.

Dostrzegał oczywisty cel, który od lat umykał uwadze jego kolegów. Im większą władzę ma jednostka, którą poddajesz transferowi i całkowicie od siebie uzależniasz, tym więcej władzy masz ty, jako jej uzdrowiciel. Centrum światowej władzy leżało na Wyspie Stołecznej, na wschodzie za wielkim oceanem. I właśnie tam Loob postanowił się udać.

Nie było to łatwe. Ścisłe przepisy obyczajowe zabraniające zmiany miejsca zamieszkania, chyba że dostało się państwową posadę, przez dziesięć lat stały mu na przeszkodzie. Ale gdy tylko żona Komisarza Komunikacji Czterdziestego Siódmego Okręgu została jego pacjentką, wszystko poszło gładko. Kiedy komisarza awansowano na Drugiego Wice-Sługę Komunikacji i przeniesiono na Wyspę Stołeczną, Loob pojechał z całą rodziną; stał się niezbędny. Dzięki temu znalazł podrzędną pracę w Służbie Edukacji. Dzięki tej pracy, dorabiając na boku jako uzdrowiciel, został na tyle zauważony, że zainteresował się nim sam dostojny Sługa Edukacji.

Tak naprawdę to nie oczekiwał, że tak daleko zajdzie. Ale trochę szczęścia, olbrzymi spryt i ciągła, nie znająca spoczynku czujność, razem stworzyły mieszankę, której nic nie mogło się oprzeć. Pół godziny po tym, jak Moddo po raz pierwszy wyciągnął się u niego na kanapce, Loob zorientował się, że mimo swego małego wzrostu, tuszy i braku poważania u innych, to jego przeznaczenie powołało do rządzenia światem.

W tej chwili trzeba było tylko zdecydować, co zrobić z tą władzą. Z nieograniczoną potęgą i bogactwem.

Hm, na przykład mógł zająć się tym swoim programem badawczym. Był wyjątkowo ciekawy, a gdy tylko przyniesie owoce, stanie się jedynie narzędziem umocnienia i zabezpieczenia jego władzy. Mógł teraz nacieszyć się dziesiątkami innych przyjemności, ale taka radość dawała tym mniej zadowolenia, im więcej się używało. Lecz przynajmniej nareszcie mógł zdobyć wiedzę.

Wiedzę. Zwłaszcza wiedzę zabronioną. Mógł teraz bezkarnie ją poznawać. Mógł połączyć różne Tradycje Mówione w jedną logiczną całość i zostać jedynym człowiekiem, który będzie wiedział, co naprawdę zdarzyło się w przeszłości. Już odkrył, przy pomocy kilku zespołów badawczych, tak smaczny kąsek, jak pierwotna nazwa jego miejsca urodzenia, która została przed laty zapomniana, gdy wprowadzono system numeracji mający pozbawić obywateli patriotycznych skojarzeń, niebezpiecznych dla idei państwa światowego. Zanim stało się Piątym Miastem Czterdziestego Siódmego Okręgu, nazywało się Austria i było sławną stolicą dumnego Cesarstwa Wiedeńskiego. A wyspa, na której teraz stoi, nazywała się Hawanakuba, i bez wątpienia była wielkim cesarstwem, które narzuciło innym swoją hegemonię w zamierzchłych, krwawych początkach współczesności.

No, ale to odkrył dla czysto osobistej satysfakcji. Mocno wątpił, czy takiego na przykład Garommę zaciekawiłby fakt, że pochodzi nie z Dwudziestego Regionu Rolniczego Szóstego Okręgu, ale z kraju zwanego Kanadą, jednego z czterdziestu ośmiu republik składowych starożytnych Północnych Stanów Zjednoczonych Ameryki. Ale jego, Looba, ciekawił. Każdy następny fragment wiedzy dawał ci dodatkową władzę nad innymi ludźmi, którą kiedyś w jakiś sposób można będzie wykorzystać.

Przecież gdyby Moddo wiedział cokolwiek o technikach transferu, których naucza się w wyższych kręgach Związku Uzdrowicieli Myśli, nadal sam by rządził światem! Ale nie. Tak musiało być. Garomma musiał być w rzeczywistości zaledwie narzędziem, rzeczą w rękach Moddo. A Moddo musiał pod wpływem tych dziwacznych nieubłaganych sił przyjść do Looba i oddać się pod jego kontrolę. Tak musiało być, żeby Loob, ze swoją specjalistyczną wiedzą na temat kierowania ludzkim umysłem, stał się dziś jedynym niezależnym człowiekiem na Ziemi. Co było jednocześnie bardzo miłe.

Zachichotał cichutko, bardzo z siebie zadowolony; po raz ostatni przeczesał palcami brodę i pchnął drzwi Biura Badań nad Uzdrawianiem.

Szef biura z pośpiechem podszedł do niego i skłonił się.

— W dniu dzisiejszym nic nowego. — Mówiąc to wskazał na maleńkie pokoiki, w których laboranci siedzieli nad starymi księgami albo wykonywali doświadczenia na zwierzętach i skazanych za przestępstwa ludziach. — Po tym, jak przyjechał Sługa Wszystkich, trochę czasu minęło, zanim wzięli się z powrotem do pracy. Wszyscy mieli rozkaz wyjść na główny korytarz i cieszyć się razem z Garommą.

— Wiem — odrzekł Loob. — W taki dzień jak dzisiaj nie spodziewałem się wielkich postępów. Ale niech dalej nad tym pracują. To poważne zagadnienie.

Jego rozmówca wzruszył ramionami.

— Którego, o ile mi wiadomo, nikt jeszcze nie rozwiązał. A te starożytne manuskrypty, które odkryliśmy, są w okropnym stanie. Jednak wszystkie dotyczące hipnotyzmu są zgodne, że nie może do niego dojść przy żadnym z trzech warunków, których oczekujesz: wbrew woli jednostki, na przekór jej osobistym pragnieniom i własnemu zdaniu oraz utrzymując ją przez dłuższy czas w pierwotnym stanie uległości bez ponownej stymulacji. Nie mówię, że to niemożliwe, ale…

— Ale to niezmiernie trudne. Pracowałeś nad tym trzy i pół roku. Masz jeszcze tyle czasu, ile trzeba. Plus sprzęt. Plus ludzi. Wystarczy jedna prośba. A na razie pochodzę sobie i zobaczę, jak im idzie. Nie musisz iść ze mną. Lubię sam zadawać pytania.

Szef biura powtórnie się skłonił i wrócił do swego biurka na końcu sali. Loob Uzdrowiciel Myśli, Asystent Trzeciego Wice-Stugi Edukacji, szedł powoli od pokoju do pokoju, obserwując postępy, zadając pytania, ale przede wszystkim zapamiętując cechy osobiste psychologów-laborantów.

Był przekonany, że właściwy człowiek był w stanie rozwiązać ten problem. Więc to tylko sprawa znalezienia właściwego człowieka i maksymalnego ułatwienia mu pracy. Właściwy człowiek będzie na tyle zdolny i wytrwały, żeby dobrze przeprowadzić badania, a jednocześnie musi mieć na tyle mało wyobraźni, żeby nie przemówił do niej problem, z którym największe umysły wszechczasów nie dały sobie rady.

A gdy rozwiąże ten problem, wtedy podczas jednej rozmowy z Garommą weźmie Sługę Wszystkich pod swoją bezpośrednią, osobistą kontrolę na resztę jego życia i nie będzie musiał komplikować sprawy długimi seansami terapeutycznymi z Moddo, na których musiał ciągle sugerować i okrężnymi drogami dochodzić do celu, zamiast dawać proste, jasne, niedwuznaczne rozkazy. Gdy tylko rozwiąże ten problem…

Doszedł do ostatniej klitki. Pryszczaty młodzieniec, który badał podartą i nadgniłą księgę leżącą na prostym, pomalowanym na brązowo stole, nie słyszał, jak wchodził. Loob przyglądał mu się przez chwilę.

Ależ ci młodzi laboranci mieli smutny, frustrujący żywot! Widać to było po ich twarzach, wszystkich jednakowo ściągniętych i pomarszczonych. Wzrastając w państwie, które jest jak dotąd najdokładniej sterowane przez władcę, nie mieli ani jednej samodzielnej myśli, nie mogli marzyć o zaznaniu radości nie wyznaczonych im przez urzędnika.

Ale ten chłopak był z nich najbystrzejszy. Jeśli ktokolwiek w Biurze Badań na Uzdrawianiem mógł odkryć technikę takiej doskonałej hipnozy, jakiej Loob wymagał, to właśnie on. Loob już od dłuższego czasu obserwował jego postępy ze wzrastającą nadzieją.

— Jak idzie, Sidothi? — zapytał w końcu.

Sidothi podniósł wzrok znad księgi.

— Zamknij drzwi — polecił.

Loob posłusznie zamknął drzwi.

Był to dzień całkowitej kontroli…

Sidothi, Asystent-Laborant, Technik Psychologii Piątej Kategorii, pstryknął palcami na wprost twarzy Looba i z rozkoszą wchłaniał w siebie poczucie najwyższej władzy, władzy absolutnej, o jakiej do tej pory żaden człowiek nie ośmielił się zamarzyć.

Całkowita kontrola. Całkowita…

Jeszcze raz pstryknął palcami.

— Złóż raport — rozkazał.

Oczy Looba stały się dziwnie szkliste. Ciało mu zesztywniało. Ramiona bezwładnie opadły w dół. Równym, beznamiętnym głosem zaczął składać raport.

Wspaniale. Sługa Bezpieczeństwa zginie za kilka godzin, a człowiek protegowany przez Sidothiego zajmie jego miejsce. Jako sprawdzian całkowitej kontroli zadziałało bezbłędnie. Tylko o to tu chodziło. Chciał wiedzieć, czy stwarzając u Looba pragnienie zemsty za śmierć nie istniejącego brata, może skłonić Uzdrowiciela do działania na poziomie, którego zawsze chciał uniknąć. Żeby skłonił Moddo do zrobienia czegoś, co nie było zupełnie w interesie Sługi Edukacji. A to z kolei miało wciągnąć Garommę do działań przeciwko Słudze Bezpieczeństwa w chwili, kiedy nie było absolutnie powodu do niepokoju.

Eksperyment udał się nadspodziewanie. Trzy dni temu popchnął jedną kostkę domina imieniem Loob i cały rządek innych kostek przewrócił się jedna za drugą. Dzisiaj upadnie ostatnia, gdy Sługa Bezpieczeństwa zostanie uduszony w swoim gabinecie.

Tak, kontrola była absolutnie całkowita.

Oczywiście był jeszcze jeden, mniej ważny powód, dla którego wybrał życie Sługi Bezpieczeństwa jako cel eksperymentu. Nie podobał mu się ten człowiek. Cztery lata temu widział, jak ten człowiek pił publicznie alkohol. Sidothi uważał, że Słudzy Ludzkości nie powinni tak postępować. Powinni prowadzić czyste, proste, wstrzemięźliwe życie, stanowić przykład dla reszty rodzaju ludzkiego.

Nigdy nie widział tego Wicesługi Bezpieczeństwa, którego kazał Loobowi awansować, ale słyszał, że ten człowiek żył bardzo skromnie, nie oddając się luksusom nawet w życiu prywatnym. Sidothiemu podobało się to. Tak właśnie powinno być.

Loob skończył raport i stał dalej w oczekiwaniu na rozkazy. Sidothi zastanawiał się, czy nie kazać mu zrezygnować z tego głupiego, chełpliwego pomysłu bezpośredniej kontroli nad Garommą. To mu nie pasowało. Nie musiałby wtedy przychodzić codziennie do Biura Badań nad Uzdrowieniem, żeby sprawdzać postępy prac. Wprawdzie wystarczyłoby zwykłe polecenie, żeby zaglądał co dnia, ale Sidothi czuł, że dopóki nie zbada wszystkich aspektów swojej wiedzy i nie zaznajomi się dokładnie ze sposobami jej wykorzystania, mądrzej było zostawić pierwotne mechanizmy osobowości nienaruszone, tak długo jak nie przeszkadzały mu w niczym poważnym.

I nagle przypomniał sobie. Rzeczywiście pewne zainteresowania Looba były zwykłą stratą czasu. Teraz, kiedy był już pewien całkowitej kontroli, nadszedł czas, żeby się ich pozbyć.

— Zarzucisz te badania faktów historycznych — rozkazał. — Uzyskany w ten sposób czas poświęcisz na dalsze szczegółowe badania słabych stron psychiki Moddo. I będziesz uważał, że jest to ciekawsze od studiów nad przeszłością. To wszystko.

Pstryknął palcami przed twarzą Looba, odczekał chwilę i pstryknął jeszcze raz. Uzdrowiciel Myśli wciągnął głęboko powietrze, przeciągnął się i uśmiechnął.

— Dobrze, tylko tak dalej — rzucił na odchodne.

— Dziękuję panu. Będę się starał — zapewnił Sidothi.

Loob otworzył drzwi i dumnie, choć najspokojniej w świecie, wyszedł. Sidothi popatrzył za nim. I ten idiota był przekonany, że gdy tylko technika całkowitej kontroli za pomocą hipnozy zostanie odkryta, to on będzie się nią posługiwał!

Sidothi zaczął dochodzić do właściwego rozwiązania trzy lata temu. Natychmiast ukrył wyniki, udając, że jego badania idą zupełnie w innym kierunku. Potem, kiedy udoskonalił tę technikę, wypróbował ją na Loobie. Naturalnie.

Z początku był zszokowany, bliski wymiotów, kiedy dowiedział się, jak Loob steruje Moddo, a Moddo steruje Ga-rommą, Sługą Wszystkich. Ale po pewnym czasie nawet się do tego przyzwyczaił.

W końcu od pierwszej klasy w szkole on i jego rówieśnicy przyzwyczajali się do szanowania tylko jednej rzeczywistości: władzy. Władza w klasie, w klubie osiedlowym, na każdym zgromadzeniu; tylko o to warto było zabiegać. I wybierałeś zawód nie dlatego, że najlepiej się do tego nadawałeś, ale dlatego, że w przyszłości dawał największą władzę komuś o twoich zainteresowaniach i możliwościach.

Ale nigdy nie marzył, nigdy nie śnił o takiej władzy! No to teraz ją miał. Taka była rzeczywistość, a rzeczywistość należy szanować ponad wszystko. Problem teraz w tym, co z tą władzą zrobić.

I to było bardzo trudne pytanie. Ale odpowiedź przyjdzie z czasem. A na razie ma wspaniałą okazję przekonać się, czy wszyscy dobrze wykonują swoje obowiązki i czy źli ludzie zostali ukarani. Zamierzał dalej pracować na tym podrzędnym stanowisku, dopóki nie przyjdzie właściwy czas na awans. W tej chwili nie ma co się starać o dumne tytuły. Jeśli tylko Garomma może rządzić jako Sługa Wszystkich, on zadowoli się rządzeniem Garomma za pośrednictwem drugich czy nawet trzecich osób jako prosty Technik Psychologii Piątej Kategorii.

Ale jak właściwie chciał rządzić Garommą? Jakie ważne czynności chciał mu narzucić?

Rozległ się dzwonek. Z zawieszonego na ścianie głośnika czyjś głos zawołał:

— Uwaga! Uwaga! Cały personel! Sługa Wszystkich będzie za pięć minut opuszczał budynek. Wszyscy mają stawić się na głównym korytarzu, żeby prosić o dalszą służbę dla ludzkości. Wszyscy…

Sidothi dołączył do tłumu laborantów, przelewającego się przez salę laboratorium. Z obu stron dołączali do nich urzędnicy z biur. Tłum stale powiększający się o ludzi wybiegających z wind i klatek schodowych pociągnął go aż na główny korytarz, gdzie strażnicy Służby Edukacji popędzali ich i ustawiali przy ścianach.

Uśmiechnął się. Gdyby tylko wiedzieli, kogo popychają! Swego władcę, który mógł każdego z nich kazać stracić. Jedynego człowieka na świecie, który mógł zrobić, co tylko chciał. Mógł zrobić wszystko!

Nagle coś zawirowało w odległym końcu korytarza i dały się słyszeć wiwaty. Wszyscy zaczęli przestępować nerwowo z nogi na nogę, stawać na palcach, żeby lepiej widzieć. Nawet strażnicy zaczęli szybciej oddychać.

Nadchodził Sługa Wszystkich.

Okrzyki nasiliły się i słychać je było coraz bliżej. Fala ludzka naokoło wznosiła się i opadała. I wtedy Sidothi zobaczył go!

Jego ramiona w jednym skurczu mięśni uniosły się w górę i rozpostarły na boki. Jakaś nieodparta, budząca zachwyt siła ściskała mu pierś i nagle z gardła wyrwał się krzyk:

— Służ nam, Garommo! Służ nam! Służ nam! Służ nam! Służ nam!

Oblała go szalejąca fala miłości, jakiej dotąd nigdy nie odczuwał, miłości do Garommy, miłości do rodziców Garommy, miłości do dzieci Garommy, miłości do wszystkiego, co się łączyło i kojarzyło z Garommą. Jego ciało ogarnął paroksyzm zachwytu, nad którym już nie panował, płomienie rozkoszy lizały mu ciało między udami i pod pachami, kręcił się i obracał, tańczył i podskakiwał, zdawało mu się, że żołądek rozerwie przeponę, pragnąc wyrazić swe uwielbienie. I nie było w tym nic dziwnego. Przecież tych wszystkich objawów wyuczono go już we wczesnym dzieciństwie…

— Służ nam, Garommo! — wrzeszczał, aż w kącikach ust pojawiła mu się piana. — Służ nam! Służ nam! Służ nam!

Rzucił się na ziemię pomiędzy dwóch strażników i końce jego palców musnęły powiewające poły szat Sługi Wszystkich, który akurat przechodził. Umysł Sidothiego dotarł w jednej chwili do najdalszych, najskrytszych rejonów ekstazy. Zemdlał, bełkocząc resztką świadomości:

— Służ nam, o Garommo…

Już po wszystkim koledzy laboranci zanieśli go z powrotem do Biura Badań nad Uzdrawianiem. Patrzyli na niego z pełnym szacunku lękiem. Nie co dzień udawało się komuś dotknąć szat Garommy! Patrzcie, jak to działa na człowieka!

Sidothi dopiero po godzinie odzyskał przytomność.

BYŁ TO DZIEŃ CAŁKOWITEJ KONTROLI…