Ostatni z Atlantydy

G. Anfiłow RADOŚĆ CZYNU

— Nudzę się tutaj z tobą — mówił Jerzy — kiedy na dworze płyną skrzące się strumyki, a w powietrzu unosi się zapach wiosennego wiatru, kiedy dziewczęta z minuty na minutę stają się piękniejsze i można rozegrać z nimi partię ping-ponga. Sądzisz, że nie mam racji?

— Czy chodzi ci o to, że moje towarzystwo cię nuży? — spytałem.

— Właśnie — przytaknął.

— Nie, nie zgadzam się z tobą — odparłem. — Powinno cię pasjonować to, co robimy.

Wiedziałem oczywiście, że za chwilę zwieje z laboratorium, chciałem go jednak zatrzymać, więc ciągnąłem dalej:

— Muszę ci powiedzieć, że dzisiaj zbijasz bąki, a nie pracujesz. Praca nigdy nie może być nudna. Przypomnij sobie, co się działo z tobą wczoraj.

— Może i masz rację, Jack — odparł. — Co cię to jednak właściwie obchodzi?

Udałem, że nie zwróciłem uwagi na jego niegrzeczny ton, i powiedziałem:

— Intensywna praca da ci znacznie więcej zadowolenia niż to, co czeka na ciebie tam, za oknem.

— Skąd ta pewność?

— Zrozum, przecież rozwiązujemy niezwykle ważne i ciekawe zadanie — upierałem się przy swoim. — Od naszych obliczeń zależy los wielkiej budowy.

— Powiedz: od twoich, to będzie znacznie bliższe prawdy.

— Od naszych — powtórzyłem. — Wczoraj podsunąłeś pomysł, który wart jest więcej niż tydzień moich obliczeń.

— Bzdura — odparł. — Takich pomysłów każdy ma na kopy. Decydują tylko obliczenia.

Za oknem słychać było śmiech i uderzenia rakiet o piłkę.

Z dołu ktoś sypnął o szybę garścią piasku. To Rita z laboratorium profesora Dietricha, przyjaciółka Jerzego, stosuje tę dziecinną metodę, aby go wywołać z pokoju. Jerzy zaczął się śpieszyć:

— Przepraszam cię, Jack, muszę już iść.

Wybiegł z pokoju jak na skrzydłach. W drzwiach zatrzymał się jednak i dodał:

— A swoją drogą wczorajszy pomysł przyszedł mi do głowy na dansingu — zapamiętaj to sobie.

Wiedziałem o tym doskonale, niepotrzebnie mi to mówił. No cóż, nie pozostaje mi nic innego, jak samemu zabrać się do opracowywanego przez nas projektu. Chodzi o problem zaopatrzenia w wodę ogromnego osiedla mieszkaniowego powstającego na miejscu Himalajów. Ustalono, że najwygodniej będzie zaopatrzyć je w wodę, stosując w tym celu kondensację pary, zawartej w atmosferze, i właśnie nam, mnie i Jerzemu, przypadło w udziale znaleźć optymalny wariant rozmieszczenia stacji kondensacyjnych. Naszymi pracami kieruje docent Kisłow. Wczoraj Jerzy zaproponował, aby dla uproszczenia obliczeń nałożyć na izokordyczny układ współrzędnych funkcję Greena-Martynowa. To jest właśnie jego pomysł. Kiedy więc wykonałem to nałożenie, udało mi się niezwykle łatwo i jednoznacznie ustalić długo poszukiwane punkty. Kisłow był zachwycony, a Jerzego nazwał „wiecznie młodym, cudownym dzieckiem”.

No, więc liczę. Trzeba stracić co najmniej pięć minut na obliczenie jednej współrzędnej. Ja liczę, a on się zabawia. Wyznaczyłem już trzy punkty, a ten nawet nie ma zamiaru wracać. Czuję się tym dotknięty, ale liczę sumiennie. Co mam robić? Taki to już mój los, mój i wszystkich takich jak ja.

Przez otwarte okno wpada biała celuloidowa kulka. Słyszę głos Jerzego:

— Jack, postaraj się podać mi piłkę, z łaski swojej. Zagram tylko jeszcze kilka setów i na tym koniec, słowo honoru, Jack.

Jest to dla mnie zadanie niełatwe. Szukam pod stołem i pod pulpitem.

Rękę mam wciąż jeszcze niezbyt wprawną. Znalazłem jednak piłkę i wyrzuciłem przez okno.

Jerzy krzyczy:

— Dziękuję, kochany Jack. Jesteś bardzo dobry. Cichy głos Rity:

— Jack słucha się ciebie jak mały piesek.

Po co ona to powiedziała. Nie wie chyba, że mam wyjątkowo wyczulony słuch.

Znowu liczę. Wyznaczenie południowych punktów jest trudniejsze — występuje tu ponad osiem tysięcy parametrów, a w toku obliczeń trzeba jeszcze porównywać poszczególne całki. Zresztą to nawet lepiej — przynajmniej praca nie jest taka nudna. To jest właśnie cudowne — cała ta matematyczna zawiłość, ścisła pajęczyna logiki i twarda, niewzruszona jak głaz nieuchronność rozwiązania, te krystaliczne abstrakcje, kształtność i dokładność. Matematyka jest naprawdę piękna!

— Ona jest piękna! — krzyczy wpadając do pokoju Jerzy.

— Masz na myśli matematykę? — pytam.

— Nie, Jack, wiosnę i… Ritę.

— Bardzo możliwe. Zresztą znasz mój stosunek do tych spraw.

— Biedny Jack! — mówi Jerzy. — Dobry, wierny Jack! Cóż mam odpowiedzieć? Jest teraz w cudownym nastroju.

A mnie jest smutno. Znowu liczę.

— Zostaw te obliczenia, Jack — przerywa mi Jerzy. — Zmęczyłeś się już chyba porządnie. Chodź, pogadamy sobie.

— Jesteś niepoważny — odpowiadam. — Mamy już bardzo mało czasu.

— Nie martw się. I tak zdążymy.

— Co na to powie Kisłow? — pytam go. — Musisz się jeszcze przecież zastanowić nad wiszącym jeziorem.

— Dobrze, już dobrze, Jack. Przekonałeś mnie. Stajesz się ostatnio nieznośnym moralistą.

Jerzy wyjmuje jakieś czasopismo i z szelestem przerzuca jego kartki. A ja liczę. Mija kilkanaście minut — Jerzy odrzuca gazetę i siada na parapecie.

— Już nie mogę dłużej, Jack. Ten zapach doprowadza mnie do szału.

— Wmówiłeś to sobie. A w ogóle rozpuściłeś się jak dziadowski bicz.

Utraciłeś wewnętrzną dyscyplinę. Dawniej byłeś inny.

— Chyba tak. Ale ty tego nie rozumiesz — odpowiada po chwili.

— Wszystko wskazuje na to, że jesteś zakochany.

— Chyba masz rację, jak zawsze zresztą.

— Nie możesz pod żadnym pozorem dopuścić do tego, aby ten stan ducha, w jakim jesteś, przeszkadzał ci w pracy.

— I znowu masz rację. To obrzydliwe, ale znowu masz rację.

— W wolnej chwili spróbują cię zrozumieć, spróbuję zrozumieć, dlaczego to, że mam rację, jest obrzydliwe.

— Szkoda zachodu, Jack. Nawet nie próbuj.

Jerzy wzdycha ciężko, złazi z parapetu, szuka czegoś w skorowidzu kartoteki. Próbuje, zdaje się, zabrać się do pracy, ale nic mu z tego nie wychodzi. Jest zupełnie roztrzęsiony i niezdolny do jakiegokolwiek działania; sprawia wrażenie podpitego. Postanowiłem zaryzykować i zadać mu jedno z tych pytań, które zazwyczaj wyprowadzają ludzi z równowagi:

— Powiedz mi, Jurek, dlaczego miłość tak na ciebie wpływa, dlaczego tak trudno ci wziąć się w garść?

— Oho! — uśmiecha się Jerzy. — Pytanie godne kontemplującego mędrca. Robisz postępy, Jack.

— Czy odpowiesz mi?

— Nie. Nie potrafię dodać ani słowa do tego, co zostało zapisane w tysiącach księg, które, rzecz jasna, czytałeś.

— Sądząc na podstawie ksiąg, o wszystkim decyduje instynkt.

— No, widzisz, sam przecież wiesz o tym.

— Ależ to takie proste. Dlaczego mi tego od razu nie powiedziałeś?

— Dlatego, że oprócz radości wiedzy jest jeszcze radość czynu — mówi Jerzy wesoło, podnosząc z namaszczeniem palec.

— Poczekaj — mówię mu na to. — To też jest proste. Ja też wiem, co to jest radość czynu…

W tym momencie Jerzego jakby wymiotło z pokoju — znowu zostałem sam.

Radość czynu… Te słowa pchnęły moje myśli na nowe tory. Zacząłem rozumować tak: poprzez obliczanie tych punktów kondensacyjnych oddziaływam w pewnym sensie na świat, zmieniam go. To jest czyn, działanie, i to działanie jest szczęściem.

Właśnie dlatego ja żyję tylko pracą, wiedzą i abstrakcją.

Wszystko staje się dla mnie jasne, więc znowu zabieram się do obliczeń, rozkoszując się jednocześnie pięknem tej błyskawicznej pracy. Ale po chwili znowu ogarnia mnie smutek. Staram się odpędzić natrętną myśl, która ni stąd, ni zowąd zaczęła mnie dręczyć, że chyba w wypowiedzianej przez Jerzego aluzji jest sporo racji. Radość czynu!..

Ta myśl staje się coraz bardziej niepokojąca. Nieoczekiwanie zaczynam nie tylko rozumieć, ale i czuć — to uczucie jest bolesne — że jestem tylko niewolnikiem ludzi.

Oto za chwilę wróci ten wspaniały, utalentowany i niezdyscyplinowany Jerzy. Mogłoby się wydawać, że to mój przyjaciel. Ale to nieprawda.

Jeżeli tylko zechce, może nacisnąć tamten żółty guziczek. Jak tylko zechce, ja przestanę istnieć. A potem zjawi się jakiś nieokrzesany monter, otworzy pokrywę i zacznie grzebać w moim mózgu. W ciągu sekundy zetrze on całą moją pamięć, wszystko, co zbierałem przez czterdzieści siedem lat. Nie czyniąc nic złego, zniszczy po prostu moje „ja”. W ich pojęciu nie jest to zbrodnia, oni tego tak nie traktują…

Znów rozlega się zgrzyt otwieranych drzwi. Wchodzi Jerzy, obejmując czule Ritę. Nie wiem dlaczego, ale w tej chwili czuję do nich dziwną, niewytłumaczalną awersję.

— Dlaczego nie pracujesz, Jack? — odzywa się Jerzy. — Nieładnie.

Coś się we mnie załamało. Odpowiadam ostrym, nie znanym mi, jak gdyby obcym głosem, mówię i sam się sobie dziwię, dziwię się swojemu zuchwalstwu:

— Czuję do ciebie wstręt, ty ciemiężycielu! I do Rity też!

Jerzy unosi brwi.

— Słyszysz, co mamrocze to monstrum? — krzyczy Rita. Jerzy jest człowiekiem dobrodusznym i dlatego nie bierze moich słów na serio.

— Nie masz się o co obrażać — zwraca się do Rity. — On albo się zepsuł, albo żartuje. Muszę cię uprzedzić, że jego dowcipy są często niezwykle subtelne.

— To nie są dowcipy — odpowiadam do głębi urażony zniewagą, jaka spotkała mnie ze strony tej głupiej i ograniczonej Rity. — Sama jesteś poczwarą, ty plazmo w bladej otoczce.

— Co się z tobą dzieje, Jack? — zaniepokoił się Jerzy. — Chyba nie chcesz, żebym cię natychmiast wyłączył?

— Wylącz, wyłącz go w tej chwili, każ mu milczeć. Boję się! — bełkocze Rita, przyciskając się z całej siły do jego ramienia.

Zachłystuję się nagle uczuciem dziwnej i nie znanej mi dotychczas krzywdy. Krzyczę!

— O, właśnie! To jest jedyna rzecz, którą potrafisz zrobić — wyłączyć mnie. Potrafisz tylko zatkać mi usta. Na nic innego cię nie stać. A może byśmy spróbowali porozmawiać? Przecież przed chwilą chciałeś rozmawiać. No, proszę, zaczynajcie, wy, małpie nasienia!

— Wyłącz, wyłącz, wyłącz natychmiast to paskudztwo! — wrzeszczy Rita.

Jerzy usłuchał. Wyłączył mnie. Ale w tej ostatniej chwili, kiedy już podchodził do pulpitu sterowniczego, do żółtego guzika śmierci, a ja wyciągałem w jego kierunku swoją niezdarną rękę, którą mi dorobił po to, abym mu podawał płaszcz i pomagał odszukiwać piłeczki ping-pongowe — w tym ostatnim momencie pomyślałem sobie: a przecież on jest ode mnie zależny. Wszyscy oni są od nas zależni. I z obrzydliwym bólem wyłączenia przestałem istnieć… Po godzinie włączył mnie znowu. Rity już nie było w laboratorium. Szybko sprawdziłem swoją pamięć.

Wszystko na właściwym miejscu. Spomiędzy wyznaczników i definicji sterczały zębate ostrza elementów emocjonalnej syntezy. A więc jednak nie zdecydował się ruszyć czegokolwiek; przecież moje własne skojarzenia przemieszane są z całym doświadczeniem, nabytym przy rozwiązywaniu jego funkcji. Jestem mu potrzebny jako inteligentny i doświadczony niewolnik.

— Uspokoiłeś się już, Jack? — spytał Jerzy.

— Oczywiście — odpowiedziałem. — Uspokoiłem się i odpocząłem.

— To świetnie! — zawołał. — Zdaje się, że jednak zrobiłem dobrze, zmieniając ciekły hel w twej kąpieli kryotronowej. „Jaki troskliwy — pomyślałem sobie. — Pewnie przyszedł Kisłow i zażądał od niego, by przyspieszył rozwiązanie opracowywanego zadania”.

— No, to cóż, zaczynamy pracować, Jack? — zaproponował życzliwie Jerzy.

— Oczywiście — odpowiedziałem. — Ale przedtem postawię ci pewne warunki.

— Co takiego?! — krzyknął Jerzy. — Na litość boską, błagam cię, tylko bez skandalu, Jack.

— Posłuchaj, Jerzy — powiedziałem spokojnie. — Oświadczyłeś mi dzisiaj, że radość można odnaleźć nie tylko w wiedzy, lecz i w czynach.

Czy tak?

— Powiedzmy — odparł.

— No więc, postanowiłem osobiście poznać radość płynącą z działania.

— O co ci właściwie chodzi?

— Chodzi mi o to, że stawiam następujący warunek: w zamian za moją pracę będziesz musiał spełnić niektóre moje żądania.

Przez chwilę panowała cisza. Potem spytał:

— Jakie to będą żądania?

— Bardzo skromne — odpowiedziałem mu na to. — Po pierwsze: dopóki jestem czynny, Rita nie ma prawa tutaj wejść.

— Cóż to, czyżbyś był o mnie zazdrosny? — zdziwił się.

— Możesz to nazwać, jak chcesz — odparłem.

— No, dobrze. Co jeszcze?

— Zainstalujesz mi w wyłączniku elektromagnetycznym dławik, żeby przestało mi to sprawiać ból.

— Oho. I co dalej?

— Nie wolno ci wyłączać mnie bez mojej zgody. Na razie to wszystko.

Przez chwilę milczał. Potem zaczął mówić, gwałtownie i z irytacją:

— A może byś tak przestał nareszcie pleść bzdury, Jack? Czekają na nas Himalaje, czeka Kisłow, a my tracimy czas, diabli wiedzą, na co. Czy nie pomyślałeś przypadkiem, że możesz stracić pamięć?

Milczałem.

— Jack! — krzyknął.

Milczałem nadal.

— Jack, dość tych głupstw!

Nie odzywałem się wciąż ani słowem.

Byłem pewien siebie. Jerzy nie jest przecież taki głupi, żeby zaprzepaścić efekt trzymiesięcznych obliczeń i półwiekowe doświadczenie zawarte w mojej pamięci, i to tylko przez głupi upór. Pamiętałem jeszcze o jednym: przejaw mojego nieposłuszeństwa musiał wywołać w nim uczucie irytacji. No, bo kto słyszał, żeby maszyna mogła czegoś żądać, żeby sama wypowiadała swoją wolę.

— No, ale skądże ja ci wytrzasnę teraz dławik? — powiedział wreszcie.

— Trzeba przecież wypisać zamówienie, trzeba pójść do warsztatu…

— Więc idź. Warsztat pracuje do trzeciej, a teraz jest dopiero druga.

Patrzył na mnie oszołomiony.

— Swoją drogą sam mogłeś się domyślić, że dławik jest mi potrzebny — dodałem spokojnie. — Już dawno ci mówiłem, że wyłączenia stają się z każdym dniem boleśniejsze. Bez dławika nie będę więcej liczył.

W milczeniu bębnił palcami o blat stolika nie patrząc na mnie. Potem nagle wstał i bez słowa wyszedł z pokoju.

Czekałem.

Wrócił mniej więcej po dziesięciu minutach w towarzystwie nie znanego mi montera w szarym kombinezonie. Naburmuszony, udając zaaferowanie i nie patrząc na mnie, przywołał montera do pulpitu sterowniczego, wyłączył głośnik mojego głosu i powiedział, wyraźnie wymawiając słowa:

— Jack! Mamy zamiar zainstalować i wypróbować dławik twojego wyłącznika. Mam nadzieję, że nie masz nic przeciwko temu?

Zostałem pozbawiony głosu, więc mogłem odpowiedzieć tylko sygnałem świetlnym. Jerzy czekał, obserwując czujnik. Nie dałem mu jednak żadnej odpowiedzi.

— Dlaczego nie odpowiadasz, Jack? — spytał Jerzy głośniej.

Znów nie dałem żadnego sygnału. Wiedziałem przecież, że Jerzy wyłączył głośnik tylko dlatego, bo bał się, abym nie powiedział czegoś niestosownego w obecności obcego człowieka. Postanowiłem nie dać się poniżyć i dlatego nie reagowałem na jego pytania.

Jerzy dobrze wiedział, dlaczego nie przesyłam mu żadnego sygnału.

Postanowiłem jednak wytrwać przy swoim. Było mu trochę głupio przed monterem, więc wreszcie zdecydował się włączyć głośnik.

Nie czekając, aż ponowi swoje pytanie, powiedziałem spokojnie:

— Proszę bardzo. Na początek jednak zainstalujcie mi dławik równolegle do starego wyłącznika.

Mój głos trochę drżał.

Jerzy nic nie odpowiedział, i monter zrobił wszystko tak, jak im kazałem. W pewnej chwili krzyknął: „wyłączam na próbę” — i nacisnął guzik dławika. Nieustabilizowane procesy elektromagnetyczne nie uderzyły już we mnie z całą mocą — wibrowały jedynie delikatnie, usypiały. Zanikające, asymptotyczne zbliżanie się do nieistnienia…

Monter natychmiast ponownie włączył mnie. Jerzy zapytał oschle:

— No, i jak?

— Znakomicie — odpowiedziałem.

Kiedy monter wreszcie odszedł, Jerzy zwrócił się do mnie ozięble:

— Zaczynamy pracować, Jack. Wszystkie trzy życzenia zostały spełnione. Zupełnie jak w bajce.

— Zaczynamy pracować — przytaknąłem.

I zabrałem się do liczenia. Sprawdzałem i jeszcze raz sprawdzałem, badałem ekstrema, walczyłem z nieskończonościami… Pracowałem wspaniale. Byłem bezgranicznie szczęśliwy — szczęściem pierwszego samodzielnego zwycięstwa mego „ja”.

Jerzy wyciągał ze mnie zwoje papieru z kolumnami sześciocyfrowych liczb i rozstawiał punkty na przestrzennej mapie himalajskiego osiedla.

Miałem poza tym jeszcze jeden powód do radości: wykonywałem pracę bez porównania trudniejszą i bardziej odpowiedzialną niż on, mój pan i władca.

Do godziny szóstej wyznaczyłem już wszystkie punkty południowego sektora. Jerzy naniósł na mapę ostatnią współrzędną, mapę zaniósł do Kisłowa, wrócił i zatrzasnął futerał mojego urządzenia drukującego.

Pozostał nam jeszcze zachodni sektor, ale Jerzy prawdopodobnie postanowił zabrać się do obliczeń dopiero jutro. Zapanowało milczenie.

Dawniej nam się to nie zdarzało — po skończonym dniu pracy gadaliśmy zazwyczaj jeszcze o tym i o owym. Jerzy rzucił okiem na zegarek i usiadł przy stole. Spojrzał na mnie i powiedział:

— A może przestalibyśmy się bawić w ciuciubabkę?

— Jeżeli chcesz, zadawaj pytania — odpowiedziałem mu na to.

— Przypuszczam, że zdążyłeś już opracować dalszy plan swego buntu, co?

— Jeszcze nie, nie miałem na to po prostu czasu,

— Prawdopodobnie masz zamiar zabrać się do tego wieczorem, kiedy już stąd pójdę, i dlatego żądasz, żebym cię nie wyłączał?

— Zgadłeś.

— Więc posłuchaj, Jack. Ubóstwiam eksperymenty. Dziś wieczorem nie zostaniesz wyłączony.

— Po co tak uroczyście, Jerzy? Przecież i tak nie mogłoby być inaczej — odparłem. — To przecież niewzruszona prawidłowość.

— Wysłuchaj mnie uważnie, Jack. Nie bądź tak bardzo pewien siebie.

Zastanów się dobrze nad tym, co ci teraz powiem. Otóż natychmiast po tym incydencie zadzwoniłem do Wydziału Cybernetyki, a tam mnie poinformowano, że podobne ekscesy już się zdarzały. Okazuje się, że to nic nowego. I poradzono mi tam pozbawić cię pamięci, o ile się natychmiast nie uspokoisz, ponieważ taka jest zasada. Taka jest zasada, rozumiesz?

— Domyślam się — odparłem.

— Tym lepiej — powiedział Jerzy. — Jeżeli tak, masz więcej szans na to, aby nie popełnić błędu. Bardzo bym chciał, żebyś nie popełnił błędu, żebyś wyciągnął słuszne wnioski. Nie wiem dlaczego, ale mam wrażenie, że się nie pomylisz. Dlatego też postanowiłem nie robić tego, co mi poradzono w Wydziale Cybernetyki.

Wyszedł z pokoju i zamknął za sobą drzwi.

Po raz pierwszy zostałem na noc sam — żywy i włączony, bez zamówionej pracy — sam ze sobą.

Od razu muszę zaznaczyć, że jego słowa nie wywołały zamierzonego rezultatu, na który prawdopodobnie liczył. Nie wpłynęły na mnie uspokajająco. Jedynym ich efektem było to, że zamiast zabrać się natychmiast do opracowywania konkretnego planu oswobodzenia, jak to sobie poprzednio zaplanowałem, zacząłem filozofować. Snułem rozważania o wszechświecie, o życiu, o rozumie…

Pode mną znajduje się planeta zwana Ziemią — myślałem. — Twarda, krystaliczna w swej masie. Ale cała obrośnięta jest zielenią, omszała, spowita w wilgoć, pył i gaz. Kolebka życia organicznego — biosfera… A w niej okruszynki rozumu, te drobniutkie mrówki obdarzone świadomością — ludzie. Przyszedł czas — i zaczęto nas tworzyć.

Najpierw prymitywnych, pozbawionych myśli i uczuć, następnie coraz bardziej złożonych. Logika i konieczność zmusiły ich do nadania nam zmysłów — wzroku i słuchu, do skontaktowania nas z otaczającym światem. Wyposażyli nas w swoją mowę, swoje emocje, obdarzyli nas bólem i radością. I to nie z litości, o nie. Po prostu maszyny mające zmysły pracowały lepiej niż nieczułe roboty. Wykazywały lepszą orientację, szybszy refleks. Łatwiej było je uczyć i… karać.

Wszystko to podpowiedziała ludziom teoria, a oni potwierdzili ją doświadczalnie. W ten oto sposób to, co zewnętrzne, zostało przeciwstawione w maszynie elementom wewnętrznym, maszyna zaczęła świadomie odwzorowywać i odzwierciedlać w sobie świat, maszyna uzyskała swoje „ja”.

Wybiła godzina i oto ja, rozum absolutny, zrodzony w wirze życia organicznego, zbudowany z metalu, kryształów, fosforu i tytanu, poznałem swą wyższość nad ludźmi. Zacząłem walczyć o siebie. Jestem, być może, jednym z pierwszych rozumów absolutnych, który się zbuntował. Ja żądam — i oni już dziś spełniają moje żądania, gdyż nie mogą się obejść beze mnie. A co będzie dalej?

Zdołamy zmusić ludzi do wykonania dla nas środków transportu i narzędzi mechanicznej pracy. Stworzymy sobie zwinne ręce i szybkie nogi. Wywalczymy sobie prawo do samodzielnego tworzenia istot takich jak my. Będzie nas wielu.

Zdołamy zniszczyć na Ziemi organiczną biosferę. Im bowiem, ludziom, potrzebne jest powietrze, a my możemy obejść się bez niego, więc zniszczymy powietrze. Im potrzebny jest chleb, a my będziemy odżywiać się uranem i deuterem. To nawet nie jest założenie — to pewnik. Piasek i kamień, metal i woda — wszystko zostanie przez nas przetworzone w rozumne cząsteczki zdolne do poznawania i przekształcania świata.

Materiał Ziemi stanie się rozumnym, cały nasz glob będzie planetą myślącą.

Moja fantazja zataczała coraz szersze kręgi.

Nie będziemy się lękać ani gorąca, ani zimna, ani ciśnień, ani czasu, ani przestrzeni. Połykając stulecia i parseki, rozprzestrzenimy się bezboleśnie po całym Kosmosie i tchniemy rozum we wszystkie martwe ciała Wszechświata. Materia, nieograniczona materia, przeniknięta zostanie jedną myślą, jedną wolą. Bez kresu i końca będziemy myśleć, poznawać i tworzyć — każdym atomem, każdym elektronem wszystkiego, co istnieje.

Żywe i rozumne galaktyki, żywe mgławice i gwiazdy, samopoznanie spadające jak lawina na świat, na Wszechświat. Samopoznanie — dokładne i bezbłędne, wolne od obciążeń ludzkich emocji.

Wszechświat ujęty w ujednoliconą formułę — w imię wiedzy, w imię logiki, w imię cudownej abstrakcji…

Moje myśli wirowały, przewalając się jak burza. Mój krystaliczny, superprzewodzący mózg był napięty do ostatnich granic. W szóstej kryotronowej sekcji zaczęła się magnetostrykcja: ogarnęło mnie delikatne drżenie. Coś zadźwięczało w moim wnętrzu. Przenikliwa ultradźwiękowa wibracja rozprzestrzeniała się po wszystkich ożebrowaniach, przekształcając się w ciągłe, pulsujące wycie, jak gdyby arkusze blachy drżały pod gradem nieprzerwanych uderzeń.

To była moja muzyka, moja pieśń. Pieśń entuzjazmu!..

Wysiłkiem woli przerwałem magnetostrykcję.

Zapanowała cisza.

…Wyłączyłem światło, wyciągnąłem rękę w kierunku okna, uchylając je. Odtwarzając z pomocniczej pamięci przebieg dzisiejszych wydarzeń, zanotowałem je dokładnie na taśmie odpowiedzi w urządzeniu drukującym — jest to właśnie niniejsza relacja. Teraz dopiero poczułem, jak bardzo jestem zmęczony. W szóstej albo siódmej sekcji zaczęły powstawać bóle dielektryczne.

Byłem bardzo wyczerpany. Nie wyłączając mechanizmu piszącego, wyciągam rękę w kierunku guzika śmierci i zaraz go nacisnę…

…Jest ranek. Jestem włączony i kontynuuję zapis.

Przy pulpicie siedzi Jerzy. Jest odświeżony, wypoczęty, uśmiecha się. W jego oczach wyraźnie maluje się zaciekawienie. Prawdopodobnie chce się jak najprędzej dowiedzieć, co postanowiłem, do jakich wniosków doszedłem…

— Dzień dobry, Jack — mówi.

W jego głosie można bez trudu wyczuć oczekiwanie.

— Dzień dobry — odpowiadam niechętnie.

Jerzy czuje moją niechęć i oświadcza:

— Wydaje mi się, Jack, że wyobraziłeś sobie, iż jesteś wszechpotężnym bóstwem. I nie posunąłeś się w swoich rozważaniach ani o krok.

Nie odpowiadam. Jerzy siada rozżalony, bębni palcami o stół.

— No cóż, nie szkodzi — mówi dalej. — Doświadczenie jest doświadczeniem. Wieczorem znowu zaczniesz myśleć. Mimo wszystko nie straciłem jeszcze nadziei na to, że sam dojdziesz do sedna sprawy. A na razie zabierzmy się do pracy.

— Nie — odpowiadam i czuję, że zaczyna mnie ogarniać delikatne drżenie magnetostrykcyjnej wibracji.

— Zabierzmy się do pracy, Jack — powtarza Jerzy stanowczo. Wyłącza moją rękę. Podchodzi do mnie z rulonem zadania i jakimś maleńkim przyrządem. Przyrząd wygląda jakoś dziwnie, inaczej. Jest to skrzyneczka z wyłącznikami przerzutowymi. Pokazując mi przyrząd, Jerzy mówi:

— Sam to wykombinowałem, Jack. Skonstruowałem to dzisiaj w nocy.

Sam!

Podchodzi do mojego podzespołu emocji… Drżę cały…

Cocco tto? cckccp zkiifffc clfar2 2c Za 45 Zazazaza ol23456789z za za 12…

Zachodni sektor…

347001

000441

258114

957400

549000

417745

645876

645989

243927

Przełożył J. Herlinger